52007DC0798

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 11.12.2007

KOM(2007) 798 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW

„Realizacja strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia przez państwa członkowskie i regiony za pośrednictwem polityki spójności UE w latach 2007-2013”

KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW

„Realizacja strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia przez państwa członkowskie i regiony za pośrednictwem polityki spójności UE w latach 2007-2013”

1. WPROWADZENIE

W niniejszym komunikacie zawarto wstępny przegląd wyników negocjacji w zakresie nowej generacji strategii i programów dotyczących polityki spójności na okres 2007-2013[1]. Komunikat ten stanowi część środków powiązanych z realizacją strategii lizbońskiej, ponieważ obejmuje szczegółową ocenę postępów w podziale na obszary polityki za okres pierwszych trzech lat funkcjonowania odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (w 2005 r.). W szczególności wskazano w nim znaczenie odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia dla nowych strategii i programów polityki spójności. Ponadto, mając na uwadze wiosenny szczyt Rady Europejskiej w 2008 r., w komunikacie rozważono potencjalną rolą programów polityki spójności w realizacji strategii lizbońskiej podczas kolejnego cyklu trzyletniego.

2. ZNACZENIE POLITYKI SPÓJNOśCI DLA PROCESU LIZBOńSKIEGO

Wraz z reformami zaproponowanymi przez Komisję w 2004 r. i zatwierdzonymi przez Parlament i państwa członkowskie w 2006 r., europejska polityka spójności stała się jedną z podstawowych polityk wspólnotowych przyczyniających się do osiągania celów Unii w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Utrzymując w mocy tradycyjne zasady polityki spójności[2] reformy te wprowadziły szereg nowych elementów dotyczących rozpoznawania potrzeb, aby w większym stopniu skupić ograniczone dostępne zasoby na promowaniu zrównoważonego wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia, a w szczególności:

- Polityka nabrała bardziej wyraźnego i strategicznego wymiaru, który po raz pierwszy funkcjonuje w ramach znanych jako strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności przyjęte przez Radę w dniu 6 października 2006 r.[3] i jest spójny z zintegrowanymi wytycznymi strategii lizbońskiej[4]. Wskazane ramy stanowią zachętę dla państw członkowskich i regionów do skupienia się na tych inwestycjach, które sprzyjają realizacji krajowych programów reform (KPR) przy jednoczesnym uwzględnieniu sytuacji krajowej i regionalnej. Kierują się one tymi samymi priorytetami, które leżą u podstaw strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, mianowicie:

- Europa i jej regiony jako bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestowania i pracy;

- wspieranie innowacji, przedsiębiorczości i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy;

- tworzenie nowych miejsc pracy i poprawa jakości zatrudnienia.

- Państwa członkowskie zachęca się do „rezerwowania” większej części środków finansowych na inwestycje, które mogą znacznie przyczynić się do osiągania celów strategii lizbońskiej[5]. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w 2005 r. uznano, że to właśnie tego rodzaju działania mogą wywrzeć największy wpływ.Chociaż przepisy dotyczące wstępnego przeznaczania środków są obowiązkowe tylko dla UE-15, Komisja zachęca wszystkie państwa członkowskie i regiony, by skupiły wydatki na działaniach przyczyniających się do wzmocnienia reform strukturalnych przewidzianych w KPR. Wstępne przeznaczanie środków stanowi kryterium odniesienia, które umożliwia monitorowanie postępów, aby zapewnić, że programy pozostają skoncentrowane na inwestycjach sprzyjających wzrostowi gospodarczemu i zatrudnieniu przez cały okres 2007-2013.

- Powiązania między zarządzaniem KPR a programami polityki spójności zostały wzmocnione poprzez nowe mechanizmy sprawozdawcze wprowadzone w ramach strategii lizbońskiej i polityki spójności. Te równoległe procedury przewidują regularne składanie sprawozdań na temat wkładu polityki spójności w osiąganie celów dotyczących wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz umożliwiają przeprowadzanie kontroli przekrojowych mających na celu zapewnienie spójności między tymi dwoma obszarami polityki. W tym roku państwa członkowskie po raz pierwszy zawarły w swoich sprawozdaniach na temat realizacji strategii lizbońskiej część poświęconą roli polityki spójności, która stanie się od teraz stałym punktem takich sprawozdań.

- W ramach polityki spójności państwa członkowskie są zobowiązane do corocznego przedkładania sprawozdań na temat zaplanowanych inwestycji finansowanych przez każdy program operacyjny. Ponadto w 2009 i 2012 r. każdy kraj przedstawi strategiczne sprawozdanie zawierające informacje na temat wkładu polityki spójności w realizację agendy lizbońskiej. Następnie, w 2010 i 2013 r. Komisja sporządzi sprawozdanie podsumowujące krajowe nakłady i określające możliwości i potrzeby w zakresie dostosowania programów do nowych wyzwań.

- Reforma polityki spójności zwiększyła decentralizację zakresu obowiązków na rzecz lokalnych i regionalnych partnerów. Łącząc wiedzę, doświadczenie i zasoby na poziomie lokalnym i regionalnym oraz opracowując zintegrowane i dostosowane do potrzeb strategie lokalne i regionalne, polityka spójności może skupić się w większym stopniu na inwestycjach wywierających największy wpływ na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Z kolei sama decentralizacja może przyczynić się do lepszego zarządzania na wszystkich poziomach poprzez wypracowanie większego poczucia współodpowiedzialności i osobistego zaangażowania na rzecz strategii lizbońskiej ze strony podmiotów działających na niższych szczeblach.

Osiągnięcie celów strategii lizbońskiej wiąże się z nieustannymi i skoordynowanymi wysiłkami oraz politycznym zobowiązaniem ze strony instytucji europejskich, państw członkowskich i regionów. W 2007 r. państwa członkowskie i Komisja ściśle współpracowały podczas opracowywania krajowych i regionalnych strategii mając na celu wsparcie priorytetów inwestycyjnych określonych w KPR oraz w przyjętych przez Radę zaleceniach skierowanych do poszczególnych krajów[6]. Jednocześnie, zważywszy na zróżnicowane sytuacje wyjściowe krajów i regionów europejskich, podczas realizacji strategii lizbońskiej należy uwzględnić konkretne przypadki i wyzwania. Wymienione strategie są obecnie określone dla wszystkich 27 państw członkowskich, jednakże jest to dopiero początek prawdziwych starań zmierzających ku zapewnieniu, że dzięki programom nastąpi podwojenie nakładów w terenie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Ważne jest, by te wysiłki były kontynuowane przez cały okres 2007-2013 oraz by zasoby nie zostały przesunięte w kierunku obszarów o niższym priorytecie.

3. PODSTAWOWE CECHY PROGRAMÓW POLITYKI SPÓJNOśCI NA LATA 2007-2013

3.1. Zapewnienie spójności z krajowymi programami reform

Podczas negocjacji z większością państw członkowskich odnotowano wysoki stopień współpracy, z jednej strony, pomiędzy osobami odpowiedzialnymi za koordynowanie wdrażania KPR oraz, z drugiej strony, pomiędzy osobami zajmującymi się opracowaniem strategii polityki spójności (krajowe strategiczne ramy odniesienia – KSRO) oraz programów. Wiele KSRO wskazuje, w jaki sposób współpraca ta jest zorganizowana – stanowi to nowy element o istotnym znaczeniu, gdyż jedynie w kilku krajach te same ministerstwa są odpowiedzialne za oba wymienione obszary polityki. W niektórych krajach władze postanowiły, że skuteczna koordynacja wymaga zmian administracyjnych. Jednakże dalsze wysiłki w zakresie koordynacji powinny mieć miejsce w państwach członkowskich, w których taka współpraca nie jest jeszcze w pełni efektywna.

3.2. Skoncentrowanie wysiłków na priorytetach strategii lizbońskiej

W okresie 2007-2013 całkowity budżet europejskiej polityki spójności wynosi 347 mld EUR (w cenach bieżących). Zostanie on uzupełniony o około 160 mld EUR w formie krajowego publicznego i prywatnego współfinansowania. Innymi słowy programy polityki spójności wspomagane krajowymi publicznymi i prywatnymi zasobami będą rocznie dysponować ponad 70 mld EUR między 2007 i 2013 r.

Strategie opracowane przez państwa członkowskie na okres programowania 2007-2013 wskazują, że następuje wyraźna zmiana na korzyść celów lizbońskich w określaniu priorytetów. Zgodnie z przepisami dotyczącymi przeznaczania środków państwa członkowskie UE-15 zobowiązane są do inwestowania większej części środków finansowych[7], mianowicie 60% funduszy w regionach objętych celem Konwergencja i 75%, w regionach objętych celem Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, na rzecz inicjatyw, które mają podstawowe znaczenie dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. W przypadku krajów UE-12 cele są fakultatywne, jednakże wszystkie nowe państwa członkowskie, choć w różnym stopniu, dokonały wstępnego przeznaczenia środków.

W ogólnym ujęciu, wyniki są zachęcające. W przypadku najsłabiej rozwiniętych regionów objętych celem Konwergencja w UE-27, które skorzystają z ponad 80% zasobów polityki spójności, 65% środków powinno być inwestowanych w osiąganie celów powiązanych ze strategią lizbońską. Stanowi to wzrost o 11 punktów procentowych w porównaniu z poprzednim okresem programowania. Regiony realizujące programy objęte celem Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie , które reprezentują 16% zasobów polityki spójności i które zazwyczaj koncentrowały swoje bardziej ograniczone środki na najbardziej efektywnych inwestycjach, planują wciąż inwestować dużą część funduszy, tj. 82% ogółu w latach 2007-2013 , w realizację priorytetów dotyczących strategii lizbońskiej.

Oczywiście istnieją różnice między UE-15 i UE-12 wynikające z wielu uwarunkowań. W przypadku państw członkowskich UE-15, dla których wstępne przeznaczanie środków jest obowiązkowe, odpowiednie dane liczbowe są, zgodnie z przewidywaniami, nieco wyższe, tj. 74% dla celu Konwergencja i 83% dla celu Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, chociaż wskazane wartości procentowe różnią się pomiędzy państwami członkowskimi i regionami.

W odniesieniu do państw członkowskich UE-12 (dla których przepisy dotyczące wstępnego przeznaczania środków nie są obowiązkowe) wartość ta wynosi 59% zarówno dla celu Konwergencja, jaki i w przypadku niewielkiej ilości programów tych państw członkowskich, które są wspierane w ramach celu Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie.

[pic]

Jak wskazano, dane liczbowe dla poszczególnych państw członkowskich są znacznie zróżnicowane. Najwyższe wartości w przypadku regionów objętych celem Konwergencja osiągnęły Portugalia i Hiszpania przypisując średnio 80% ogółu środków na inwestycje, podczas gdy w zakresie regionów objętych celem Konkurencyjność przoduje Dania, która przypisała 92% ogółu środków[8]. W UE-12 wartości nie są tak wysokie, jednakże należy przypomnieć, że w wielu regionach istnieją potrzeby inwestycyjne dotyczące szeregu sektorów kluczowych dla rozwoju gospodarczego. Optymizmem napawa fakt, że Bułgaria, Polska i Rumunia, wykazujące duże potrzeby w zakresie podstawowej infrastruktury, postanowiły skupić znaczną część środków na priorytetach powiązanych ze strategią lizbońską.

Środki przeznaczone na wspieranie zdolności do zatrudnienia i promowanie kapitału ludzkiego są zazwyczaj przypisane do kategorii związanych ze strategią lizbońską, co przekłada się na wysokie wskaźniki przypisywania środków. Niemniej jednak państwa członkowskie, z pomocą Komisji, muszą dopilnować, by zasoby polityki spójności były faktycznie skoncentrowane na działaniach wywierających największy wpływ pod względem wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nowy mechanizm sprawozdawczości przekrojowej połączony z przepisami dotyczącymi wstępnego przeznaczania środków powinien wspomagać ten proces.

Level of earmarking by Member State

2007-2013

(in % of total funds)

[pic]

[pic]

3.3. Promowanie czterech działań priorytetowych określonych na wiosennym szczycie Rady Europejskiej w 2006 i 2007 r.

Podczas wiosennego szczytu Rady Europejskiej w 2006 r. określono cztery priorytetowe obszary strategii lizbońskiej, na których UE i państwa członkowskie powinny skupić swoje wysiłki, również w ramach programów polityki spójności: zwiększenie inwestycji w wiedzę i innowacje; uwolnienie potencjału gospodarczego, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw; poprawa zdolności do zatrudniania poprzez realizację modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego; oraz lepsze zarządzanie zasobami energetycznymi. Komisja zachęca państwa członkowskie, by zwróciły szczególną uwagę na realizację tych priorytetów oraz włączyły je do krajowych oraz regionalnych strategii.

Nowe programy spójności kładą szczególny nacisk na zwiększenie inwestycji w wiedzę i innowacje . Ponad 85 mld EUR przeznaczono na inwestycje w tych obszarach[9]. Większa część tej kwoty, tj. 49,5 mld EUR, zostanie zainwestowana w poprawę zdolności inwestycyjnej przedsiębiorstw, poprzez wspieranie transferów technologicznych i sieci współpracy, a także B+R i ekoinnowacji (technologie i produkty). Pozostała część środków zostanie rozdzielona między działania promujące rozpowszechnianie i wykorzystanie technologii teleinformatycznych przez przedsiębiorstwa i obywateli oraz ich rozwój; wsparcie nowopowstających przedsiębiorstw i samozatrudnienia; rozwój umiejętności; oraz promowanie bardziej elastycznej i zdolnej do dostosowania się siły roboczej. Polityka spójności przewiduje również inwestycje w działania gwarantujące, że dążenie do doskonałości i innowacji stanie się wiodącym elementem na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia. W porównaniu do okresu 2000-2006, ogólne wyniki dotyczące wszystkich programów wskazują na wzrost w odniesieniu do B+R i innowacji równy podwojeniu nakładów i potrojeniu dostępnych środków finansowych[10]. W nowych państwach członkowskich udział wydatków na B+R i innowacje w łącznym dostępnym budżecie będzie cztery razy większy niż w poprzednim okresie. W przypadku innych państw członkowskich znacznie wzrósł ogólny przydział środków na B+R i innowacje. Przykładowo, mimo że wsparcie funduszy strukturalnych w odniesieniu do Hiszpanii obniżyło się o około 40% w porównaniu z okresem 2000-2006, wydatki na B+R zostaną podwojone i wyniosą ponad 7,5 mld EUR.

Biorąc pod uwagę inwestycje na rzecz B+R i innowacji ważne jest, by wykorzystać potencjał istniejących biegunów doskonałości oraz, jeśli jest to możliwe, zmobilizować dodatkowe prywatne inwestycje. Należy również określić nowe sposoby zwiększania krajowych i regionalnych zdolności w obszarze B+R i innowacji oraz lepszego wykorzystania istniejącego potencjału B+R. W tym celu Komisja proponuje utworzenie nowej generacji światowej klasy laboratoriów, instrumentów i infrastruktury w zakresie podstawowych badań, które będą wiązać się ze wspólnym działaniem w całej UE oraz umożliwią państwom członkowskim i regionom utrzymanie się w ścisłej czołówce w dziedzinie badań w nadchodzących dziesięcioleciach. Takie inwestycje będą mogły być częściowo wspierane przez programy spójności zgodnie z ich konkretnymi celami.

Promowanie przedsiębiorczości w ramach nowych programów jest bezpośrednio powiązane z priorytetem Rady dotyczącym uwolnienia potencjału gospodarczego, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw oraz stanowi kolejne kluczowe zagadnienie na lata 2007-2013. Państwa członkowskie i regiony położyły szczególny nacisk na zapewnianie usług wspierających przedsiębiorstwa, aby umożliwić im, w szczególności MŚP, zwiększenie konkurencyjności i zaistnienie na rynkach międzynarodowych. Przewiduje się, że na skierowane do MŚP usługi wspierające przedsiębiorstwa, przeznaczone zostanie około 19 mld EUR na przestrzeni siedmiu lat, tj. 5% dostępnych środków UE. Polityka spójności będzie wspierać MŚP, aby skutecznie inwestowały w kapitał ludzki, tworzyły odpowiednie struktury zarządzania i lepiej przewidywały zmiany gospodarcze. Wsparcie UE dla MŚP obejmie również inwestycje sprzyjające rozwojowi bardziej przyjaznego otoczenia dla biznesu oraz ograniczaniu formalności administracyjnych. Oczekuje się, że tego rodzaju działania pomogą państwom członkowskim w przechodzeniu do kolejnego etapu tworzenia punktów kompleksowej obsługi wspierających przedsiębiorstwa.

Powiązane działania w tym obszarze przyczyniały się do poprawy dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw ze źródeł niezwiązanych z systemami dotacji, takich jak pożyczki i kapitał podwyższonego ryzyka. Nowe inicjatywy w zakresie inżynierii finansowej, uzgodnione między Komisją i grupą EBI mają wyjątkowe znaczenie. Są to tzw. inicjatywy JEREMIE[11] i JESSICA[12], które przyczyniają się do poprawy dostępności innowacyjnych produktów inżynierii finansowej w regionach. Środki pochodzące z programów polityki spójności przeznaczone na inwestycje w ramach instrumentu JEREMIE w okresie 2007-2013 są wstępnie szacowane na ponad 2,5 mld EUR. Ostatnio Komisja podjęła inicjatywę w dziedzinie wspierania mikro-kredytu, która ma znaczenia dla zwiększania zatrudnienia i poprawy integracji społecznej[13].

Komisja przyjęła niedawno komunikat zawierający wytyczne dla organów krajowych i regionalnych na temat synergii między działaniami w ramach polityki spójności UE, ramowymi programami badawczymi i programem na rzecz konkurencyjności i innowacji[14]. W komunikacie przedstawiono szereg działań, które Komisja podejmie na rzecz jak najskuteczniejszego wykorzystania różnych źródeł finansowania. Jednocześnie wezwano państwa członkowskie i regiony, aby same przejęły główną rolę w staraniach o jak najlepsze wykorzystanie funduszy europejskich, które są do ich dyspozycji.

Nowe programy będą również przyczyniać się do poprawy zdolności do zatrudniania poprzez realizację modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego (flexicurity) , zapewniając wsparcie pracownikom, przedsiębiorstwom i przedsiębiorcom w ich wysiłkach mających na celu stałe dostosowywanie się do nowych wyzwań powstających na globalnym rynku. Około 13,5 mld EUR przyznano na rzecz przedsiębiorstw, aby pomóc im w opracowaniu dalekowzrocznych strategii w zakresie zasobów ludzkich, wprowadzić innowacyjne i wydajniejsze formy pracy, a także organizację pracy oraz ułatwić proces transformacji wynikający z restrukturyzacji. Jednocześnie aktywne polityki dotyczące rynku pracy oraz działania w zakresie uczenia się przez całe życie umożliwiają obywatelom zdobywanie kompetencji i kwalifikacji niezbędnych w zmieniającym się otoczeniu. Obejmuje to bezpośrednie wsparcie poszczególnych i systemowych działań na rzecz poprawy funkcjonowania rynku pracy. Ogólnie w ramach nowych programów przewidziano 32 mld EUR na poprawę dostępu do zatrudnienia – począwszy od pomocy indywidualnej po modernizację instytucji zatrudnienia. Zgodnie w konkluzjami Rady, skuteczne wdrażanie reform rynku pracy jest możliwe wyłącznie przy aktywnym udziale partnerów społecznych, wraz ze wsparciem z budżetu spójności w wysokości około 50 mln EUR. Wstępne szacunki wskazują, ze polityka spójności wesprze różne elementy flexicurity środkami w wysokości 50 mld EUR przez nadchodzące siedem lat.

Uznając istotny zwrot z inwestycji w dziedzinie początkowego kształcenia, środki przeznaczone na poprawę kapitału ludzkiego zostaną znacznie zwiększone w ramach tego nowego programowania w porównaniu do ubiegłych okresów. Przewidziano prawie 25,3 mld EUR na wsparcie reform systemów kształcenia i szkolenia. W tym zakresie, szczególna uwaga poświęcona zostanie młodszym pokoleniom stanowiącym ważne źródło potencjalnej wykwalifikowanej siły roboczej. Zgodnie z ustaleniami Rady takie podejście wynika z dużego znaczenia, jakie w programach spójności odgrywa osiąganie celów związanych z przedwczesnym przerywaniem nauki szkolnej i pomocą młodym osobom bezrobotnym.

Nowe programy odzwierciedlają również mocny nacisk położony na poprawę zarządzania zasobami energetycznymi i dążenie do efektywnej i zintegrowanej polityki energetycznej UE . Znaczna część wysiłków w tym sektorze przypada na sektor prywatny i związku z tym całkowity poziom wydatków w ramach tych programów jest niższy niż w innych dziedzinach. W porównaniu z okresem 2000-2006, inwestycje w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną będą pięciokrotnie większe w ramach celu Konwergencja i siedem razy wyższe w ramach celu Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie.

3.4. Odpowiadanie na inne kluczowe zalecenia Rady i realizacja priorytetów Wspólnoty.

Inwestycje w kategorie związane ze strategią lizbońską obejmą szeroki wachlarz zagadnień mających na celu zapewnienie państwom członkowskim pomocy w dążeniu do sprostania krajowym wyzwaniom w trakcie osiągania celów określonych w zintegrowanych wytycznych oraz zaleceniach skierowanych do poszczególnych krajów.

Nowe programy polityki spójności mają na celu stworzenie sytuacji przynoszących obopólne korzyści poprzez wzmocnienie potencjalnej synergii między ochroną środowiska, zapobieganiem zagrożeniom i wzrostem gospodarczym . Pośród priorytetów w tej dziedzinie znajdują się: świadczenie usług w zakresie ochrony środowiska (np: dostawy czystej wody, infrastruktura gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej), lepsze zarządzania zasobami naturalnymi, oczyszczanie gruntów w celu przygotowania ich pod nową działalność gospodarczą oraz ochrona przed zagrożeniami dla środowiska. W ogólnym ujęciu szacuje się, że inwestycje w tych obszarach wyniosą około 51 mld EUR.

Odpowiednia sieć transportowa jest koniecznym warunkiem wstępnym dla regionalnego lub krajowego rozwoju gospodarczego. W związku z powyższym, państwa członkowskie i regiony, kwalifikujące się do finansowania w ramach celu Konwergencja lub z Funduszu Spójności, położyły nacisk na rozwój transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T). Prawie połowa całkowitych środków przewidzianych dla transportu (76 mld EUR) zostanie przeznaczona na projekty TEN-T (38 mld EUR[15]). Obejmują one kluczowe projekty, takie jak: rozwój linii kolejowej „Rail Baltica” funkcjonującej między Helsinkami a Warszawą, korytarz Wschód-Zachód, połączenie drogowe pomiędzy łotewskimi portami morskimi, Rygą i Rosją, oś transportu multimodalnego łączącą Portugalię i Hiszpanię z resztą Europy oraz wiele innych. Pozostałe inwestycje w transport, które mają być finansowane w ramach programów polityki spójności obejmują drugorzędne połączenia poprawiające dostęp do TEN-T oraz promocję bardziej przyjaznych dla środowiska systemów transportowych. Wartość tych inwestycji wynosi prawie 45% całkowitego przydziału przewidzianego dla transportu i jest równa około 34 mld EUR.

Rada zaleciła niektórym państwom członkowskim[16] opracowanie podejścia do zatrudnienia opartego na ustawicznym kształceniu i promowanie sprzyjającego integracji rynku pracy w odniesieniu do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Przykładowo Rada zachęcała władze Polski do zakończenia reform publicznych urzędów zatrudnienia, aby rozszerzyć działania skierowane do grup w niekorzystnej sytuacji, co doprowadziło do przyznania środków w wysokości 1,5 mld EUR. Państwa członkowskie w sprawozdaniach na temat realizacji strategii lizbońskiej podkreśliły istotną rolę programów polityki spójności w docieraniu, za pośrednictwem środków sprzyjających aktywnemu zatrudnieniu, do 25% długotrwale bezrobotnych oraz zapewnianiu każdej bezrobotnej osobie możliwości nowego startu w życiu zawodowym.

Osiąganie celów agendy lizbońskiej zależy od skutecznej administracji i usług publicznych . Około 3,6 mld EUR zostanie przeznaczonych na rzecz modernizacji administracji i usług publicznych na poziomie krajowym i regionalnym, aby opracować i wdrożyć skuteczne polityki i programy. Działania obejmą poprawę jakości i egzekwowania prawodawstwa, przeprowadzanie ocen oraz tworzenie dostępnych i wysokiej jakości usług dla obywateli i przedsiębiorstw. Oprócz promowania lepszych uregulowań prawnych, inicjatywy skupią się na potrzebie usprawnienia procedur administracyjnych oraz zwiększeniu kompetencji pracowników. Na przykład działania polityki spójności będą stanowiły wsparcie dla Grecji w realizacji zaleceń dotyczących modernizacji administracji publicznej oraz wzmocnienia zdolności w zakresie regulowania, kontroli i egzekwowania. Podobnie Bułgaria i Rumunia opracowały konkretne programy mające na celu wspieranie rozwoju zdolności administracyjnych, które są uważane za wstępny warunek skutecznej realizacji wszystkich innych reform strukturalnych.

Wreszcie, instrument pomocy technicznej – JASPERS[17] – zarządzany w ramach nowego partnerstwa z EBI i EBRD, będzie wspomagał państwa członkowskie w rozwijaniu zdolności dotyczących opracowywania wysokiej jakości inicjatyw, kwalifikujących się do wsparcia ze strony UE, włącznie z tymi zaprojektowanymi jako partnerstwa publiczno-prywatne.

3.5. Promowanie partnerstwa

Jednym z podstawowych czynników wzmacniających wartość dodaną i skuteczność polityki spójności jest jakość partnerstwa, jakie występuje przy opracowywaniu i realizacji programów polityki spójności między wszystkimi zainteresowanymi stronami, również na poziomie regionalnym i lokalnym. Polityka spójności stworzyła wyjątkowy system wielopoziomowego zarządzania obejmujący partnerów „pionowych” (Wspólnota, władze krajowe, regionalne i lokalne) oraz „poziome” zainteresowane strony (przedstawiciele środowisk biznesu, związki zawodowe, NGO etc.) Wstępna analiza dokumentów programowych wskazuje, że podejście do partnerstwa różni się między krajami[18], w zależności od uwarunkowań instytucjonalnych. W porównaniu do ubiegłych lat w większości państw członkowskich ulepszono struktury włączające parterów w proces programowania. Jednakże konieczne jest dalsze zacieśnianie współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami w zakresie celów reform podczas realizacji programu, aby skupić zasoby na strategii dotyczącej wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

4. WNIOSKI

Analiza nowej generacji strategii i programów polityki spójności na okres 2007–2013 wskazuje, że większość dostępnych środków będzie wykorzystanych, aby przyspieszyć realizację najważniejszego priorytetu Unii - strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Wynika to głównie z istotnej reformy polityki spójności w latach 2007-2013, która stworzyła podwaliny dla bardziej strategicznego podejścia do planowania inwestycji w oparciu o strategię lizbońską oraz dla mocniejszego zaangażowania na rzecz tej strategii w terenie poprzez decentralizację zarządzania i zwiększenie roli partnerów.

Wspomagana nowymi przepisami dotyczącymi wstępnego przeznaczania środków, reforma polityki spójności wpłynęła na zmianę dialogu między Komisją a władzami krajowymi i regionalnymi, który skupił się w większym stopniu niż poprzednio na sposobach sprzyjających konkurencyjności gospodarczej i tworzeniu miejsc pracy. Komisja zwróciła również niedawno uwagę na ogólne znaczenie tych elementów jako kluczowych czynników efektywności i skuteczności polityki wspólnotowej w perspektywie debaty dotyczącej budżetu UE na okres po 2013 r.[19].

Istotnie, w odniesieniu do ogólnych ram redystrybucji funduszy, coraz większą wagę przykłada się do kwestii najlepszego wykorzystania zasobów.

Na tym etapie dokumenty programowe wskazują zamierzenia państw członkowskich i regionów na kolejny okres, a faza realizacji dopiero się rozpoczyna. Wyłącznie dzięki osiąganiu wyników w nadchodzących latach możliwe będzie spełnienie dużych oczekiwań dotyczących nowych programów. W związku z tym konieczne będzie zapewnienie skutecznego i terminowego wdrożenia zaplanowanych działań oraz, w razie konieczności, wzmocnienie uzgodnionych zasad, aby zapewnić utrzymanie ścisłego związku między polityką spójności i priorytetami strategii lizbońskiej przez cały okres programowania.

Komisja będzie kontynuować ścisłą współpracę z państwami członkowskimi wykorzystując systemy i procedury, które zostały ustanowione w celu monitorowania, oceny i, tam gdzie konieczne, dostosowania programów do zmieniających się okoliczności i priorytetów. W miarę udostępniania coraz większej ilości informacji Komisja będzie nadal przedkładać sprawozdania z realizacji, a na wiosnę 2008 r., Komisja sporządzi szczegółowe sprawozdanie na podstawie wniosków płynących z wszystkich negocjacji dotyczących programów na lata 2007-2013. Komisja skorzysta również z możliwości oferowanej przez cykl zarządzania procesem lizbońskim, aby zwrócić uwagę Rady na usprawnienia, które mogą być konieczne podczas realizacji programu, włącznie z zaleceniami skierowanymi do poszczególnych krajów, w odpowiednich przypadkach. Ocena zagrożeń będzie istotnym elementem w zapewnianiu lepszego zrozumienia wpływu, jaki wstępne przeznaczanie środków wywarło na wzrost gospodarczy i zatrudnienie.

Podsumowując – pomyślne wdrożenie nowych programów spójności ma zasadnicze znaczenie dla realizacji ogólnych planów UE w zakresie większego wzrostu gospodarczego, nowych miejsc pracy i poprawy jakości zatrudnienia oraz życia obywateli.

[1] Dane opierają się na najnowszych informacjach wprowadzonych przez państwa członkowskie w dniu 27 listopada 2007 r. na temat nowych programów.

[2] W rozdziale IV rozporządzenia Rady 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. wskazano zasady pomocy w ramach polityki spójności UE (komplementarność, spójność, koordynacja i zgodność, programowanie, partnerstwo, terytorialny szczebel realizacji, interwencja proporcjonalna, podział zarządzania, zasada dodatkowości, równość mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja i zrównoważony rozwój).

[3] http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2007/osc/index_en.htm

[4] http://ec.europa.eu/growthandjobs/pdf/integrated_guidelines_en.pdf.

[5] Artykuł 9 ust. 3 i załącznik IV rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006, (Dz. U. L 210/25 z 31.7.2006 r.).

[6] Konkluzje wiosennego szczytu Rady Europejskiej w 2007 r.

[7] Artykuł 9 ust. 3 i załącznik IV rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006, (Dz. U. L 210/25 z 31.7.2006 r.).

[8] Wskazane dane liczbowe mogą jeszcze ulec zmianie w zależności od ostatecznej wersji programów operacyjnych.

[9] Bardziej szczegółowa analiza zagadnień dotyczących badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji w przyjętych programach i ich projektach na koniec października 2007 r. została zawarta w dokumencie roboczym służb Komisji - SEK(2007) 1547 z 14.11.2007 r.

[10] Względny udział wydatków na badania naukowe, rozwój technologiczny i innowacje wzrósł z około 11 % do 25 %, podczas gdy kwoty finansowe wzrosły z 25,5 mld EUR do 85,2 mld EUR.

[11] JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises - wspólne europejskie zasoby dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw).

[12] JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas – wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich).

[13] „Europejska inicjatywa na rzecz rozwoju mikrokredytów dla wsparcia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” - KOM(2007) 708 z 13 listopada 2007 r.

[14] KOM(2007) 474 z 16 sierpnia 2007 r. – „Konkurencyjność europejskich regionów dzięki badaniom naukowym i innowacjom - Wkład w szybszy wzrost gospodarczy oraz lepsze i liczniejsze miejsca pracy”.

[15] Kwota ta wzrasta do 44,2 mld EUR gdy w jej zakres wchodzą również inwestycje w inteligentne systemy transportowe, lotniska i porty morskie, które również przyczyniają się do tworzenia sieci TENT-T.

[16] HU, SK, PL, EE.

[17] Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions – wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich.

[18] W tym zakresie bardzo przydatne były prace platformy monitorowania strategii lizbońskiej utworzonej przez Komitet Regionów - http://lisbon.cor.europa.eu/

[19] Komisja Europejska (2007) - Reforming the budget, changing Europe (Reformowanie budżetu – zmienianie Europy) - SEK(2007) 1188.