Sprawa C‑679/16

postępowanie wszczęte przez A

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Korkein hallinto-oikeus)

Odesłanie prejudycjalne – Obywatelstwo Unii – Artykuły 20 i 21 TFUE – Swoboda przemieszczania się i pobytu w państwach członkowskich – Zabezpieczenie społeczne – Rozporządzenie (WE) nr 883/2004 – Pomoc społeczna – Świadczenia w razie choroby – Usługi dla osób niepełnosprawnych – Ciążący na gminie państwa członkowskiego obowiązek udzielenia jednemu z jej rezydentów pomocy osobistej przewidzianej przez ustawodawstwo krajowe podczas pobieranej przez tego rezydenta nauki w szkole wyższej w innym państwie członkowskim

Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 25 lipca 2018 r.

1. Zabezpieczenie społeczne – Pracownicy migrujący – Uregulowania Unii – Przedmiotowy zakres stosowania – Świadczenia należące do zakresu stosowania rozporządzenia nr 1408/71 i świadczenia z niego wyłączone – Kryteria podziału

   (rozporządzenie nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)

2. Zabezpieczenie społeczne – Pracownicy migrujący – Uregulowania Unii – Przedmiotowy zakres stosowania – Świadczenia w razie choroby – Pojęcie – Pokrycie kosztów związanych z czynnościami życia codziennego osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, która nie jest czynna zawodowo, w celu umożliwienia tej osobie pobierania nauki w szkole wyższej – Wyłączenie

   (rozporządzenie nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)

3. Obywatelstwo Unii – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Przywileje socjalne – Świadczenie polegające na pokryciu kosztów związanych z czynnościami życia codziennego osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności – Odmowa takiego świadczenia rezydentowi państwa członkowskiego, który jest w znacznym stopniu niepełnosprawny z tego względu, że przebywa on w innym państwie członkowskim w celu pobierania nauki w szkole wyższej – Niedopuszczalność – Uzasadnienie – Brak

   (art. 20 TFUE, 21 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 31–33)

2.  Wykładni art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 988/2009 z dnia 16 września 2009 r., należy dokonywać w ten sposób, że świadczenie takie jak pomoc osobista rozpatrywana w postępowaniu głównym, która polega między innymi na pokryciu kosztów związanych z czynnościami życia codziennego osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, która nie jest czynna zawodowo, w celu umożliwienia tej osobie pobierania nauki w szkole wyższej, nie wchodzi w zakres pojęcia „świadczenia z tytułu choroby” w rozumieniu tego przepisu, a w związku z tym nie podlega zakresowi stosowania tego rozporządzenia.

   (zob. pkt 52; pkt 1 sentencji)

3.  Artykuły 20 i 21 TFUE stoją na przeszkodzie temu, aby gmina zamieszkania rezydenta państwa członkowskiego, który jest w znacznym stopniu niepełnosprawny, odmówiła mu świadczenia takiego jak pomoc osobista rozpatrywana w postępowaniu głównym z tego względu, że przebywa on w innym państwie członkowskim w celu pobierania nauki w szkole wyższej.

   Taką odmowę należy uznać za ograniczenie swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, przyznanej mocą art. 21 ust. 1 TFUE każdemu obywatelowi Unii.

   Cele realizowane przez przepisy krajowe, mające na celu zapewnienie, by istniał rzeczywisty związek między osobą ubiegającą się o krótkookresowe świadczenie z tytułu niezdolności do pracy dla młodych niepełnosprawnych a właściwym państwem członkowskim oraz zachowanie równowagi finansowej krajowego systemu zabezpieczenia społecznego, są co do zasady uzasadnionymi celami mogącymi stanowić podstawę dla ograniczenia prawa do swobodnego przemieszczenia się i pobytu przewidzianego w art. 21 ust. 1 TFUE (wyrok z dnia 21 lipca 2011 r., Stewart, C‑503/09, EU:C:2011:500, pkt 90).

   Jednakże Trybunał doszedł do wniosku, że przesłanki obecności osoby wnioskującej o świadczenie z tytułu niezdolności do pracy nie mogą być uzasadnione celami wskazanymi w poprzednim punkcie niniejszego wyroku. Trybunał stwierdził bowiem, że chociaż osoba ubiegająca się o to świadczenie zamieszkiwała w państwie członkowskim innym niż zainteresowane państwo członkowskie, istnienie rzeczywistego i wystarczającego związku z jego terytorium mogło zostać wykazane przez czynniki inne niż jej obecność na terytorium tego państwa członkowskiego przed złożeniem wniosku, takie jak stosunki między tą osobą a systemem zabezpieczenia społecznego tego państwa, a także jej sytuacja rodzinna (wyrok z dnia 21 lipca 2011 r., Stewart, C‑503/09, EU:C:2011:500, pkt 97–102, 104, 109).

   Ponadto Trybunał orzekł, że te rozważania można zastosować w odniesieniu do celu polegającego na zapewnieniu równowagi finansowej krajowego systemu zabezpieczenia społecznego, ponieważ konieczność wykazania, iż istnieje rzeczywiste i wystarczające powiązanie osoby ubiegającej się o świadczenie z właściwym państwem członkowskim pozwala temu państwu na upewnienie się, iż koszty związane z wypłatą świadczenia nie staną się nieracjonalne (wyrok z dnia 21 lipca 2011 r., Stewart, C‑503/09, EU:C:2011:500, pkt 103).

   Ponadto z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wynikają żadne informacje na temat charakteru przeszkód, które mogłyby utrudniać gminie monitorowanie przestrzegania warunków, na których korzysta się z pomocy osobistej przyznanej w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym w porównaniu z sytuacją dopuszczoną przez fińskie ustawodawstwo, w której fiński rezydent korzysta poza Finlandią z identycznej pomocy osobistej podczas podróży służbowych lub wakacji.

   Z drugiej strony z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że rząd fiński wyjaśnił, iż nic nie pozwala obecnie przyjąć, że przyznanie pomocy osobistej w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym mogłoby zagrozić równowadze krajowego systemu zabezpieczenia społecznego.

   (zob. pkt 66, 69–71, 74, 76, 79; pkt 2 sentencji)