Sprawa C-448/17

EOS KSI Slovensko s. r. o.

przeciwko

Jánowi Dance
i
Margicie Dankovej

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Krajský súd v Prešove)

Odesłanie prejudycjalne – Umowy zawierane z konsumentami – Dyrektywa 93/13/EWG – Nieuczciwe warunki umowne – Artykuł 4 ust. 2 i art. 5 – Obowiązek wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem – Artykuł 7 – Wszczynanie postępowań sądowych przez osoby lub organizacje mające uzasadniony interes w ochronie konsumentów przeciwko stosowaniu nieuczciwych warunków umownych – Uregulowanie krajowe uzależniające możliwość przystąpienia przez stowarzyszenie ochrony konsumentów do postępowania w charakterze interwenienta od zgody konsumenta – Kredyt konsumencki – Dyrektywa 87/102/EWG – Artykuł 4 ust. 2 – Obowiązek podania w umowie sporządzonej na piśmie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania – Umowa zawierająca jedynie równanie matematyczne stanowiące wzór na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, przy braku danych niezbędnych do przeprowadzenia tego obliczenia

Streszczenie – wyrok Trybunału (ósma izba) z dnia 20 września 2018 r.

1. Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Środki mające na celu zaniechanie stosowania nieuczciwych warunków umownych – Autonomia proceduralna – Zasada równoważności – Uregulowanie krajowe uzależniające możliwość przystąpienia przez stowarzyszenie ochrony konsumentów do postępowania w celu poparcia konsumenta, w postępowaniu w sprawie nakazu zapłaty, od zakwestionowania tego nakazu przez konsumenta – Niedopuszczalność – Przesłanka

   (dyrektywa Rady 93/13)

2. Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Postępowanie w sprawie nakazu zapłaty – Uregulowanie krajowe przewidujące kontrolę nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie, na etapie wydania nakazu zapłaty – Uprawnienie do wydania tego nakazu zapłaty przyznane urzędnikowi niemającemu statusu sędziego – Objęcie prawa wniesienia sprzeciwu bardzo krótkim terminem – Wymóg uzasadnienia sprzeciw wniesionego przez konsumenta – Niedopuszczalność – Przesłanka

   (dyrektywa Rady 93/13)

3. Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Zakres stosowania – Warunki określające główny przedmiot umowy lub odnoszące się do ceny i wynagrodzenia oraz usług lub towarów, które mają być dostarczone w zamian – Warunek umowny dotyczący kosztu kredytu konsumenckiego – Warunek „wyrażony prostym i zrozumiałym językiem” – Kryteria oceny – Brak wskazania stopy oprocentowania, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz danych niezbędnych do przeprowadzenia obliczenia tej ostatniej – Element rozstrzygający w ocenie przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 93/13, art. 4 ust. 2)

1.  Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą równoważności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, takiemu jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie zezwala organizacji ochrony konsumentów na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, w interesie konsumenta, w postępowaniu w sprawie nakazu zapłaty dotyczącego indywidualnego konsumenta oraz na wniesienie sprzeciwu od takiego nakazu w braku zakwestionowania go przez danego konsumenta, w wypadku gdy to uregulowanie faktycznie poddaje interwencje stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach objętych zakresem prawa Unii mniej korzystnym warunkom niż warunki mające zastosowanie do sporów z zakresu wyłącznie prawa wewnętrznego, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

   (zob. pkt 43; pkt 1 sentencji)

2.  Dyrektywę 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, takiego jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które mimo że przewiduje kontrolę nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem na etapie wydania nakazu zapłaty wobec konsumenta, to po pierwsze, nadaje urzędnikowi administracji sądu, niemającemu statusu sędziego, kompetencje do wydania tego nakazu zapłaty, a po drugie, ustanawia termin piętnastu dni na wniesienie sprzeciwu i wymaga, by sprzeciw był uzasadniony pod względem merytorycznym, w wypadku gdy taka kontrola z urzędu nie jest przewidziana na etapie wykonania danego nakazu, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

   Okoliczność, że uregulowanie krajowe nadaje kompetencje w zakresie wydawania nakazów zapłaty urzędnikowi niemającemu statusu sędziego, nie może podważyć skuteczności (effet utile) dyrektywy 93/13, o ile sądowa kontrola braku nieuczciwego warunku w umowie zostanie przewidziana na etapie wykonania nakazu zapłaty lub w razie sprzeciwu od niego.

   Przy tym, jak już przypomniano w pkt 46 niniejszego wyroku, istnienie takiej kontroli na etapie sprzeciwu pozwala zachować skuteczność (effet utile) dyrektywy 93/13 tylko wtedy, gdy konsumenci nie są zniechęceni do wniesienia tegoż sprzeciwu.

   Tymczasem w niniejszym wypadku rozpatrywane w postępowaniu głównym uregulowanie krajowe przewiduje zaledwie piętnastodniowy termin, w którym konsument może złożyć sprzeciw od nakazu zapłaty, a ponadto wymaga, by uzasadnił on sprzeciw co do meritum.

   W związku z tym przy takim uregulowaniu istnieje znaczące ryzyko, że zainteresowany konsument nie wniesie sprzeciwu i że w następstwie tego kontrola sądowa braku nieuczciwego warunku w danej umowie nie będzie mogła mieć miejsca.

   (zob. pkt 50–54; pkt 2 sentencji)

3.  Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w umowie kredytu konsumenckiego, po pierwsze, nie podano rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, a jedynie matematyczne równanie stanowiące wzór na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, przy czym nie podano danych niezbędnych do przeprowadzenia tego obliczenia, a po drugie, nie wskazano stopy oprocentowania, okoliczność taka ma decydujące znaczenie w ramach badania przez właściwy sąd krajowy, czy warunek umowny dotyczący kosztu kredytu jest wyrażony prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu tego przepisu.

   Brak podania w umowie kredytu RRSO może stanowić rozstrzygający element w ramach badania przez dany sąd krajowy, czy warunek umowny dotyczy kosztu kredytu jest wyrażony prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu art. 4 dyrektywy 93/13. Jeśli tak nie jest, ów sąd krajowy ma prawo dokonać oceny nieuczciwego charakteru takiego warunku umownego w rozumieniu art. 3 tej dyrektywy (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 listopada 2010 r., Pohotovosť, C-76/10, EU:C:2010:685, pkt 71, 72).

   Należy dodać, że za tożsamą z brakiem podania RRSO w umowie kredytu należy uznać sytuację, w której, jak to ma miejsce w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, umowa zawiera wyłącznie równanie matematyczne stanowiące wzór na obliczenie RRSO, przy czym nie podano danych niezbędnych do przeprowadzenia tego obliczenia.

   W takiej sytuacji nie można bowiem uznać, że konsument posiada pełną wiedzę na temat warunków wykonania w przyszłości umowy w chwili jej zawierania, a zatem że dysponuje wszystkimi informacjami, które mogą mieć wpływ na zakres jego zobowiązania.

   (zob. pkt 65–68; pkt 3 sentencji)