Sprawa C‑175/17

X

przeciwko

Belastingdienst/Toeslagen

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Raad van State (Niderlandy)]

Odesłanie prejudycjalne – Wspólna polityka w dziedzinie azylu i ochrony uzupełniającej – Dyrektywa 2005/85/WE – Artykuł 39 – Dyrektywa 2008/115/WE – Artykuł 13 – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Artykuł 18, art. 19 ust. 2 i art. 47 – Prawo do skutecznego środka prawnego – Zasada non-refoulement – Decyzja o odrzuceniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i o zobowiązaniu do powrotu – Uregulowanie krajowe przewidujące drugą instancję sądową – Skutek zawieszający z mocy prawa nadany wyłącznie środkowi zaskarżenia wniesionemu do sądu pierwszej instancji

Streszczenie – wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 26 września 2018 r.

1. Postępowanie sądowe – Ustny etap postępowania – Otwarcie na nowo – Obowiązek otwarcia na nowo ustnego etapu postępowania, aby umożliwić stronom przedstawienie uwag w przedmiocie kwestii prawnych, które zostały podniesione w opinii rzecznika generalnego – Brak

   (art. 252 akapit drugi TFUE; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 83)

2. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Pytania dotyczące aktów prawa Unii, w sytuacji gdy stosowanie tego prawa w postępowaniu głównym jest kwestionowane – Włączenie – Warunek – Zakwestionowanie nierozerwalnie związane z odpowiedziami, których należy udzielić na pytania prejudycjalne

   (art. 267 TFUE)

3. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedura nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Dyrektywa 2005/85 – Prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem – Decyzja o odrzuceniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i o zobowiązaniu do powrotu – Uregulowanie krajowe przewidujące zawieszającą apelację od takiej decyzji – Dopuszczalność – Zakres – Poszanowanie zasad równoważności i skuteczności

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 18, art. 19 ust. 2, art. 47; dyrektywa 2005/85 Rady, art. 39; dyrektywa 2008/115 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 13)

4. Prawa podstawowe – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zagwarantowanie jej w art. 47 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i w art. 13 europejskiej konwencji praw człowieka – Identyczne znaczenie i zakres – Stopień ochrony zapewniany przez kartę nienaruszający stopnia ochrony zagwarantowanego w tej konwencji

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 akapit pierwszy, art. 52 ust. 3, art. 53)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 20, 21)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 22–24)

3.  Artykuł 39 dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich oraz art. 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich w związku z art. 18, art. 19 ust. 2 i art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje apelację od wyroku wydanego w pierwszej instancji, utrzymującego w mocy decyzję o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i o zobowiązaniu do powrotu, lecz nie nadaje temu środkowi zaskarżenia skutku zawieszającego z mocy prawa, nawet jeśli zainteresowany powołuje się na poważne ryzyko naruszenia zasady non-refoulement.

   A zatem choć przepisy dyrektyw 2005/85 i 2008/115 nakładają na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia prawa do skutecznego środka zaskarżenia decyzji o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i decyzji nakazujących powrót, to jednak żaden z tych przepisów nie przewiduje, że państwa członkowskie winny przyznać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, których skargi na decyzję o oddaleniu ich wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i decyzję nakazującą powrót zostały oddalone w pierwszej instancji, prawo do wniesienia apelacji, ani tym bardziej że skorzystanie z takiego prawa powinno wywierać skutek zawieszający z mocy prawa. Takich wymogów nie można także wywieść ani z systematyki, ani z celu tych dyrektyw.

   Należy jednak podkreślić, że wykładni przepisów dyrektywy 2008/115, podobnie jak przepisów dyrektywy 2005/85, należy dokonywać, jak wynika z motywu 24 pierwszej z tych dyrektyw i motywu 8 drugiej, z poszanowaniem praw podstawowych i zasad uznanych w szczególności w karcie (wyrok z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi, C‑181/16, EU:C:2018:465, pkt 51). W tym zakresie z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że gdy państwo członkowskie postanawia wydalić wnioskującego o udzielenie ochrony międzynarodowej do państwa, w którym istnieją istotne podstawy, aby uznać, że byłby on narażony na rzeczywiste ryzyko traktowania sprzecznego z art. 18 karty w związku z art. 33 konwencji dotyczącej statusu uchodźców, uzupełnionej odnoszącym się do niej protokołem, lub z art. 19 ust. 2 karty, przewidziane w art. 47 karty prawo do skutecznej ochrony sądowej wymaga, aby temu wnioskodawcy przysługiwał środek zaskarżenia zawieszający z mocy prawa wykonanie środka umożliwiającego jego wydalenie (zob. podobnie wyrok z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi, C‑181/16, EU:C:2018:465, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo). Niemniej z orzecznictwa Trybunału wynika, że ani art. 39 dyrektywy 2005/85 i art. 13 dyrektywy 2008/115, ani art. 47 karty, w świetle gwarancji zawartych w art. 18 i w art. 19 ust. 2 karty, nie przewidują obowiązku wprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Istotne jest bowiem tylko istnienie środka zaskarżenia do jednej instancji sądowej (zob. podobnie wyroki: z dnia 28 lipca 2011 r., Samba Diouf, C‑69/10, EU:C:2011:524, pkt 69; z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi, C‑181/16, EU:C:2018:465, pkt 57).

   W tym zakresie należy wyjaśnić, że wprowadzenie drugiej instancji sądowej w przypadku zaskarżania decyzji o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i decyzji nakazujących powrót oraz decyzja o nadaniu w stosownym przypadku takiemu środkowi zaskarżenia skutku zawieszającego z mocy prawa stanowią, w przeciwieństwie do argumentu podnoszonego przez rząd belgijski, przedstawionego w pkt 22 niniejszego wyroku, przepisy proceduralne wprowadzające w życie przewidziane w art. 39 dyrektywy 2005/85 i w art. 13 dyrektywy 2008/115 prawo do skutecznego środka zaskarżenia takich decyzji. O ile na mocy zasady autonomii proceduralnej państw członkowskich takie przepisy proceduralne objęte są wewnętrznym porządkiem prawnym tych państw, o tyle Trybunał podkreślił, że przepisy te muszą być zgodne z zasadami równoważności i skuteczności (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 lipca 2014 r., Sánchez Morcillo i Abril García, C‑169/14, EU:C:2018:2099, pkt 31, 36, 50 i przytoczone tam orzecznictwo; a także postanowienie z dnia 16 lipca 2015 r., Sánchez Morcillo i Abril García, C‑539/14 PPU, EU:C:2018:508, pkt 33).

   (zob. pkt 28, 29, 31, 32, 34, 38, 48; sentencja)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 35)