Keywords
Summary

Keywords

1. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu

(art. 81 ust. 1 WE)

2. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Przedsiębiorstwa zbyte kilkakrotnie w trakcie naruszenia – Szereg następujących po sobie spółek dominujących

(rozporządzenie Rady nr 1/2003; komunikat Komisji 98/C 9/03)

3. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Ocena – Uwzględnienie rzeczywistej sytuacji gospodarczej istniejącej w momencie popełnienia naruszenia (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3; komunikat Komisji 98/C 9/03)

4. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Bierna rola przedsiębiorstwa lub pójście przez nie w ślad za liderem – Kryteria oceny

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 3 tiret pierwsze)

5. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Obowiązek zapewnienia proporcjonalności między wysokością grzywien a całkowitą wielkością rynku danego produktu – Brak

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3)

6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kwota maksymalna – Obliczanie – Obrót, jaki należy uwzględnić – Grzywna przekraczająca roczny obrót osiągnięty ze sprzedaży danego produktu – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

7. Konkurencja – Grzywny – Odpowiedzialność solidarna za zapłatę – Ustalenie kwoty grzywny, jaka ma być zapłacona przez odpowiedzialne solidarnie przedsiębiorstwo – Przedsiębiorstwa zbyte kilkakrotnie w trakcie naruszenia – Szereg następujących po sobie spółek dominujących (rozporządzenie Rady nr 1/2003; komunikat Komisji 98/C 9/03)

Summary

1. Do Komisji należy nie tylko przeprowadzenie dowodu na okoliczność istnienia kartelu, ale również dowodu dotyczącego czasu jego trwania. Istotne jest w tym zakresie, by w sytuacji braku dowodów, pozwalających bezpośrednio ustalić czas trwania naruszenia, Komisja przynajmniej przedstawiła dowody na poparcie okoliczności faktycznych wystarczająco zbliżonych w czasie tak, by można było rozsądnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie między dwiema datami.

W sytuacji gdy zostanie wykazane, że przedsiębiorstwo brało udział w naruszeniu zarówno przed jak i po upływie pewnego okresu, uczestnicząc w serii spotkań antykonkurencyjnych nie odcinając się publicznie od ich przebiegu, można przyjąć, że naruszenie miało miejsce w sposób nieprzerwany jeżeli przedsiębiorstwo zostało zaproszone do udziału w spotkaniach antykonkurencyjnych odbywających się w trakcie tego okresu i kilkakrotnie usprawiedliwiło ono swoją na nich nieobecność.

(por. pkt 41, 42, 46-48)

2. Przy obliczaniu kwoty grzywien nałożonych za naruszenie wspólnotowych reguł konkurencji podejście Komisji polegające na przypisaniu spółce dominującej takiej samej kwoty wyjściowej grzywny jak ta przypisana spółce zależnej, która bezpośrednio uczestniczyła w kartelu, bez dokonywania jej podziału w przypadku przejmowania kontroli przez szereg następujących po sobie spółek dominujących, nie może zostać uznane jako takie za niewłaściwe. Celem, jaki realizuje Komisja, stosując tę metodę obliczania grzywien, jest bowiem umożliwienie tego, by spółce dominującej, uznanej za odpowiedzialną za naruszenie w wyniku przypisania jej zachowań w tym zakresie, można było przypisać taką samą kwotę wyjściową grzywny, jaka zostałaby wobec niej zastosowana, gdyby sama bezpośrednio uczestniczyła w kartelu. Podejście takie pozostaje zaś w zgodzie z przedmiotem polityki w dziedzinie konkurencji, a w szczególności z celem instrumentu tej polityki, jakim są grzywny, polegającym na ukierunkowaniu zachowania przedsiębiorstw na przestrzeganie reguł konkurencji.

Okoliczność, iż suma kwot przypisanych kolejno kontrolującym spółkom dominującym przekracza kwotę przypisaną ich spółce zależnej nie musi sama w sobie prowadzić do wniosku, że ta metoda obliczania grzywien jest w oczywisty sposób błędna. Uwzględniając bowiem zastosowanie metodologii przedstawionej w wytycznych w sprawie metody obliczania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS oraz zasadę indywidualizacji kar i sankcji, jest dopuszczalne, by Komisja, jeżeli ustali istnienie jednostki gospodarczej uczestniczącej w naruszeniu − obciążyła odpowiedzialnością za zapłatę kwoty wyższej od kwoty, z tytułu której odpowiada inna osoba lub osoby prawne, które tworzą lub tworzyły tę jednostkę gospodarczą, jedną z osób prawnych do niej należących aktualnie lub w przeszłości, bez względu na fakt, czy jest to spółka dominująca czy zależna. Wynika stąd, że w przypadku naruszenia popełnionego przez spółkę zależną, która w trakcie jego trwania wchodziła kolejno w skład wielu jednostek gospodarczych, nie można uznać a priori za niewłaściwe, że suma kwot przypisanych spółkom dominującym będzie wyższa od kwoty przypisanej tej spółce zależnej lub sumy przypisanych jej kwot.

(por. pkt 74, 76)

3. Przy obliczaniu kwoty grzywien nałożonych za naruszenie wspólnotowych reguł konkurencji, ocena wagi naruszenia winna dotyczyć rzeczywistej sytuacji gospodarczej istniejącej w momencie popełnienia tego naruszenia. W tym względzie istotnymi elementami, jakie należy uwzględnić przy tej ocenie, są rozmiar i siła gospodarcza każdego z przedsiębiorstw, a także –wkład każdego z nich w popełnione naruszenie. W celu dokonania oceny tych elementów należy powołać się na osiągnięty w rozpatrywanym okresie obrót.

Rokiem referencyjnym nie powinien być koniecznie ostatni pełen rok trwania naruszenia.

W ramach obliczania grzywien, kiedy Komisja stosuje indywidualne podejście zmierzające do traktowania adresatów decyzji, którzy odpowiadali wyłącznie w charakterze spółek dominujących, jako bezpośrednich uczestników naruszenia, rokiem referencyjnym nie może – bez innych istotnych wskazówek – być rok w trakcie którego podmiot gospodarczy utworzony przez spółkę dominującą i spółkę zależną jeszcze nie istniał.

(por. pkt 91, 93, 95)

4. Zgodnie z pkt 3 tiret pierwsze wytycznych w sprawie ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS „wyłącznie bierna rola [przedsiębiorstwa] lub pójście w ślad za liderem” przy realizacji naruszenia stanowią, o ile zostaną wykazane, okoliczność łagodzącą. Bierna rola zakłada przyjęcie przez dane przedsiębiorstwo „niezaangażowanej postawy”, czyli brak aktywnego udziału w przygotowywaniu porozumienia lub porozumień antykonkurencyjnych.

Wśród tych okoliczności faktycznych, które mogą wskazywać na bierną rolę przedsiębiorstwa w kartelu, można wziąć pod uwagę znacznie rzadsze, w porównaniu ze zwykłymi uczestnikami kartelu, uczestnictwo w spotkaniach, późne wejście na rynek będący przedmiotem naruszenia, niezależnie od czasu jego uczestnictwa w tym naruszeniu lub też złożenie wyraźnych oświadczeń w tym zakresie przez przedstawicieli przedsiębiorstw trzecich uczestniczących w naruszeniu.

Poza tym okoliczność, że inne przedsiębiorstwa uczestniczące w tym samym kartelu mogły być bardziej aktywne niż dany uczestnik, nie oznacza, iż odgrywał on rolę wyłącznie bierną lub naśladowczą. Jedynie bowiem całkowita bierność mogłaby zostać uwzględniona, jeżeli okoliczność ta zostałaby wykazana przez stronę, która się na nią powołuje.

(por. pkt 106-108)

5. Przy ustalaniu kwoty grzywny nałożonej za naruszenie reguł konkurencji Komisja dysponuje swobodnym uznaniem i nie ma obowiązku stosowania w tym celu określonego wzoru matematycznego. Zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 traktatu wysokość grzywny określa się na podstawie wagi i czasu trwania naruszenia. Co więcej, wspomniana wysokość grzywny jest wynikiem szeregu obliczeń arytmetycznych, które Komisja przeprowadza zgodnie z wytycznymi w sprawie ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS. Kwotę tę ustala się między innymi w oparciu o różne okoliczności związane z indywidualnym zachowaniem danego przedsiębiorstwa, takie jak występowanie okoliczności obciążających lub łagodzących.

Nie można wywieść z tych ram prawnych, że Komisja powinna zapewnić proporcjonalność między obliczoną w ten sposób wysokością grzywny a całkowitą wielkością rynku danego produktu w określonym roku naruszenia, podczas gdy omawiane naruszenie trwało ponad dwadzieścia lat, a wysokość grzywny zależy również od innych okoliczności związanych z indywidualnym zachowaniem przedsiębiorstwa.

(por. pkt 141, 142)

6. Artykuł 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 traktatu ma na celu uniknięcie nieproporcjonalności grzywien. W sytuacji, gdy końcowa kwota grzywny nie przekracza górnego limitu 10% obrotu, nie może być uważana za nieproporcjonalną z tego względu, że łączna kwota grzywien przekracza całkowitą wartość sprzedaży na danym rynku ani z tego względu, że grzywna przekracza roczny obrót osiągnięty przez przedsiębiorstwo produktami objętymi kartelem. Górny limit 10% obrotu znajduje zastosowanie bez konieczności rozpatrywania szczególnej roli, jaką przedsiębiorstwo odgrywało w kartelu.

Jeżeli chodzi o porównanie przedsiębiorstw będących adresatami decyzji nakładających na nie grzywny, odmienne traktowanie może być bezpośrednią konsekwencją górnego limitu stosowanego wobec grzywien na mocy rozporządzenia nr 1/2003, które znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadkach, w których przewidywalna kwota grzywien przekroczyłaby 10% obrotu danego przedsiębiorstwa. Tego typu odmienne traktowanie nie może stanowić naruszenia zasady równego traktowania.

(por. pkt 144, 147)

7. Zasada pewności prawa stanowi ogólną zasadę prawa Unii, która wymaga w szczególności, aby każdy akt instytucji Unii był jasny i dokładny, zwłaszcza gdy nakłada on lub dopuszcza nałożenie sankcji po to, aby zainteresowane osoby mogły poznać jednoznacznie swoje prawa i obowiązki, które z niego wynikają, i aby mogły w konsekwencji podjąć odpowiednie działania.

W sytuacji, w której spółka dominująca i jej spółka zależna stanowią lub stanowiły tę samą jednostkę gospodarczą, która uczestniczyła w kartelu, Komisja może uznać je za solidarnie odpowiedzialne za naruszenie reguł konkurencji.

W przypadku spółki zależnej, która należała kolejno do kilku spółek dominujących nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby Komisja obciążyła różne spółki dominujące solidarną odpowiedzialnością za zapłatę grzywny nałożonej na ich spółkę zależną. Decyzja, która natomiast przyznaje Komisji całkowitą swobodę w zakresie zażądania uiszczenia kwoty grzywny przez jedną czy drugą z osób prawnych, na podstawie której Komisja może więc zdecydować o uzyskaniu grzywny w całości lub w części od spółki zależnej lub od jednej lub wszystkich spółek dominujących, które kolejno kontrolowały spółkę zależną, aż do całkowitego zaspokojenia, uzależnia – bez konieczności podnoszenia jakiegokolwiek argumentu opartego na odstraszającym charakterze grzywien – kwotę skutecznie uzyskaną od jednej ze spółek dominujących od kwot zapłaconych przez inne. W zakresie, w jakim te kolejno kontrolujące spółki dominujące nigdy wspólnie nie tworzyły tej samej jednostki gospodarczej nie można ich połączyć żadną odpowiedzialnością solidarną. Zasada indywidualizacji kar i sankcji wymaga, by kwota rzeczywiście uiszczona przez jedną ze spółek dominujących nie przekraczała jej udziału w odpowiedzialności solidarnej. Nie określając precyzyjnie przypadającego spółkom dominującym udziału, nadając jednocześnie Komisji całkowitą swobodę w zakresie pociągnięcia do odpowiedzialności solidarnej każdej ze spółek dominujących, które nigdy wspólnie nie tworzyły tej samej jednostki gospodarczej, decyzja jest sprzeczna z ciążącym na Komisji obowiązkiem umożliwienia tym spółkom, zgodnie z zasadą pewności prawa, jednoznacznego zapoznania się z dokładną kwotą grzywny, którą powinny one uiścić w odniesieniu do okresu, za który są one odpowiedzialne solidarnie ze spółką zależną za naruszenie. Taka decyzja narusza tak zasadę pewności prawa, jak również zasadę indywidualizacji kar i sankcji.

(por. pkt 161, 163-167, 169, 170)