52007DC0162

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 2.5.2007

KOM(2007) 162 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie z realizacji Planu działań na rzecz technologii dla środowiska (2005-2006) [SEK(2007) 413]

KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie z realizacji Planu działań na rzecz technologii dla środowiska (2005-2006) (Tekst mający znaczenie dla EOG)

Dowody naukowe nie pozostawiają obecnie wątpliwości: zmiany klimatu stanowią poważne zagrożenie globalne i wymagają pilnej globalnej reakcji[…]jeżeli nie podejmiemy działań, całkowite koszty i ryzyko związane ze zmianami klimatu mogą wzrosnąć do poziomu 20 % PKB lub więcej[1]

The Stern Review, 2006 r.

Działalność człowieka stanowi dla Ziemi tak wielkie obciążenie, że nie można już dłużej zakładać, że znajdujące się na naszej planecie ekosystemy będą zdolne do zapewnienia warunków do życia przyszłych pokoleń[…] 60 % światowych ekosystemów ulega degradacji lub jest użytkowane w sposób zagrażający ich trwałości[…][2]

„Milenijna ocena ekosystemów” przygotowana przez ONZ, 2005 r.

Skutki ludzkiej działalności dla środowiska naturalnego przekraczają obecnie zdolność planety do regeneracji o około 25 %[...] przez ostatnie 20 lat nadużywamy możliwości Ziemi utrzymując nasz tryb życia, ale to musi się skończyć. Musimy zrównoważyć konsumpcję ze zdolnościami środowiska naturalnego do regeneracji oraz absorpcji wytwarzanych przez nas odpadów. Jeżeli tego nie uczynimy, narażamy się na nieodwracalne szkody[3]

WWF, „Raport o stanie świata w 2006 r.”

Innowacje ekologiczne na rzecz rozwoju, tworzenia miejsc pracy oraz środowiska naturalnego

Zagrożenia związane z ochroną środowiska są coraz większe

Zagrożenia związane z ochroną środowiska zwiększają się – szybciej niż pierwotnie oczekiwano. Wciąż możemy przeciwdziałać tym zagrożeniom, pod warunkiem że będziemy działać już teraz. Potrzebne jest systematyczne i spójne działanie na poziomie europejskim i globalnym. Pytanie brzmi: „Jak osiągnąć największą skuteczność w odpowiednim czasie?” Możemy tego dokonać, utrzymując wzrost gospodarczy. Wykorzystując odpowiednie narzędzia wspierające innowacje możemy sprostać stojącym przed nami wyzwaniom. Europa jest w stanie pełnić wiodącą rolę.

Innowacje ekologiczne oferują rozwiązania i stwarzają możliwości

Aby osiągać postępy musimy przedefiniować stosowane przez nas procesy produkcyjne, produkty i praktyki gospodarcze. Rozwój innowacji ekologicznych i technologii środowiskowych[4] musi odbywać się w bardzo szybkim tempie. Technologia może być częścią rozwiązania problemów. Naszym ostatecznym celem jest, aby innowacje ekologiczne pojawiły się na szeroką skalę we wszystkich sektorach przemysłu. W ten sposób możemy sprostać wielu wyzwaniom, wobec których obecnie stajemy. Za pomocą odpowiednich środków, takich jak pomoc finansowa czy uregulowania prawne, jesteśmy w stanie wspierać innowacje ekologiczne i sterować siłami rynku, czyniąc z Europy wiodącą siłę gospodarczą na świecie, która będzie zarazem konkurencyjna i pro-ekologiczna.

Innowacje ekologiczne jako fundament strategii UE

Odnowiona wspólnotowa strategia lizbońska wskazuje na technologie środowiskowe jako czynnik o „znacznym potencjale dla gospodarki, środowiska naturalnego i zatrudnienia”[5]. Podczas wiosennego posiedzenia w 2006 r. Rada poparła „zdecydowane propagowanie i rozpowszechnianie innowacji i technologii proekologicznych”[6]. Odnowiona Wspólnotowa strategia zrównoważonego rozwoju uznaje Plan działań na rzecz technologii dla środowiska (ETAP) za konieczny z punktu widzenia rozwiązywania problemów związanych ze zmianami klimatu oraz zapewnieniem czystej energii oraz zrównoważonej konsumpcji i produkcji[7]. Oczekuje się, że planowany Europejski Instytut Technologii za jeden z głównych priorytetów uzna wyzwania związane z ochroną środowiska[8].

Państwa przewodniczące Unii podkreślają potrzebę innowacji ekologicznych

Również państwa sprawujące przewodnictwo w Radzie uznały znaczenie innowacji ekologicznych. Wielka Brytania oraz Austria stwierdziły, że innowacje ekologiczne oraz technologie środowiskowe sprzyjają wzrostowi gospodarczemu i powstawaniu miejsc pracy. Finlandia w ramach swojego przewodnictwa promowała „politykę ekologiczną nowej generacji”, opartą na efektywności ekologicznej i innowacjach ekologicznych[9]. Niemcy, które obecnie przewodniczą Radzie, nawołują do zawarcia „nowego porozumienia” w sprawie środowiska naturalnego, gospodarki i zatrudnienia[10].

Sprawozdania z postępów i priorytety na przyszłość

ETAP to wspólnotowy Plan działań na rzecz technologii dla środowiska[11], którego celem jest promowanie innowacji ekologicznych oraz wdrażania na szeroką skalę technologii środowiskowych . Uruchomiony w 2004 r. plan określa działania, jakie należy podjąć na poziomie europejskim, państw członkowskich oraz zainteresowanych stron. Pierwsze sprawozdanie opublikowano w 2005 r.[12] W najnowszym sprawozdaniu:

- opisano trendy i zmiany,

- opisano w zarysie postępy w realizacji planu,

- określono priorytetowe obszary przyszłych działań.

Trendy i zmiany

Innowacje ekologiczne i uregulowania prawne na rzecz ochrony środowiska

Potencjał przedsiębiorstw europejskich w dziedzinie innowacji ekologicznych jest niedoceniany. Istnieją dowody, że przemyślane prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska istotnie napędza innowacje i rozwój technologii środowiskowych, co z kolei umożliwia przedsiębiorstwom znaczne redukcje kosztów.[13] Pełne wprowadzenie prawodawstwa wspólnotowego, dotyczącego na przykład eko-projektu, zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC), zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) oraz ograniczeń stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (RoHS), w przyszłości jeszcze bardziej przyczyni się do rozwoju innowacji ekologicznych.

Branże związane z ochroną środowiska stymulują wzrost gospodarczy i zatrudnienie w UE

Branże związane z ochroną środowiska, na które przypada 2,1 % wspólnotowego PKB[14], są ważną i szybko rozwijającą się częścią gospodarki UE. Należą do nich między innymi kontrola zanieczyszczeń powietrza, gospodarka ściekami, gospodarka odpadami stałymi, rekultywacja gleby, odnawialne źródła energii oraz recykling. Branże przemysłu i usług związane z ochroną środowiska zapewniają 3,5 miliona pełnoetatowych miejsc pracy. Około 75 % tych miejsc przypada na branże wymagające dużych nakładów siły roboczej, takie jak gospodarka ściekami i odpadami stałymi.

Silny wzrost

W wielu sektorach gospodarki w Europie i na świecie obserwuje się silny wzrost. W sektorze instalacji energii wiatrowej w ostatnich pięciu latach zanotowano wzrost o 20-25 %[15]. Oczekuje się, że światowy rynek systemów fotowoltaicznych zwiększy się w przyszłości o 25-35%[16], a sektor gospodarki wodnej będzie wzrastał o 6 % rocznie przez najbliższe dziesięć lat[17]. Sektor recyklingu odpadów stałych rozwijał się w tempie 4,5 % rocznie w okresie 2000-2004[18].

Silna pozycja globalna

Europejskie przedsiębiorstwa z branż związanych z ochroną środowiska mają silną pozycję na świecie. Szacuje się, że udział UE w światowym rynku ochrony środowiska jest równy 1/3[19]. Indeks Dow Jones Zrównoważonego Rozwoju (Dow Jones Sustainability index) pokazuje, że spółki europejskie są liderami pod względem zrównoważonego charakteru działalności w 13 spośród 18 sektorów gospodarczych[20].

Wzrost inwestycji finansowych

W latach 2003-2006 inwestycje podwyższonego ryzyka w czyste technologie wyniosły blisko 2 miliardy EUR, co odpowiada 10 % kapitału podwyższonego ryzyka w Europie[21]. Inwestycje w coraz większym stopniu pochodzą od istniejących firm[22]. W sektorze bankowym inwestycje o charakterze zrównoważonym i odpowiedzialnym społecznie zwiększyły się znacznie w ostatnich latach[23]. Na poziomie UE, Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) uruchomił instrument finansowania działań związanych ze zmianami klimatycznymi (CCFF) o wartości 1 miliarda EUR.

Musimy jednak uczynić znacznie więcej, aby korzyści związane z ochroną środowiska osiągnęły wymaganą skalę.

Wszystkie te pozytywne oznaki ostro kontrastują ze wskaźnikami stanu środowiska naturalnego, te zaś wzbudzają poważne obawy:

- zagrożenie stanowią zmiany klimatu i poziom emisji gazów cieplarnianych oraz trudności związane z osiąganiem w UE celów z Kioto[24].

- mimo że jakość powietrza ulega stałej poprawie[25], zanieczyszczenia powietrza w Europie przyczyniają się do utraty 750 000 lat życia w skali roku[26].

- z powodu nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych ekosystemy ulegają degradacji w tempie uniemożliwiającym ich odtwarzanie się[27].

Konieczne są natychmiastowe i systematyczne działania na szeroką skalę

Aby w stosunkowo krótkim czasie zainicjować znaczące zmiany w ochronie środowiska, należy wprowadzać i stosować technologie środowiskowe na dużo większą skalę, zarówno w Unii Europejskiej, jak i na całym świecie . Innowacje środowiskowe muszą tworzyć zasadniczą część innowacji w Europie oraz być wymaganą normą w całej gospodarce. Nie ma czasu na dalszą bierność.

POSTęPY W REALIZACJI PLANU

Postępy opisano w odniesieniu głównych linii planu.

PRZENOSZENIE WYNIKÓW BADAŃ NA RYNKI

Zwiększanie i ukierunkowanie działań badawczych i demonstracyjnych

Od czasu uruchomienia ETAP, w ramach szóstego programu ramowego przyznano około 1,4 miliarda EUR na projekty związane z technologiami środowiskowymi. Szacuje się, że w ramach siódmego programu ramowego z technologiami środowiskowymi związane będzie do 30 % budżetu, wynoszącego łącznie 32 miliardy EUR. Na wartość tą składają się: technologie wodorowe i ogniwa paliwowe, czyste procesy produkcji, alternatywne źródła energii, sekwestracja CO2, biopaliwa i biorafinerie, efektywność energetyczna, technologie informacyjne na rzecz zrównoważonego rozwoju, czysty i efektywny transport, technologie wodne, gospodarowanie glebą i gospodarka odpadami oraz materiały przyjazne dla środowiska.

Tworzenie platform technologicznych

Uruchomiono ponad 30 platform technologicznych; w programach niektórych z nich uwzględnione są technologie środowiskowe[28]. Niektóre platformy mają realizować część swoich celów poprzez wspólne inicjatywy technologiczne (WIT) w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.

Weryfikacja technologii

Postępuje praca nad Systemem weryfikacji technologii środowiskowych . Istnieją dowody na to, że brak weryfikacji w dalszym ciągu utrudnia dostęp do nowych technologii środowiskowych[29]. Trwa kilka projektów badawczych[30], które określą podstawy systemów w dziedziniach uzdatniania wody, rekultywacji gleby oraz zanieczyszczeń powietrza. Projekty te mają między innymi doprowadzić do opracowania protokołów testowania technologii. Prowadzone jest badanie rynkowe w celu zidentyfikowania odpowiednich obszarów zastosowania[31]. Program pilotażowy w ramach programu LIFE będzie obejmował przetestowanie systemu weryfikacji dla 10-15 technologii.

Prace nad Europejskim strategicznym planem w dziedzinie technologii energetycznych

Przyjęty niedawno Strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych[32] zmierza do obniżenia kosztu wytwarzania czystej energii oraz do tego, by przemysł europejski zajął czołowe miejsce w szybko rozwijającym się sektorze technologii niskoemisyjnych. W planie wskazano technologie, w odniesieniu do których UE musi zmobilizować zasoby oraz przyśpieszyć rozwój i wdrażanie.

POPRAWA WARUNKÓW RYNKOWYCH

Docelowe standardy efektywności

Prowadzono badania w celu stworzenia w UE systemu docelowych standardów efektywności. Obejmują one analizę japońskiego programu „Top-Runner”[33], docelowe standardy efektywności procesów[34] oraz pilotażowy projekt w zakresie następujących grup produktów: cement, okna, opony, obróbka obornika oraz wyroby włókiennicze. W oparciu o tę pracę, w ramach konsultacji publicznych zidentyfikowane zostaną optymalne warunki przeprowadzenia programu, obejmujące rolę oznakowania ekologicznego, oznakowania energetycznego[35] oraz zastosowanie wzorców jakości w odniesieniu do produktów.

Instrumenty finansowe

Do ważnych źródeł finansowania należą obecnie:

- Program na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP)

W ramach filaru “Przedsiębiorczość i innowacje” przydzielono 433 milionów EUR na wspieranie innowacji ekologicznych.

Około 228 milionów EUR zostanie przydzielone na rzecz instrumentów finansowych, w szczególności na rzecz Funduszu Wzrostu i Innowacji zarządzanego przez Europejski Fundusz Inwestycyjny ( EFI ) który będzie współinwestował środki w fundusze kapitału podwyższonego ryzyka związane z innowacjami ekologicznymi, przy czym 205 milionów EUR zostanie przydzielone na projekty, których celem jest przekuwanie innowacji w produkty rynkowe oraz tworzenie sieci. 728 milionów EUR zostanie przeznaczone na efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii.

- Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)

EBI i Komisja opracowują wspólny mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka (RSFF). Celem jest poprawa dostępu do finansowania dłużnego dla projektów badawczych sektora prywatnego i publicznego, które są obciążone wysokim ryzykiem. 2 miliardy EUR zostanie udostępnione na projekty mieszczące się w tematach PR7, a mechanizm umożliwi Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu udzielanie pożyczek o wartości do 10 miliardów EUR .

- Polityka spójności

Jak dotąd na innowacje wydano około 21 % środków z funduszy strukturalnych, a Komisja wezwała państwa członkowskie do zwiększenia tego odsetka w nowym okresie programowania. Innowacje ekologiczne, odnawialne źródła energii, efektywność energetyczna i czysty transport miejski są priorytetami polityki spójności (2007-2013). Strategiczne wytyczne Wspólnoty w dziedzinie spójności podkreślają, że firmy powinny inwestować w innowacje ekologiczne, aby zdobyć silną pozycję w przyszłości[36].

- LIFE

W ramach programu ochrony środowiska LIFE od 1992 r. współfinansowano około 2 750 pilotażowych projektów demonstracyjnych, a całkowita kwota inwestycji przekroczyła 2,6 miliarda EUR. Około dwóch trzecich tych inwestycji dotyczyło wsparcia projektów promujących technologie środowiskowych[37].

Instrumenty rynkowe

Komisja przyjęła niedawno zieloną księgę na temat instrumentów rynkowych.[38] Zawiera ona przegląd opłacalnych instrumentów (takich jak podatki od energii, transportu i innych źródeł zanieczyszczeń oraz szersze wykorzystanie systemów handlu uprawnieniami do emisji), które mogą być stosowane wraz z regulacją oraz zachętami finansowymi. Księga ma na celu zainicjowanie debaty na temat wykorzystania tych instrumentów na poziomie wspólnotowym i krajowym.

Przegląd pomocy państwa

Przyjęto wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną. Określają one warunki, po spełnieniu których państwa członkowskie mogą udzielać pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną. W zasadach ramowych jest mowa o innowacjach ekologicznych[39]. Przyjęto również wytyczne dotyczące pomocy państwa na wsparcie inwestycji kapitału podwyższonego ryzyka w MŚP. Ponadto prowadzony jest obecnie przegląd wytycznych dotyczących pomocy państwa na ochronę środowiska; będzie on obejmował warunki przyznawania pomocy dla przedsiębiorstw zamierzających inwestować w technologie środowiskowe.

Ekologiczne zamówienia publiczne

Kilka państw członkowskich uruchomiło wdrażanie planów działań w zakresie ekologicznych zamówień publicznych, a inne zamierzają to zrobić. Trwa rozpowszechnianie na szeroką skalę Informatora Komisji dotyczącego ekologicznych zamówień publicznych, opracowanego we wszystkich językach UE. Uruchomiono nową stronę internetową prezentującą dobre praktyki oraz krajowe strategie dotyczące ekologicznych zamówień publicznych. Trwają prace nad internetowym podręcznikiem, który będzie zawierać prawne i finansowe wytyczne dla urzędników odpowiedzialnych za zamówienia[40].

Podnoszenie świadomości

Na nowopowstałej stronie internetowej i w biuletynie ETAP prezentowane są wiadomości, informacje o zmianach polityki, obiecujące rozwiązania zastosowane w poszczególnych państwach członkowskich oraz różne przykłady innowacji ekologicznych[41].

DZIAŁANIA GLOBALNE

Globalne możliwości finansowania

Wspólnotowy program tematyczny dotyczący środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi (ENRTP)[42] obejmuje zagadnienia zgodności z normami środowiskowymi, zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz propagowania technologii środowiskowych. Globalny Fundusz Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej (GFEEEO)[43] zapewni kapitał zalążkowy na projekty związane z energią odnawialną prowadzone w różnych regionach. EBI i Komisja sprawdzają obecnie możliwości współpracy w ramach tego programu. Prowadzony przez EBI instrument finansowania działań związanych ze zmianami klimatycznymi (CCFF) umożliwi również finansowanie projektów w skali globalnej.

Odpowiedzialne inwestycje i handel

W kontekście negocjacji w sprawie wielostronnej liberalizacji handlu na forum WTO (runda dauhańska) Komisja przoduje w zachęcaniu do ograniczenia lub eliminacji taryf oraz znoszenia barier pozataryfowych dotyczących handlu towarami, technologiami i usługami związanymi z ochroną środowiska. Komisja rozważa również perspektywy ujęcia tych kwestii w regionalnych umowach o wolnym handlu, które będą negocjowane na przestrzeni kilku najbliższych lat z niektórymi kluczowymi partnerami handlowymi, szczególnie z Azji.

KOORDYNACJA

Wymiana najlepszych rozwiązań: krajowe plany realizacji ETAP

W dwudziestu jeden państwach członkowskich oraz w Norwegii zakończono prace nad planami realizacji ETAP. Są one ogólnodostępne i zawierają znaczny zasób wiedzy o programach, systemach i przykładach dobrze rokujących rozwiązań zastosowanych w państwach członkowskich[44]. Analiza planów pokazuje, że państwa członkowskie realizują już szereg obiecujących programów, oraz że istnieje możliwość ich dalszego rozwijania i naśladowania w całej UE (patrz załącznik). Oto kilka przykładów:

- Niemiecki system taryf gwarantowanych walnie przyczynił się do zwiększenia poziomu wykorzystania energii odnawialnej. Kilka państw członkowskich przyjęło podobne systemy.

- Włoski dekret narodowy wymaga, aby przynajmniej 30 % towarów zakupionych przez władze publiczne było wykonane z materiałów pochodzących z recyklingu.

- W ramach hiszpańskiej polityki krajowej i regionalnej wprowadzono kilka skoordynowanych środków zachęcających do stosowania energii słonecznej.

- W Wielkiej Brytanii prowadzony jest National Industrial Symbiosis Programme¸ którego celem jest zredukowanie ilości odpadów wytwarzanych w każdym regionie o 1 milion ton rocznie poprzez zastosowanie systemu pośrednictwa dla spółek.

- Wprowadzono szereg systemów finansowania promujących innowacje ekologiczne; przykładem tego są programy stworzone w Holandii, Dani, Finlandii i Szwecji.

Zaangażowanie zainteresowanych stron: Forum innowacji ekologicznych

Forum innowacji ekologicznych jest platformą, na której zainteresowane strony mogą się spotykać, nawiązywać kontakty i przedstawiać propozycje przyszłych działań. Pierwsze spotkanie forum odbyło się w Polsce, w Poznaniu. Tematem spotkania było „Finansowanie innowacji ekologicznych”. Forum będzie zwoływane dwa razy do roku w celu omówienia aktualnych tematów[45].

ZADANIA I PRIORYTETY NA PRZYSZłOść

Szersze stosowanie – większe zapotrzebowanie

Aby innowacje ekologiczne rzeczywiście stały się motorem zmian na oczekiwaną skalę, muszą one być powszechnie stosowane we wszystkich przedsiębiorstwach i sektorach gospodarki. Aby osiągnąć znaczące korzyści należy znacznie przyspieszyć tempo wprowadzania i stosowania technologii środowiskowych. Stosowanie technologii środowiskowych już dostępnych na rynku niesie ze sobą znaczny potencjał korzyści dla środowiska, ale problemem jest to, że zasięg wielu z nich ogranicza się do rynków niszowych. Przykładowo żarówki energooszczędne mają niespełna 3 % udział w europejskim rynku żarówek[46]. Trzeba stworzyć nowe zachęty do wprowadzania i stosowania innowacji ekologicznych na szeroką skalę.

W sprawozdaniu Aho dotyczącym budowania Europy innowacyjnej[47], w ostatnim komunikacie w sprawie innowacji[48] oraz w innych dokumentach[49] nawoływano do zastosowania „środków stymulowania popytu ” w celu promowania innowacji. Na popyt mogą również pobudzająco oddziaływać „rynki wiodące” [50] [51]. Analiza krajowych planów realizacji ETAP (patrz załącznik) wykazuje, że chociaż działania badawczo-rozwojowe w zakresie technologii środowiskowych są prowadzone systematycznie prawie we wszystkich państwach członkowskich, polityka zwiększania popytu wciąż jest prowadzona znacznie mniej systematycznie.

Potrzebne jest systematyczne i skoordynowane działanie po stronie popytu. Należy zwiększyć wysiłki w dziedzinie ekologicznych zamówień publicznych, instrumentów rynkowych, finansowania przedsiębiorstw przechodzących na technologie ekologiczne oraz zwiększania świadomości w biznesie i wśród konsumentów. Działania te mogą zwiększyć popyt zarówno na poziomie europejskim, jak i na poziomie państw członkowskich, oraz przyczynć się do upowszechnienia technologii i produktów chroniących środowisko.

Komisja i państwa członkowskie powinny w systematyczny i skoordynowany sposób intensyfikować działania stymulujące popyt w ramach ETAP[52]:

Rozwój ekologicznych zamówień

Zamówienia w sektorach publicznym i prywatnym mają całkiem inny charakter – ale oba sektory mogą ustanawiać wzorce zachowań związane z zakupami i mieć wpływ na upowszechnianie technologii chroniących środowisko.

- Na zamówienia sektora publicznego przypada około 16 % PKB w UE. W tym zakresie wykonano już znaczną pracę i obecnie trzeba rozpocząć praktyczną realizację w całej Europie.

- Zamówienia sektora prywatnego są również ważne, mimo że nie reguluje ich zestaw uniwersalnych zasad. Duże spółki mają wpływ na swoich dostawców i mogą im stawiać wymagania.

- Działanie: Kontynuacja dotychczasowych prac i przyśpieszenie wprowadzania ekologicznych zamówień publicznych. Upowszechnienie wzorcowych specyfikacji przetargowych. Przygotowanie komunikatu w sprawie zamówień publicznych w 2007 r., ustalenie (dobrowolnych) celów, oraz określenie wytycznych w zakresie wskaźników i wzorców.

- Działanie: KE, państwa członkowskie oraz zainteresowane strony opracowują strategie zamówień w sektorze prywatnym.

Zwiększenie inwestycji finansowych

Sektor finansowy (banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze emerytalne, inwestorzy) może odegrać większą rolę w zachęcaniu przedsiębiorstw i branż przemysłu do wprowadzania technologii chroniących środowisko. Ukierunkowanie polityki spójności na innowacje ekologiczne, inicjatywy EBI i EFI oraz ustanowienie CIP są krokami w tym właśnie kierunku. Należałoby zintensyfikować działania skierowane na wymianę dobrych praktyk oraz zaangażowanie głównych europejskich i światowych instytucji finansowych.

- Działanie: Wdrożenie unijnych instrumentów finansowych. Wykorzystanie wspólnotowych zasobów finansowych jako zachęty do podejmowania zobowiązań finansowych przez innych. Angażowanie głównych instytucji finansowych. Zachęcanie do przyjmowania wytycznych i celów w odniesieniu do inwestycji finansowych w innowacje ekologiczne.

Stworzenie systemów weryfikacji technologii i docelowych standardów

Wprowadzając określone normy można osiągnąć wymagany poziom efektywności oraz pewności na rynku. Systemy weryfikacji zapewniają uczestnikom rynku wiarygodne sposoby mierzenia skuteczności technologii w zakresie ochrony środowiska. Wyznaczenie docelowych standardów efektywności dla grup produktów może doprowadzić do poprawy ich właściwości z punktu widzenia ochrony środowiska. Jeśli systemy docelowych standardów efektywności obejmą produkty w całym sektorze, będzie można również osiągnąć efekt skali. Obecnie badane są powiązania między systemem docelowych standardów efektywności a oznakowaniem ekologicznym. Istnieje możliwość podwyższenia obecnych kryteriów etykietowania produktów i usług w ramach programów takich jak oznakowanie ekologiczne ( Eco-label ), etykieta energetyczna ( Energy label ) i Energy Star oraz zachowanie wiodącej pozycji w dziedzinie rozwoju podobnych programów na skalę międzynarodową.

- Działanie: Ukończenie badań zmierzających do stworzenia systemów weryfikacji technologii oraz docelowych standardów efektywności. Realizacja i zakończeie programów pilotażowych. Zbadanie powiązań z programem oznakowania ekologicznego. Przygotowanie wniosków legislacyjnych dotyczących weryfikacji technologii środowiskowych (2008) oraz komunikatu dotyczącego systemów docelowych kryteriów jakości (2008). Przegląd i aktualizacja obecnych systemów etykietowania. Zachowanie wiodącej pozycji w dziedzinie rozwoju podobnych programów na skalę międzynarodową.

Dalsze prace nad dobrze rokującymi rozwiązaniami poszczególnych państw członkowskich

Z krajowych planów realizacji ETAP wynika, że państwa członkowskie realizują obecnie kilka obiecujących polityk na rzecz promowania innowacji ekologicznych. Programy te można naśladować i dalej je rozwijać. W szczególności odnosi się to do programów zwiększania popytu. Wprowadzając swoisty system promowania polityki innowacji ekologicznych można wyznaczać wzorce i rozpowszechniać najbardziej skuteczne programy krajowe. W ten sposób państwa członkowskie mogą nawzajem uczyć się ze stosowanych przez siebie polityk, dostosowywać je i wprowadzać u siebie, powielając ich pozytywne skutki w skali całej Europy.

- Działanie: Rozpoczęcie w 2007 r. fazy wstępnej, w ramach której państwa członkowskie zaproponują programy najlepszych praktyk oraz wymieniają się doświadczeniami. Opracowanie reguł wdrożenia pełnego programu w 2008 r.

Skoncentrowanie wysiłków w sektorach pozwalających na osiągnięcie największych korzyści

W perspektywie krótkookresowej znaczące korzyści można osiągnąć skupiając działania w sektorach, w których poprawę poziomu ochrony środowiska można osiągnąć szybko (strategia „nisko wiszącego owocu”). Polega to na skoncentrowaniu uwagi na tych sektorach, w których innowacje ekologiczne, technologie środowiskowe oraz ulepszone produkty, procesy i usługi mogą przynieść wysokie korzyści dla środowiska. Należą do nich:

- budynki;

- przemysł spożywczy;

- transport prywatny;

- sektory recyklingu i gospodarki ściekami.

Opracowania pokazują, że w przypadku pierwszych trzech spośród wyżej wymienionych sektorów oddziaływanie produktów na środowisko jest najwyższe[53]. Inne opracowania wskazują, że sektory te mają również znaczny potencjał pod względem zrównoważonego wzrostu[54]. Na przykład zrównoważone budownictwo jest obecnie przedmiotem wspólnej inicjatywy państw członkowskich[55].

Innowacje ekologiczne w tych sektorach można promować za pomocą instrumentów finansowych na rzecz badań, ekologicznych zamówień, norm efektywności, finansowania, obiecujących rozwiązań krajowych oraz optymalizacji przepisów. Istnieje również możliwość uwzględnienia tych środków podczas określania rynków wiodących , w przypadku których innowacje ekologiczne mogą odegrać pewną rolę, co przewidziano w komunikacie Komisji w sprawie innowacji.

- Działanie: Początek 2007 r., określenie kluczowych sektorów, w których technologie i produkty opracowane w Unii Europejskiej mogą zająć wiodącą pozycję na świecie przynosząc duże korzyści ekonomiczne i ekologiczne.

Opracowanie środków wsparcia

Oprócz wspomnianych pięciu działań zmierzających do zwiększenia popytu potrzebne jest także wsparcie o bardziej ogólnym charakterze.

Stworzenie strategicznej bazy wiedzy na temat innowacji ekologicznych

Potrzebna jest wiarygodna analiza trendów w obszarze innowacji ekologicznych. Udostępnienie aktualnych i strategicznych informacji europejskim organizacjom publicznym, przedsiębiorstwom i podmiotom finansującym może przyczynić się do przyspieszenia wzrostu i zwiększenia poziomu inwestycji[56]. Służby Komisji analizują możliwości efektywnego gromadzenia, syntetyzowania i upowszechniania tej wiedzy, w szczególności możliwość stworzenia „sieciowego obserwatorium”, którego podstawą byłby szereg istniejących projektów i sieci, i w skład którego mogłyby wejść niektóre kluczowe instytuty obserwacyjne z całej Europy.

- Działanie: Stworzenie efektywnej, strategicznej bazy wiedzy na temat innowacji ekologicznych, w ramach której gromadzone byłyby odpowiednie dane statystyczne, i która umożliwiałaby identyfikowanie pojawiających się trendów oraz wyszukiwanie globalnych możliwości gospodarczych.

Promowanie świadomości i aktywnego udziału

Ważnym aspektem podnoszenia świadomości jest zachęcanie do aktywnego udziału konsumentów i przedsiębiorstw. Ustanowienie europejskiego forum innowacji ekologicznych jest tylko jednym małym krokiem w tym kierunku. Podobne działania mogą zostać przeprowadzane na poziomach regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

- Działanie: Określenie działań do przeprowadzenia we współpracy z państwami członkowskimi w ramach LIFE+. Rozwój komunikacji na poziomie wspólnotowym. Kontynuacja działań europejskiego forum i zachęcenie do udziału w nim większej liczby uczestników. Promowanie innowacji ekologicznych w skali międzynarodowej.

Wykorzystywanie badań

Lepsze wyniki można osiągnąć dzięki dalszemu ukierunkowywaniu i wykorzystywaniu badań w ramach siódmego programu ramowego, a także poprzez tworzenie efektów synergii między poszczególnymi obszarami badań, platformami technologicznymi, wschodzącymi rynkami wiodącymi oraz prawodawstwem. Badania nad metodyką oceny technologii mogą przyczynić się do ulepszenia przyszłych systemów weryfikacji i standaryzacji. Istnieje możliwość promowania większej ilości badań i technologii środowiskowych na poziomie międzynarodowym.

- Działanie: Ukierunkowanie przyszłych badań (2007-13) w oparciu o priorytety ETAP oraz z uwzględnieniem przyszłych rynków wiodących, na których innowacje ekologiczne odgrywają ważną rolę.

Podsumowanie i określenie działań priorytetowych na przyszłość

Poczyniono znaczące postępy, ale wciąż wiele pozostaje do zrobienia. Aby odpowiedzieć na stojące przed nami globalne wyzwania w zakresie ochrony środowiska, wyciągnąć z innowacji ekologicznych istotne korzyści dla środowiska i gospodarki oraz umożliwić Europie wykorzystanie stojących przed nią możliwości należy nasilić działania i prowadzić je na większą skalę, przy czym dużo większy nacisk powinno się położyć na tworzenie popytu . Podsumowując, główny nacisk należy położyć na pięć działań zwiększających popyt oraz trzy środki wsparcia:

DZIAŁANIA ZWIĘKSZAJĄCE POPYT:

- rozwój ekologicznych zamówień

- zwiększenie inwestycji finansowych

- stworzenie systemów weryfikacji technologii i docelowych standardów efektywności

- wykorzystanie dobrze rokujących rozwiązań stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich

- skupienie wysiłków w sektorach pozwalających na osiągnięcie największych korzyści.

ŚRODKI WSPARCIA:

- stworzenie strategicznej bazy wiedzy na temat innowacji ekologicznych

- promowanie świadomości i aktywnego udziału

- wykorzystywanie badań.

[1] Stern Review: Ekonomika zmian klimatu

[2] Milenijna ocena ekosystemów

[3] „Raport o stanie świata w 2006 r.” (Living Planet Report 2006)

[4] Innowacje ekologiczne oznaczają jakiekolwiek innowacje, które przynoszą korzyści dla środowiska naturalnego, a obejmują one innowacje technologiczne, innowacje procesów oraz innowacje przedsiębiorstw.

[5] COM(2005) 330 wersja ostateczna

[6] Rada 7775/06

[7] Rada 10117/06

[8] ec.europa.eu/education/policies/educ/eit/index_en.html

[9] Konkluzje Prezydencji, lipiec 2006 r., Turku, Finlandia

[10] Polityka sektorów ochrony środowiska, Memorandum w sprawie „nowego porozumienia”, Niemieckie Ministerstwo Środowiska Naturalnego (2006)

[11] COM (2004) 38 wersja ostateczna

[12] COM(2005) 16 wersja ostateczna

[13] Dynamika inwestycji spowodowana polityką ochrony środowiska (2006) oraz kalkulacja ex-post kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa w wyniku wspólnotowego prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska (2006)

[14] Sektor ochrony środowiska, wielkość, perspektywy zatrudnienia i bariery wzrostu w poszerzonej UE. (2006)

[15] Wind Force 10 GWEC (2005)

[16] Solar Generation EPIA (2006)

[17] Środowisko, Innowacje, Zatrudnienie. Niemieckie Ministerstwo Środowiska Naturalnego 2006

[18] Fakty i liczby dotyczące przedsiębiorstw europejskich 2005

[19] Analiza sektorów ochrony środowiska w UE, ich zatrudnienia i możliwości wywozowych. ECOTEC (2002)

[20] Sprawozdanie roczne dotyczące indeksów Dow Jones Zrównoważonego Rozwoju (Dow Jones Sustainability Indexes) (2006)

[21] Sprawozdanie dotyczące europejskich inwestycji w sektorze czystych technologii (2006)

[22] Czyste technologie nabierają wymiaru globalnego, Finanse ochrony środowiska (czerwiec 2006)

[23] Opracowanie dotyczące europejskich inwestycji prowadzonych z zachowaniem odpowiedzialności społecznej – 2006. Europejskie forum inwestycji społecznych

[24] Trendy i prognozy dotyczące emisji gazów cieplarnianych w Europie w 2006 r. EAOŚ (2006)

[25] Inwentaryzacja emisji konwencjonalnych w latach 1990-2004, przeprowadzona przez LRTAP. EAOŚ (2006)

[26] Zdrowotne aspekty zanieczyszczenia powietrza, WHO (2004)

[27] COM(2006) 216 wersja ostateczna

[28] cordis.europa.eu/technology-platforms

[29] Innowacje środowiskowe – zmniejszanie rozbieżności między koniecznością ochrony środowiska a możliwościami ekonomicznymi (DTI 2006)

[30] www.promote-etv.org; www.est-testnet.net; www.eurodemo.info

[31] Badanie rynkowe przedsiębiorstw w zakresie potencjału wspólnotowego systemu weryfikacji IPTS (ukaże się wkrótce)

[32] COM (2006) 847. COM (2007) 1 wersja ostateczna

[33] Japoński program „Top Runner” – jego efektywność i implikacje dla UE, Szwedzka Agencja Ochrony Środowiska (listopad 2005 r.)

[34] Docelowe kryteria jakości w procesach produkcji, IPTS (jeszcze nie opublikowane)

[35] Dyrektywa 92/75/WE i 2005/32/WE

[36] Rozporządzenie Rady 1083/2006, decyzja Rady 2006/702/WE

[37] ec.europa.eu/environment/life

[38] COM(2007)140 wersja ostateczna

[39] ec.europa.eu/comm/competition/state_aid/reform/rdi_en.pdf

[40] See http://ec.europa.eu/environment/gpp

[41] ec.europa.eu/environment/etap

[42] ec.europa.eu/development/body/theme/environment/ENRTP.htm

[43] COM(2006)583

[44] ec.europa.eu/environment/etap/roadmaps_en.htm

[45] ec.europa.eu/environment/etap/forum_en.htm

[46] Zużycie i potencjalne oszczędności energii wykorzystywanej na oświetlenia mieszkaniowe w poszerzonej UE, JRC (2006)

[47] Budowanie Europy innowacyjnej . Komisja Europejska, EUR22005 (2006)

[48] COM(2006) 502 wersja ostateczna

[49] Chęć konkurowania: konkurencyjna, czysta i zdolna Europa (2006)

[50] Sprawozdanie dotyczące europejskiej konkurencyjności. SEC(2006) 1467/2

[51] Rada ds. Konkurencyjności, 15717/06, grudzień 2006

[52] W oparciu o wyniki Zielonej księgi dotyczącej instrumentów rynkowych można podejmować dalsze działania.

[53] W opracowaniach Environmental Impact of Products (EIPRO) i Environmental Improvement of Products (IMPRO) rozważono sposoby redukcji tego oddziaływania. Opracowania te opierają się na analizach cyklu życia produktów, na przykład sektor "budynki" obejmuje nowe budynki, prace konserwatorskie i naprawcze oraz wyburzanie. W tym przypadku zastosowano termin "budynki" zamiast terminu "mieszkania", który obejmuje umeblowanie, sprzęt gospodarstwa domowego oraz energię potrzebną do ogrzewania pomieszczeń i wody.

[54] www.popa-ctda.net; www.ectp.org

[55] www.ukswedensustainability.org

[56] Obserwatorium TIK zapewnia podobną obsługę: www.eito.com