Sprawa C‑20/17

Postępowanie wszczęte przez Vincenta Pierre’a Oberlego

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Kammergericht Berlin)

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (UE) nr 650/2012 – Artykuł 4 – Jurysdykcja ogólna sądu państwa członkowskiego do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku – Przepisy prawa krajowego regulujące jurysdykcję międzynarodową w zakresie sporządzania krajowych poświadczeń spadkowych – Europejskie poświadczenie spadkowe

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 21 czerwca 2018 r.

1. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych–Jurysdykcja, prawo właściwe, uznawanie i wykonywanie orzeczeń, przyjmowanie i wykonywanie dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz ustanowienie europejskiego poświadczenia spadkowego–Rozporządzenie nr 650/2012–Jurysdykcja ogólna–Stosowanie do dziedziczenia mającego skutki transgraniczne

   (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012, art. 4)

2. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych–Jurysdykcja, prawo właściwe, uznawanie i wykonywanie orzeczeń, przyjmowanie i wykonywanie dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz ustanowienie europejskiego poświadczenia spadkowego–Rozporządzenie nr 650/2012–Jurysdykcja ogólna–Zakres stosowania–Sporny względnie bezsporny charakter postępowania–Brak wpływu

   (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012, art. 4)

3. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych–Jurysdykcja, prawo właściwe, uznawanie i wykonywanie orzeczeń, przyjmowanie i wykonywanie dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz ustanowienie europejskiego poświadczenia spadkowego–Rozporządzenie nr 650/2012–Europejskie poświadczenie spadkowe–Właściwość do wydania poświadczenia–Artykuł 64–Przedmiot przepisu

   (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012, art. 64)

4. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych–Jurysdykcja, prawo właściwe, uznawanie i wykonywanie orzeczeń, przyjmowanie i wykonywanie dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz ustanowienie europejskiego poświadczenia spadkowego–Rozporządzenie nr 650/2012–Jurysdykcja ogólna–Zakres stosowania–Uregulowanie państwa członkowskiego przewidujące właściwość jego sądów do wydawania krajowych poświadczeń spadkowych pomimo braku miejsca zwykłego pobytu w tym państwie członkowskim–Niedopuszczalność

   (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012, art. 4)

1.  Zgodnie z jego brzmieniem art. 4 rozporządzenia nr 650/2012 ustanawia jurysdykcję sądów państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. W kwestii tej należy sprecyzować, że mimo iż treść tego przepisu nie wskazuje na to, by stosowanie ustanowionej przez ten przepis ogólnej zasady jurysdykcji miało być uzależnione od spełnienia warunku, aby sprawa spadkowa obejmowała kilka państw członkowskich, faktem pozostaje, że zasada ta jest oparta na założeniu, iż chodzi o sprawę spadkową mającą skutki transgraniczne. Ponadto z tytułu art. 4 rozporządzenia nr 650/2012 wynika, że przepis ten reguluje ustalenie jurysdykcji ogólnej sądów państw członkowskich, podczas gdy rozdział właściwości wewnątrz danego państwa jest dokonywany, zgodnie z art. 2 owego rozporządzenia, w oparciu o przepisy wewnętrzne.

   (zob. pkt 34–36)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 43, 44)

3.  Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 90 swojej opinii, europejskie poświadczenie spadkowe, które zostało ustanowione przez rozporządzenie nr 650/2012, korzysta z autonomicznego reżimu prawnego określonego przez przepisy rozdziału VI owego rozporządzenia. W tym kontekście art. 64 tego rozporządzenia ma na celu doprecyzowanie, że europejskie poświadczenia spadkowe wydają zarówno sądy, jak i inne organy, które na mocy prawa krajowego są właściwe do rozpoznawania spraw spadkowych, uściślając w oparciu o odesłanie do art. 4, 7, 10 i 11 tego samego rozporządzenia, w którym państwie członkowskim wydanie tego poświadczenia miałoby nastąpić.

   (zob. pkt 46)

4.  Artykuł 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego takiemu jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, które przewiduje, że – nawet jeśli w chwili śmierci zmarły nie miał miejsca zwykłego pobytu w tymże państwie członkowskim – sądy owego państwa pozostają właściwe do wydawania krajowych poświadczeń spadkowych w ramach dziedziczenia mającego skutki transgraniczne, jeżeli składniki masy spadkowej są położone na terytorium tego państwa członkowskiego lub jeżeli zmarły miał obywatelstwo tego państwa.

   Jak przypomniał rzecznik generalny w pkt 109 i 110 swojej opinii, Trybunał orzekł już, że wykładnia norm rozporządzenia nr 650/2012, która prowadziłaby do „fragmentaryzacji dziedziczenia”, nie byłaby zgodna z celami realizowanymi przez to rozporządzenie (zob. podobnie wyrok z dnia 12 października 2017 r., Kubicka, C‑218/16, EU:C:2017:755, pkt 57). Jako że jednym z celów owego rozporządzenia jest ustanowienie jednolitego reżimu prawnego znajdującego zastosowanie do dziedziczenia mającego skutki transgraniczne, jego realizacja implikuje harmonizację zasad ustalania jurysdykcji międzynarodowej państw członkowskich zarówno w ramach postępowań spornych, jak i niespornych. Wykładnia art. 4 rzeczonego rozporządzenia, zgodnie z którą przepis ten określa jurysdykcję międzynarodową sądów państw członkowskich w odniesieniu do postępowań mających za przedmiot wydawanie krajowych poświadczeń spadkowych, zmierza do realizacji tego celu w interesie zapewnienia należytego działania wymiaru sprawiedliwości w Unii, ograniczając ryzyko równoległych postępowań toczących się przed sądami różnych państw członkowskich oraz ryzyko mogących z takich postępowań wyniknąć sprzecznych rezultatów.

   (zob. pkt 56, 57, 59; sentencja)