52007DC0253

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 21.5.2007

KOM(2007) 253 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie Komisji o stosowaniu rozporządzenia Rady (WE) nr 1407/2002 w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego {SEK(2007) 602}

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie Komisji o stosowaniu rozporządzenia Rady (WE) nr 1407/2002 w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego

WSTęP

1.1. Historyczny rozwój pomocy państwa dla przemysłu węglowego

Węgiel, w swoich różnorodnych postaciach, począwszy od lignitu a skończywszy na węglu kamiennym, jest dziś ważnym źródłem energii w UE. Przypada na niego 17% ogólnego zużycia energii i około 30% produkcji energii elektrycznej. UE importuje w przybliżeniu jedną trzecią ilości swojego zużycia węgla.

Od lat 50-tych część miejscowej produkcji węgla nie mogła już konkurować na rynku, głównie z powodu obniżenia kosztów transportu węgla z krajów trzecich, zubożenia zagłębi węglowych o atrakcyjnych warunkach geologicznych oraz zwiększonych kosztów robocizny. Europejska Wspólnota Węgla i Stali ("EWWiS"), późniejsza Wspólnota Europejska ("WE"), pozwoliła państwom członkowskim na przyznawanie dotacji dla ich przemysłu węglowego w celu umożliwienia zorganizowanego procesu restrukturyzacji i zamykania.

Najnowszą podstawą prawną tego procesu jest rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego ("rozporządzenie węglowe")[1]. Zostało ono przyjęte na podstawie art. 87 ust. 3 lit. e) Traktatu WE i ustanawia wyjątek od ogólnego zakazu udzielania pomocy państwa. Pozwala ono na pomoc na zamykanie (art. 4), pomoc operacyjną (art. 5 ust. 3), pomoc inwestycyjną (art. 5 ust. 2) oraz pomoc na przejęte zobowiązania (art. 7), przy czym w odniesieniu do art. 4 i 5 warunkiem jest, że pomoc następuje po tendencji zniżkowej (art. 6) i że państwa członkowskie włączą kopalnie do planu dostępu do rezerw węgla, co wymaga zatwierdzenia przez Komisję (art. 9). Na podstawie tego rozporządzenia Komisja zezwoliła na pomoc państwa w różnych państwach członkowskich.

1.2 Zakres sprawozdania

Zakres niniejszego sprawozdania jest określony w art. 11 rozporządzenia węglowego.

Artykuł 13 określa zasady dokonywania przeglądu rozporządzenia węglowego w świetle wniosków Komisji zawartych w jej sprawozdaniu.

Artykuł 14 ust. 3 zawiera "klauzulę wygaśnięcia", zgodnie z którą „niniejsze rozporządzenie stosuje się do dnia 31 grudnia 2010 r.” .

Kontekst polityczny niniejszego sprawozdania został określony w komunikacie Komisji „Europejska polityka energetyczna”[2], Zielonej Księdze „Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii”[3], odnowionej strategii dotyczącej zrównoważonego rozwoju[4], strategii z Göteborga[5] oraz komunikacie Komisji „Zrównoważona Europa dla lepszego świata: strategia Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju” [6].

WYNIKI STOSOWANIA ROZPORZąDZENIA WęGLOWEGO W OKRESIE 2002-2006 R.

Rozporządzenie węglowe weszło w życie dnia 24 lipca 2002 r. Artykuł 14 przewiduje jednak możliwość udzielania przez państwa członkowskie pomocy przez okres od dnia 24 lipca 2002 r. do dnia 31 grudnia 2002 r. na podstawie zasad decyzji 3632/EWWiS z dnia 28 grudnia 1993 r. ustanawiającej wspólnotowe reguły pomocy państwa dla przemysłu węglowego (decyzji w sprawie węgla). Wszystkie państwa członkowskie, które udzieliły pomocy w tym okresie skorzystały z tej możliwości.[7] Stąd faktyczne stosowanie rozporządzenia węglowego rozpoczęło się dopiero z dniem 1 stycznia 2003 r.

W odniesieniu do państw członkowskich, które przystąpiły do UE dnia 1 maja 2004 r. i 1 stycznia 2007 r. Komisja rozpoczęła stosowanie rozporządzenia węglowego odpowiednio z dniem 1 maja 2004 r. i 1 stycznia 2007 r. Przed tą datą krajowe organy ochrony konkurencji tych państw członkowskich stosowały tekst porozumienia węglowego przewidziany przez tzw. Układy Europejskie. W zakresie, w jakim dane te są dostępne Komisji dla okresu przedakcesyjnego, zostały one ujęte w niniejszym sprawozdaniu.

Po zakończeniu produkcji węgla we Francji w 2004 r. WE liczy dziś 11 państw członkowskich, które produkują węgiel objęty rozporządzeniem węglowym[8]. Wśród krajów kandydujących Turcja i Była Jugosłowiańska Republika Macedonii również produkują węgiel objęty rozporządzeniem węglowym.

2.1. Przegląd stosowania pomocy państwa dla przemysłu węglowego oraz wyników procesu restrukturyzacji

2.1.1 Pomoc operacyjna i inwestycyjna (art. 5 ust. 2 i art. 5 ust. 3 rozporządzenia węglowego)

Można wyróżnić 3 grupy państw członkowskich: te, które zaprzestały dotacji węglowych dla działających kopalń (Republika Czeska, Francja, Włochy); te, które udzielają pomocy inwestycyjnej (Polska, Słowacja, Zjednoczone Królestwo); oraz te, które udzielają pomocy operacyjnej (Bułgaria, Niemcy, Węgry, Rumunia, Słowenia, Hiszpania).

Całkowite zaprzestanie dotacji węglowych

Francja zamknęła swoją ostatnią kopalnię węgla w 2004 r. W 2006 r. Francja zezwoliła prywatnemu przedsiębiorstwu, które nie będzie otrzymywać żadnych dotacji, na rozpoczęcie działalności wydobywczej w nowej kopalni odkrywkowej w rejonie L'arc (Gardanne). Republika Czeska sprywatyzowała będące poprzednio własnością państwa kopalnie węgla i postanowiła zaprzestać udzielania dotacji. Doprowadziło to do istotnego zmniejszenia zarówno wydobycia, jak i zatrudnienia. Dziś, sprywatyzowane przedsiębiorstwo górnicze OKD z powodzeniem konkuruje na światowym rynku. Włochy mają jedną czynną kopalnię węgla na Sardynii, dla której nie zgłoszono Komisji pomocy państwa.[9]

W tych 3 krajach proces restrukturyzacji jest zakończony.

Pomoc inwestycyjna (art. 5 ust. 2 rozporządzenia węglowego)

Zjednoczone Królestwo, Polska i Słowacja ograniczyły swoje dotacje na pomoc inwestycyjną na podstawie art. 5 ust. 2 rozporządzenia węglowego. Zjednoczone Królestwo i Słowacja całkowicie sprywatyzowały swoje kopalnie będące poprzednio własnością państwa. W Polsce proces prywatyzacji jest w toku. Tabela 1 (patrz SEK(2007) 602) pokazuje całkowitą kwotę pomocy inwestycyjnej dopuszczonej przez Komisję.

Proces restrukturyzacji przemysłu górnictwa węglowego w tych krajach jest zakończony w takim stopniu, że wszystkie kopalnie, które były dalekie od osiągnięcia progu rentowności zniknęły z rynku. Jednakże te państwa członkowskie postanowiły, że w ramach swojej ogólnej strategii energetycznej chcą utrzymać na rynku kopalnie węgla, które mają szanse być rentownymi bez pomocy operacyjnej.

Pomoc operacyjna (art. 5 ust. 3 rozporządzenia węglowego)

Bułgaria, Niemcy, Węgry, Rumunia i Hiszpania postanowiły zachować programy pomocy operacyjnej. Jest raczej mało prawdopodobne, aby krajowe górnictwa tych krajów przetrwały bez takiej pomocy operacyjnej. Pomyślność procesu restrukturyzacji wydaje się ograniczona, gdyż koszty produkcji zostały obniżone tylko nieznacznie lub wzrosły[10]. Wydaje się, że w tym krajach osiągnięte zostały granice możliwych przyrostów efektywności w górnictwie węglowym. Koszty produkcji pozostają niezwykle wysokie w porównaniu do ceny węgla na rynku światowym (tabela 2 oparta o dane liczbowe z 2006 r.[11] – patrz SEK(2007) 602).

Średnia cena importowanego węgla wynosiła 60 EUR za tonę przeliczeniową węgla w drugim semestrze 2005 r.[12], co stanowi mniej niż połowę średniego kosztu produkcji w Hiszpanii, Niemczech i na Węgrzech. Stąd kopalnie te pod względem strukturalnym nie są konkurencyjne na światowym rynku. Tabela 3 (patrz SEK(2007) 602) pokazuje całkowitą kwotę pomocy operacyjnej dopuszczonej przez Komisję. W Hiszpanii energia elektryczna wytwarzana z tego węgla stanowi 4% całkowitej produkcji energii elektrycznej, w Niemczech 10%, a na Węgrzech 0,1%.

Węgry obecnie planują zakończyć pomoc operacyjną w 2014 r., Niemcy zamierzają to zrobić w 2018 r.

2.1.2 Pomoc na zamykanie (art. 4 rozporządzenia węglowego) oraz pomoc na przejęte zobowiązania (art. 7 rozporządzenia węglowego)

Rozporządzenie węglowe przewiduje dwa różne instrumenty dla ułatwienia zamknięcia kopalń, które nie są konkurencyjne na światowym rynku: pomoc na zamykanie, która jest pomocą pokrywającą straty operacyjne kopalń do dnia zamknięcia oraz pomoc na przejęte zobowiązania, która obejmuje niektóre kategorie zobowiązań społecznych i środowiskowych wynikających z górnictwa węgla.[13]

Pomoc na zamykanie (art. 4 rozporządzenia węglowego)

Zamknięcia niedochodowych kopalń miały miejsce we wszystkich państwach członkowskich, które produkują węgiel, z wyjątkiem Włoch. Niemcy, Hiszpania i Francja przyznały pomoc na zamykanie na podstawie art. 4 rozporządzenia węglowego, aby złagodzić społeczne skutki zamknięcia kopalń. Kwotę przyznanej pomocy można znaleźć w tabeli 4 (patrz SEK(2007) 602). W okresie 2003-2006 r. Francja zamknęła 2 kopalnie, Niemcy zamknęły 2 kopalnie, Hiszpania zamknęła 8 jednostek produkcyjnych i zobowiązała się zamknąć dalszych 9 kopalń do końca 2007 r.[14]

W innych państwach członkowskich miały miejsce zamknięcia kopalń w tym okresie. Węgry zamknęły 2 kopanie, Słowacja 1 kopalnię, a Polska 3 kopalnie. Zamknięcia te miały miejsce bez wypłaty pomocy na zamykanie.

Pomoc na przejęte zobowiązania (art. 7 rozporządzenia węglowego)

W Republice Czeskiej i we Francji państwo kontynuuje wypłacanie dotacji na przejęte zobowiązania społeczne i środowiskowe. Jednakże nie wydaje się, aby nadal działające przedsiębiorstwa górnicze korzystały z tych wypłat.[15]

Inne państwa członkowskie, z wyjątkiem Węgier i Włoch, przejęły w pewnym stopniu przejęte koszty społeczne i środowiskowe nie tylko dla zamkniętych kopalń, lecz również kopalń, które nadal działają.[16] Tabela 5 (patrz SEK(2007) 602) pokazuje całkowite kwoty zatwierdzonej pomocy na przejęte zobowiązania.

2.1.3 Rozwój wydobycia i zatrudnienia

W UE-25 ogólne wydobycie i ogólne zatrudnienie w górnictwie w okresie 2003-2006 r. uległo zmniejszeniu. Zmiany te przedstawia tabela 6 (wydobycie za lata 1998-2004, patrz SEK(2007) 602) oraz tabela 7 (zatrudnienie w górnictwie w 2004 r., patrz SEK(2007) 602) według poszczególnych krajów.

2.2 Rola miejscowych źródeł energii w ogólnej unijnej kombinacji źródeł energii oraz wpływ dotacji dla górnictwa węglowego na wewnętrzny rynek energii

2.2.1 Rola miejscowych źródeł energii w unijnej kombinacji źródeł energii

Zużycie energii pierwotnej wykazuje ogólną prawidłowość zróżnicowania wykorzystywanych paliw. Najbardziej znaczącym paliwem pierwotnym dla większości państw członkowskich jest ropa naftowa, a następnym z kolei jest gaz ziemny. Można to zauważyć na wykresie 1 (patrz SEK(2007) 602).

Użycie miejscowych paliw kopalnych w państwach członkowskich waha się w szerokich granicach w zależności od warunków geologicznych i stopnia eksploatacji zasobów. Poza węglem, istnieje produkcja gazu (Dania, Francja, Niemcy, Węgry, Niderlandy, Zjednoczone Królestwo), ropy naftowej (Republika Czeska, Niemcy, Węgry, Zjednoczone Królestwo), łupka naftowego (Estonia) oraz torfu (w kilku państwach członkowskich; używanego szczególnie w Irlandii i Finlandii).

Jeżeli chodzi o produkcję energii elektrycznej , większość państw członkowskich w procesie wytwarzania energii elektrycznej wykorzystuje zróżnicowaną grupę paliw. Choć konkretna kombinacja paliw jest różna w różnych krajach, w znacznym stopniu polega się na węglu, gazie oraz źródłach energii jądrowej i wodnej (wykres 2 – SEK(2007) 602). Pokazuje to, że węgiel odgrywa wydatną rolę w kombinacji paliw, stanowiąc 30% produkcji energii elektrycznej. Jedna trzecia tej energii elektrycznej[17] jest wytwarzana z węgla niskiego gatunku C ( ortolignitu ), który nie kwalifikuje się do pomocy państwa na podstawie rozporządzenia węglowego. Kolejna jedna trzecia jest produkowana z miejscowego węgla, który kwalifikuje się do pomocy państwa na podstawie rozporządzenia węglowego. Pozostała jedna trzecia produkowana jest z importowanego węgla. W przybliżeniu 45% miejscowego węgla kwalifikującego się do pomocy państwa na podstawie rozporządzenia węglowego otrzymuje pomoc operacyjną lub pomoc inwestycyjną. Innymi słowy, subwencjonowany miejscowy węgiel służy jako paliwo dla 4,5% produkcji energii elektrycznej w UE.

Użycie miejscowych odnawialnych źródeł energii wzrosło w ciągu ostatnich lat w UE-25, jak można zauważyć z wykresu 3 (patrz SEK(2007) 602). Na odnawialne źródła energii przypada dziś w przybliżeniu 6% całkowitego zużycia energii i około 16% całkowitego zużycia energii elektrycznej. Spodziewany jest dalszy wzrost, gdyż państwa członkowskie przyjęły cele dla produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w dyrektywie 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych[18]. W dniu 10 stycznia 2007 r. Komisja przyjęła "mapę drogową na rzecz energii odnawialnej"[19], w której proponuje ona ustanowienie obowiązkowego celu 20% udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii w UE do 2020 r. Cel ten został poparty przez Radę Europejską na posiedzeniu w dniach 8-9 marca 2007 r.

2.2.2 Wpływ dotacji dla górnictwa węglowego na rynek wewnętrzny

Pomoc państwa dla przemysłu węglowego potencjalnie wpływa na rynki trzech różnych produktów: rynek węgla, rynek stali oraz rynek energii elektrycznej. Istnieją również skutki dla sektora maszyn i urządzeń górniczych oraz sektora ekotechnologii.

Wpływ na rynek węgla

Węgiel dostępny jest w bardzo różnej jakości. W zależności od jakości, płacone ceny i możliwe zastosowania są różne. W związku z tym możliwe jest, że z punktu widzenia konkurencji konieczne jest wyróżnienie więcej niż jednego rynku produktów dla węgla[20]. Wymiar geograficzny tych rynków produktów również może się zmieniać, gdyż węgiel wysokiego i średniego gatunku może być łatwo transportowany i jest dla niego ogólnoświatowy rynek, podczas gdy dla węgla niskiego gatunku Komisja ustaliła, że koszty transportu ograniczają geograficzny rynek produktów[21].

Pomoc państwa dla przemysłu węglowego wywiera wpływ na rynki węgla, jako że utrzymuje ona przy życiu przedsiębiorstwa i kopalnie, które w przeciwnym razie upadłyby. Jednakże wydaje się, że zakłócenie rynku w UE jest ograniczone przez fakt, że większość subwencjonowanej produkcji węgla objętego rozporządzeniem węglowym jest zużywana na krajowym rynku. Poza Polską oraz, w mniejszym stopniu, Republiką Czeską, żaden kraj nie eksportuje swojego węgla. Sugeruje to, że istnieje niewielka bezpośrednia konkurencja między węglem produkowanym w różnych państwach członkowskich[22]. Konsultacje, jakie Komisja przeprowadziła w celu przygotowania niniejszego sprawozdania potwierdzają tę analizę.

Odnośnie do niskogatunkowego węgla wydaje się, że pomoc państwa jest ograniczona przez fakt, iż koszty transportu węgla niskiego gatunku są wysokie i że istnieje tylko ograniczony stopień konkurencji między kopalniami, gdyż większość produkcji jest zużywana w pobliskich elektrowniach.[23]

Wpływ na rynek energii elektrycznej

Aby uniknąć wywierania przez pomoc państwa dla przemysłu węglowego skutków na rynek energii elektrycznej, rozporządzenie węglowe przewiduje klauzulę ochronną w swoim art. 4 lit. e).

Odpowiedź trzech organizacji pozarządowych zajmujących się środowiskiem[24] na konsultacje Komisji sugeruje, że dotacje do węgla zakłóciły rynek produkcji energii elektrycznej na korzyść węgla. Zawarte jest w niej stwierdzenie, że " sektor energetyczny jest jeszcze daleki od zapewnienia jednakowych warunków dla wszystkich źródeł zaopatrzenia. Nieekologiczne opcje energetyczne, takie jak węgiel i energia jądrowa korzystały przez wiele dziesięcioleci ze wsparcia państwa, często na silnie chronionych i monopolistycznych rynkach ”.

W badaniu przeprowadzonym przez Europe Economics dla Komisji szczegółowo przeanalizowano tę kwestię i wyciągnięto wniosek, że pomoc państwa dla przemysłu węglowego wpływa tylko na zaopatrzenie w węgiel, tj. decyzję, czy kupować węgiel produkcji krajowej czy importowany. W badaniu nie stwierdzono oznak, że pomoc państwa dla przemysłu węglowego wpływa na ogólną kombinację paliw, tj. udział węgla w produkcji energii elektrycznej. Odpowiedź udzielona przez EURELECTRIC na konsultacje zainteresowanych stron podtrzymuje to stanowisko.

Komisja uważa, że połączone zastosowanie art. 4 lit. c) i art. 4 lit. e) rozporządzenia powinno zezwolić na wykluczenie wywierania przez dotacje do węgla wpływu na rynek energii elektrycznej[25].

Komisja zauważa jednak, że pomoc państwa dla przemysłu węglowego mogłaby mieć wpływ na wewnętrzny rynek energii elektrycznej, w szczególności w odniesieniu do decyzji inwestycyjnych dotyczących nowych elektrowni węglowych. W przypadku, gdy inwestor może być zapewniony, że pomoc państwa umożliwi miejscowym kopalniom produkowanie węgla przez pewien możliwy do przewidzenia czas, zbuduje on nową elektrownię w pobliżu kopalni, aby zoptymalizować koszty transportu. Przeciwnie, jeżeli pomoc państwa na miejscową niekonkurencyjną produkcję jest niepewna, budowa elektrowni mogłaby mieć miejsce w pobliżu śródlądowej drogi wodnej w celu zminimalizowania kosztów transportu importowanego węgla.

Wpływ na rynek produkcji koksu i stali

Klauzula ochronna zawarta w art. 4 lit. e) rozporządzenia stosuje się również do rynku produkcji koksu i rynku stali. Ani zainteresowane strony ani państwa członkowskie nie poczyniły żadnych spostrzeżeń co do możliwych zakłóceń konkurencji na tych rynkach.

2.3 Problemy napotkane przez Komisję przy stosowaniu rozporządzenia węglowego

Komisja napotkała 5 głównych problemów podczas stosowania obecnych reguł pomocy państwa dla przemysłu węglowego: kontrola kryterium „brak zakłóceń cenowych” (art. 4 lit. c) rozporządzenia węglowego), rozróżnienie pomiędzy węglem objętym rozporządzeniem i węglem nieobjętym rozporządzeniem, obniżenie kosztów produkcji, kontrola kategorii pomocy na przejęte zobowiązania określonych w załączniku do rozporządzenia węglowego oraz kontrola zamknięć kopalń.

2.3.1 Kontrola respektowania art. 4 lit. c) rozporządzenia węglowego

Artykuł 4 lit. c) rozporządzenia przewiduje, że „ kwota pomocy na jedną tonę przeliczeniową węgla nie może powodować, że ceny łącznie z dostawą węgla ze Wspólnoty będą niższe niż węgla podobnej jakości z państw trzecich” . Respektowanie tego artykułu jest trudne do sprawdzenia w szczególności w dwu sytuacjach:

Zintegrowane przedsiębiorstwa górniczo-energetyczne. W kilku państwach członkowskich[26] kopanie węgla i elektrownie tworzą część jednego zintegrowanego przedsiębiorstwa. W takim przypadku cena węgla jest ustalana w ramach transakcji wewnątrz przedsiębiorstwa, co z natury rzeczy jest trudne do monitorowania z zewnątrz. Komisja zajęła się tym problemem, w możliwym zakresie, poprzez dogłębną analizę indywidualnych przypadków, których dotyczy ten problem.

Brak światowej rynkowej ceny. Nie ma światowej rynkowej ceny węgla niskiego gatunku, jako że praktycznie nie istnieje handel takim węglem: jak wyjaśniono wcześniej, z powodu wysokich kosztów transportu i niskiej wartości opałowej niskogatunkowy węgiel musi być zużywany w geograficznej bliskości miejsca jego produkcji. Komisja sprawdziła, czy w takich przypadkach metody kalkulacji ceny wydają się uzasadnione i nie prowadzą do zakłócenia konkurencji na rynku produkcji energii elektrycznej.[27]

2.3.2 Rozróżnienie między węglem objętym i węglem nieobjętym rozporządzeniem

Zgodnie z art. 2 lit a) rozporządzenia węglowego, jedynie węgiel wysokogatunkowy, średniogatunkowy i niskogatunkowy kategorii A i B w rozumieniu międzynarodowego systemu kodyfikacyjnego dla węgla ustanowionego przez Europejską Komisję Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych jest objęty rozporządzeniem, podczas gdy inne stałe miejscowe paliwa kopalne, takie jak łupek naftowy, piasek bitumiczny i torf, nie są nim objęte. Wszystkie te ostatnie podlegają więc ogólnym regułom pomocy państwa.

Dla państw członkowskich EWWiS Komisja ustaliła jakość węgla w swoim komunikacie dotyczącym interpretacji wyrażeń "węgiel" i "lignit" wymienionych w załączniku I do traktatu EWWiS z dnia 11 października 1986 r.[28]. Założyła ona, że dla rozporządzenia węglowego to rozróżnienie między węglem i lignitem odpowiada nowej linii podziału pomiędzy niskogatunkowym węglem B i niskogatunkowym węglem C. Dla państw członkowskich WE, które nie były państwami członkowskimi EWWiS, w swojej praktyce decyzyjnej Komisja przyjęła analizy geologiczne przeprowadzone przez akredytowane laboratoria państw członkowskich i ustaliła, że kopalnie Màrkushegy na Węgrzech i Bana Dolina oraz Hornonitrianske bane Prievidza w Słowacji produkują niskogatunkowy węgiel B, natomiast kopalnia " Lignit Hodonin " w Republice Czeskiej produkuje niskogatunkowy węgiel C.[29]

2.3.3 Obniżenie kosztów produkcji

Decyzja w sprawie węgla przewidywała, że każda kopalnia otrzymująca pomoc operacyjną musi wykazać „ tendencję w kierunku obniżenia kosztów produkcji ". Warunek ten nie został uwzględniony w rozporządzeniu węglowym. W swojej decyzji N 552/2005 Pomoc państwa dla niemieckiego przemysłu węglowego na rok 2006 Komisja zmierzyła się z kwestią, czy na podstawie rozporządzenia musi zatwierdzić pomoc operacyjną bez względu na zmiany kosztów produkcji, tzn. również w sytuacji, gdy koszty produkcji rosną. Stwierdziła ona, że przedsiębiorstwa ubiegające się o pomoc państwa na podstawie art. 5 ust. 3 rozporządzenia muszą co do zasady podążać drogą obniżania swoich kosztów produkcji.

2.3.4 Stosowanie kategorii określonych w załączniku

Załącznik do rozporządzenia określa kategorie dotyczące zatwierdzania pomocy państwa na pokrywanie przejętych zobowiązań. Koszty, dla których pomoc jest dozwolona na podstawie załącznika do rozporządzenia węglowego niekiedy nie mają związku lub mają jedynie pośredni związek z restrukturyzacją przemysłu węglowego. Ponadto, niektóre z kategorii są wyjątkowo niejednoznaczne.[30] Skutkiem tego może więc być dopuszczenie pomocy na pokrycie kosztów zainteresowanych przedsiębiorstw bez skłonienia ich ku dalszej restrukturyzacji. W tym względzie należy również zauważyć, że przeciwnie do pomocy na podstawie art. 4 i 5, pomoc na podstawie art. 7 nie podlega finansowemu maksimum i nie musi być degresywna.

2.3.5 Kontrola zamknięć kopalń

Komisja zmierzyła się z problemem polegającym na tym, że Hiszpania nie przystąpiła do wypełniania swojego zobowiązania zamknięcia kopalń, które otrzymały pomoc na zamykanie na podstawie art. 4 rozporządzenia węglowego. W swojej decyzji C 14/04 Plan restrukturyzacji hiszpańskiego przemysłu węglowego i pomoc państwa na lata 2003-2005 Komisja podała szczegółowe wyjaśnienie tych problemów.[31] Na przyszłość, Komisja będzie nadal dokładnie śledzić tę sytuację.

Potrzeba zmiany rozporządzenia węglowego

Zgodnie z art. 13 ust. 1 oraz motywami 9 i 23 rozporządzenia węglowego, Komisja powinna ocenić, czy rozwój rynku węglowego i/lub społeczne i regionalne skutki górnictwa węglowego stwarzają konieczność zmian rozporządzenia węglowego z dniem 1 stycznia 2008 r.

3.1 Zmiany na rynku węglowym i ogólne bezpieczeństwo energetyczne

W okresie 2003-2006 r. ceny węgla na światowym rynku[32] ulegały znacznym wahaniom. Jednak były one bardziej stabilne niż ceny ropy naftowej i gazu ziemnego. Podstawową przyczyną zmian cen był silny wzrost popytu na węgiel w połączeniu z ograniczonymi mocami wydobywczymi kopalń węgla oraz ograniczonymi zdolnościami transportowymi. Wzrost popytu spowodowany był głównie wysokim zapotrzebowaniem na węgiel Chin i Indii. Ponadto wysokie ceny gazu ziemnego spowodowały, że elektrownie węglowe stały się bardziej konkurencyjne niż przedtem, co również mogło zwiększyć popyt.

Ograniczenia mocy wydobywczych i transportowych są spowodowane głównie tym, że inwestycje w nowe moce wydobywcze i transportowe wymagają okresu przygotowawczego wynoszącego rok lub więcej lat. Adaptacja do zmieniającego się zapotrzebowania następuje więc stosunkowo powoli.

W dodatku bezpieczeństwo zaopatrzenia energetycznego UE zostało umieszczone na ważnym miejscu w programie w następstwie rosyjsko-ukraińskiego sporu o gaz na początku 2006 r. oraz rosyjsko-białoruskiego sporu o ropę naftową na początku 2007 r. Ogólnie biorąc nie ma wątpliwości, że w 2007 r. istnieje wyższy poziom świadomości znaczenia bezpieczeństwa energetycznego niż w 2003 r. Jednakże problemy dotyczą głównie ropy naftowej i gazu ziemnego. Jeżeli chodzi o węgiel, wydaje się, że światowy rynek funkcjonuje sprawnie, jak pokazał to wzrost produkcji węgla w reakcji na zwiększony popyt ze strony Indii i Chin. Bezpieczeństwo europejskiego importu węgla nie różni się dziś znacząco od bezpieczeństwa w 2003 r.

Zmiany na światowym rynku węgla są istotne dla rentowności ekonomicznej europejskich kopalń węgla. Wiele kopalń w Republice Czeskiej, Polsce, Zjednoczonym Królestwie i Włoszech jest rentownych przy stosunkowo wysokich cena węgla obserwowanych od 2005 r., lecz nie przetrwałyby w razie spadku cen węgla do poziomu obserwowanego na początku wieku.

3.2 Społeczne i regionalne skutki górnictwa

Żadna z odpowiedzi otrzymanych od zainteresowanych stron lub państw członkowskich nie wskazuje, że nastąpiły istotne zmiany w odniesieniu do społecznych i regionalnych aspektów górnictwa. Tym niemniej Niemcy, Hiszpania i kilku respondentów konsultacji z zainteresowanymi stronami proponują, aby przedłużyć pomoc państwa na ograniczenie działalności na podstawie art. 4 rozporządzenia do 2010 r. Wyrażają oni obawę, że w przeciwnym razie redukcja mocy produkcyjnych mogłaby być trudniejsza.

Komisja zatwierdziła już plany dostępu do rezerw węgla oraz plany zamknięć kopalń dla wszystkich państw członkowskich, z wyjątkiem Hiszpanii i Rumunii, w przypadku których trwa ocena przedłożonych notyfikacji, do 2010 r[33]. Dla tych zatwierdzeń, fakt, że pomoc na podstawie art. 4 jest stopniowo wycofywana począwszy od 2008 r. nie stworzył żadnych szczególnych trudności. Oprócz zamknięć kopalń wymienionych powyżej w ppkt 2.1.2, Niemcy planują zamknąć dwie dodatkowe kopalnie do 2010 r., Słowacja planuje zamknąć jeszcze jedną kopalnię w 2007 r.; plany Hiszpanii dotyczące zamknięć kopalń są obecnie badane przez Komisję. W przeciwieństwie do tego, co sugerują wyżej wymienione odpowiedzi, przeprowadzone przez Komisję badanie tych zamknięć kopalń nie ujawniło żadnej potrzeby przedłużania art. 4, ponieważ cała pomoc państwa niezbędna do przeprowadzenia tych zamknięć mogłaby być zatwierdzona na podstawie art. 5 i 7 rozporządzenia węglowego.

W dodatku praktyczny wpływ każdej takiej modyfikacji dla okresu 2008-2010 r. byłby bardzo ograniczony. Komisja zatwierdziła już plany dostępu do rezerw węgla dla Niemiec, Węgier, Polski, Zjednoczonego Królestwa i Słowacji; plan dla Hiszpanii i dla Rumunii jest obecnie w trakcie oceny. Na kraje te przypada główna część całej pomocy państwa udzielanej dla przemysłu węglowego; aby wprowadzić jakiekolwiek zmiany w pomocy państwa przewidzianej w tych planach, Komisja musiałaby zaproponować tym państwom członkowskim odpowiednie środki zgodnie z art. 17 oraz stosownie do rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE.[34] Wymagałoby to znacznych środków administracyjnych zarówno ze strony Komisji, jak i ze strony zainteresowanych państw członkowskich.

3.3 Wniosek

W świetle powyższego Komisja uważa, że nie jest konieczne wnioskowanie zmian do rozporządzenia węglowego. Komisja zwraca się do Parlamentu, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów oraz wszystkich zainteresowanych stron o przedstawienie opinii na temat niniejszego sprawozdania.

[1] Dz.U. L 205 z 2.8.2002, str. 1-8, zmienione załącznikiem II, pkt 12 traktatów o przystąpieniu w odniesieniu do rozszerzeń z roku 2004 i 2007..

[2] COM(2007) 001 wersja ostateczna.

[3] COM(2006) 105 wersja ostateczna.

[4] Dokument 10117/06, przyjęty przez Radę w dniu 9 czerwca 2006 r.

[5] Przyjęta przez Radę w Göteborgu w dniach 15 i 16 czerwca 2001r.

[6] COM(2001) 264 wersja ostateczna.

[7] Dotyczy to Hiszpanii (patrz decyzje N 3/2002; C 17/2003), Francji (patrz decyzja N 551/2002), Niemiec (patrz decyzja N 550/2002) oraz Zjednoczonego Królestwa (patrz decyzja N 740/2002).

[8] Rozporządzenie węglowe obejmuje węgiel wysokogatunkowy, średniogatunkowy i niskogatunkowy A i B w rozumieniu międzynarodowego systemu kodyfikacyjnego dla węgla ustalonego przez Europejską Komisję Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych, patrz art. 2 lit. a) rozporządzenia węglowego; węgiel niskogatunkowy C jest wyłączony z jego zakresu. Krajami produkującymi węgiel objęty rozporządzeniem węglowym są: Bułgaria, Republika Czeska, Niemcy, Węgry, Włochy, Polska, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Hiszpania i Zjednoczone Królestwo.

[9] Komisja jednak bada obecnie skargę, w której twierdzi się, że Włochy udzielają pomocy państwa dla kopalni, o której tu mowa.

[10] Patrz decyzja N 552/2005, Pomoc państwa dla niemieckiego przemysłu węglowego na rok 2006 .

[11] Bułgaria i Rumunia muszą zgłosić Komisji swoje plany dostępu do rezerw węgla najpóźniej dnia 30 kwietnia 2007 r. Komisja otrzymała notyfikację planu od władz rumuńskich w ww. terminie i obecnie prowadzi jego ocenę.

[12] Patrz sprawozdanie Komisji na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 405/2003 z 27 lutego 2003 r. dotyczące wspólnotowego monitorowania przywozów węgla kamiennego pochodzącego z krajów trzecich, dostępne pod adresem: http://ec.europa.eu/energy/coal/market_pricing/doc/price_post_2002/hard_coal_electricity_semester_2005_2_eur25.pdf.

[13] Załącznik do rozporządzenia węglowego.

[14] Komisja obecnie sprawdza, czy zobowiązanie do zostało dotrzymane.

[15] Nie ma spójnej praktyki dotyczącej traktowania tych wypłat na podstawie reguł pomocy państwa. W odniesieniu do Republiki Czeskiej, Komisja zatwierdziła pomoc państwa na zobowiązania z tytułu ochrony środowiska (spawa CZ 45 i 110/2004). Postanowiła ona wszcząć dochodzenie ex officio w stosunku do pomocy państwa na przejęte zobowiązania społeczne. Sprawa ta jest obecnie w toku.

[16] Zostały one zatwierdzone w decyzjach Komisji N 574/2004 (Polska), N 27 i 53/2005, N 419/2005, N 168/2005, NN 9/2006 i N 387/2006 (Słowacja), N 421/2003 i N 321/2004 (Francja), N 746 i N 474/2002, N 493/2003, N 320/2004, N 497/2004, N 552/2005 (Niemcy), N 20/2003 (Zjednoczone Królestwo), C 14/2004 (Hiszpania) oraz, przed przystąpieniem, przez słowacki krajowy organ ochrony konkurencji.

[17] Odpowiada to 10% ogólnej produkcji energii elektrycznej.

[18] Dz.U. L 283 z 27.10.2001, str. 33.

[19] COM (2006) 848 wersja ostateczna.

[20] W IV M.402 PowerGen/NRG Energy/Morrison Knudsen/Mibrag, Komisja uznała, że istnieje odrębny rynek produktów dla węgla brunatnego, patrz http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/cases/decisions/m402_en.pdf

[21] W IV M.402 Komisja uznała, że geograficzny rynek węgla brunatnego jest regionalny (w rozważanym przypadku: wschodnie Niemcy). W decyzji w sprawie pomocy państwa N 597/2004 Lignit Hodonin s.r.o ., Komisja uznała, że istnieje transgraniczny handel ortolignitem, choć tylko między sąsiadującymi krajami i w niewielkich odległościach. W związku z tym, geograficzny rynek mógłby w niekórych przypadkach stanowić region obejmujący terytoria dwóch lub więcej państw członkowskich.

[22] Jedyna oznaka takiej konkurencji dotyczy Niemiec, które zastąpiły część swojej miejscowej produkcji przywozami z Polski i Republiki Czeskiej.

[23] Patrz IV M.402 N 597/2004 Lignit Hodonin s.r.o.

[24] Europejskie Biuro Ochrony Środowiska, Climate Action Network (Sieć Działań na rzecz Klimatu) oraz Greenpeace.

[25] Patrz również pkt 2.3.1 poniżej.

[26] Na przykład: w Niemczech, Polsce, Hiszpanii i na Węgrzech.

[27] Patrz decyzja N 92/2005 Pomoc państwa dla węgierskiego przemysłu węglowego oraz decyzja N 320/2004 Pomoc państwa dla niemieckiego przemysłu węglowego .

[28] Dz.U. C 254 z 11.10.1986, str. 2.

[29] Patrz decyzja N 92/2005 Pomoc państwa dla węgierskiego przemysłu węglowego , dla Węgier; patrz decyzja N 27 i N 53/2005 Pomoc państwa dla słowackiego przemysłu węglowego oraz decyzja NN 9/2006 Pomoc państwa dla kopalni węgla Bana Dolina , dla Słowacji; patrz decyzja N N 597/2004 Lignit Hodonin s.r.o. , dla Republiki Czeskiej.

[30] Kategoria 1 lit. f), na przykład, pozwala na zwrot przez państwo wszelkich „ kosztów wynikających z przepisów administracyjnych, prawnych lub podatkowych ”.

[31] Patrz decyzja C 14/04 Plan restrukturyzacji hiszpańskiego przemysłu węglowego i pomoc państwa na lata 2003-2005 .

[32] Światowy rynek istnieje tylko dla węgla wysokiego i średniego gatunku; niskogatunkowy węgiel jest zawsze używany w pobliżu miejsca jego produkcji.

[33] Bułgaria nie notyfikowała swojego planu dostępu do zasobów węgla ani planu zamknięcia kopalń.

[34] Dz.U. L 83 z 27.3.1999 r., str. 1.