Sprawa C‑393/18 PPU

UD

przeciwko

XB

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez High Court of Justice (England & Wales), Family Division]

Odesłanie prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 – Artykuł 8 ust. 1 – Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej – Pojęcie „miejsca zwykłego pobytu dziecka” – Wymóg fizycznej obecności – Zatrzymanie matki i dziecka w państwie trzecim wbrew woli matki – Naruszenie praw podstawowych matki i dziecka

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 17 października 2018 r.

1. Pytania prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Przesłanki – Bardzo małe dziecko – Ryzyko nieodwracalnej szkody w rozwoju dziecka – Ryzyko szkody dla integracji dziecka w jego ewentualnym, przyszłym, nowym środowisku rodzinnym i społecznym

   (regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 107)

2. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Pytanie mające na celu wykładnię reguły jurysdykcyjnej przewidzianej w art. 8 rozporządzenia nr 2201/2003 – Pytanie zadane w związku ze sporem dotyczącym stosunków pomiędzy sądami państwa członkowskiego i państwa trzeciego – Włączenie

   (art. 267 TFUE; rozporządzenie Rady nr 2201/2003, art. 8 ust. 1)

3. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej – Rozporządzenie nr 2201/2003 – Pojęcie „miejsca zwykłego pobytu dziecka – Dziecko, które nigdy nie było fizycznie obecne w państwie członkowskim – Brak zwykłego miejsca pobytu w tym państwie członkowskim – Poród, który miał miejsce w państwie trzecim w wyniku przymusu stosowanego przez ojca wobec matki – Zatrzymanie matki i dziecka w państwie trzecim wbrew woli matki – Naruszenie praw podstawowych matki i dziecka – Brak wpływu

   (rozporządzenie Rady nr 2201/2003, art. 8 ust. 1)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 26, 27)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 31–42)

3.  Artykuł 8 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000, należy interpretować w ten sposób, że dziecko musi być fizycznie obecne w państwie członkowskim, aby można było przyjąć, że posiada ono miejsce zwykłego pobytu w tym państwie członkowskim w rozumieniu tego przepisu. Okoliczności takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, o ile zostaną udowodnione, a mianowicie, po pierwsze, że ojciec stosował wobec matki przymus, w rezultacie czego matka urodziła dziecko w państwie trzecim i zamieszkuje tam z dzieckiem od jego narodzin, i po drugie, że zostały naruszone prawa podstawowe przynależne matce lub dziecku, nie mają w tym względzie znaczenia.

   W tym względzie, jak wynika z motywu 12 rozporządzenia nr 2201/2003, rozporządzenie to zostało ukształtowane zgodnie z zasadą dobra dziecka, co daje pierwszeństwo kryterium bliskości. Prawodawca bowiem uznał, że sąd geograficznie bliski miejscu zwykłego pobytu dziecka znajduje się w najlepszej sytuacji, by rozważyć środki, jakie powinny być podjęte w interesie dziecka.

   Artykuł 8 rozporządzenia nr 2201/2003 jest wyrazem realizacji tego celu, gdyż ustanowiono w nim jurysdykcję ogólną na rzecz sądów państwa członkowskiego, w którym dziecko ma zwykły pobyt (wyrok z dnia 15 lutego 2017 r., W i V, C‑499/15, EU:C:2017:118, pkt 52).

   Znaczenie przypisane przez prawodawcę Unii bliskości geograficznej w celu określenia sądu właściwego w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej wynika również z art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003, zgodnie z którym podstawę dla jurysdykcji sądu danego państwa członkowskiego stanowi sama obecność dziecka, a konkretnie, jeżeli miejsca pobytu dziecka nie można uznać za „zwykłe” w rozumieniu art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia w żadnym z państw członkowskich i nie można określić tej jurysdykcji na podstawie art. 12 tego rozporządzenia.

   Tak więc Trybunał uznał, że ustalenie zwykłego pobytu dziecka w danym państwie członkowskim wymaga co najmniej fizycznej obecności dziecka w tym państwie członkowskim (wyrok z dnia 15 lutego 2017 r., W i V, C‑499/15, EU:C:2017:118, pkt 61).

   Z rozważań przedstawionych w pkt 45–52 niniejszego wyroku wynika, że fizyczna obecność w państwie członkowskim, w którym dziecko jest potencjalnie zintegrowane, stanowi warunek wstępny, który jest konieczny do oceny trwałości tej obecności, oraz że nie można zatem ustalić „zwykłego pobytu” w rozumieniu rozporządzenia nr 2201/2003 w państwie członkowskim, w którym dziecko nigdy nie było. Wykładnia ta znajduje potwierdzenie w pozycji, jaką art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 zajmuje wśród reguł jurysdykcji zawartych w tym rozporządzeniu w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej.

   (zob. pkt 48, 49, 51–54, 70; sentencja)