Sprawy połączone C‑58/13 i C‑59/13

Angelo Alberto Torresi

i

Pierfrancesco Torresi

przeciwko

Consiglio dell’Ordine degli Avvocati di Macerata

(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Consiglio Nazionale Forense)

„Odesłanie prejudycjalne — Swobodny przepływ osób — Dostęp do zawodu adwokata — Możliwość odmówienia wpisu na listę adwokatów obywatelom państwa członkowskiego, którzy uzyskali tytuł zawodowy adwokata w innym państwie członkowskim — Nadużycie prawa”

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 17 lipca 2014 r.

1. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Sąd krajowy w rozumieniu art. 267 TFUE – Pojęcie – Consiglio Nazionale Forense (krajowa rada adwokacka) – Włączenie

   (art. 267 TFUE)

2. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Pytanie dotyczące wykładni, na które udzielono już odpowiedzi w analogicznej sprawie – Prawo odesłania prejudycjalnego przysługujące każdemu sądowi krajowemu – Dopuszczalność nowego wniosku

   (art. 267 TFUE)

3. Prawo Unii Europejskiej – Stanowiące nadużycie wykonywanie prawa wynikającego z przepisu prawa Unii – Czynności będące praktykami stanowiącymi nadużycie – Okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę

4. Swobodny przepływ osób – Swoboda przedsiębiorczości – Prawnicy – Stałe wykonywanie zawodu w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym uzyskano uprawnienia – Dyrektywa 98/5 – Powrót do państwa członkowskiego pochodzenia krótko po uzyskaniu uprawnień zawodowych w innym państwie członkowskim – Praktyka stanowiąca nadużycie – Brak

   (dyrektywa 98/5 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 1 ust. 1, art. 3)

5. Swobodny przepływ osób – Swoboda przedsiębiorczości – Prawnicy – Stałe wykonywanie zawodu w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym uzyskano uprawnienia – Dyrektywa 98/5 – Artykuł 3 – Ocena ważności w świetle poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich – Ważność

   (art. 4 ust. 2 TUE; dyrektywa 98/5 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3)

1.  W celu oceny, czy instytucja odsyłająca posiada charakter „sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE Trybunał bierze pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, takich jak podstawa prawna istnienia instytucji, jej stały charakter, obligatoryjny charakter jej jurysdykcji, kontradyktoryjność postępowania, stosowanie przez tę instytucję przepisów prawa oraz jej niezawisłość.

   Co się tyczy, bardziej szczegółowo, kwestii niezawisłości organu odsyłającego, wymóg ten zakłada ochronę wspomnianego organu przed ingerencją i naciskami z zewnętrz, mogącymi zagrozić niezależności osądu przez jego członków rozpatrywanych przez nich sporów.

   Ponadto, aby ustalić, czy organ krajowy, któremu w drodze ustawy powierzono funkcje o zróżnicowanym charakterze, powinien być uznany za „sąd” w rozumieniu art. 267 TFUE, należy zbadać szczególny charakter funkcji wykonywanych przezeń w konkretnym kontekście prawnym, w którym decyduje się zwrócić do Trybunału. Sądy krajowe mogą kierować pytanie do Trybunału wyłącznie w zawisłym przed tymi sądami sporze oraz gdy są zobowiązane zająć stanowisko w postępowaniu mającym doprowadzić do rozstrzygnięcia o charakterze sądowym.

   (por. pkt 17–19)

2.  W ramach pytania prejudycjalnego w obliczu orzecznictwa Trybunału, które rozstrzyga rozpatrywaną kwestię prawną, sądy krajowe zachowują pełną swobodę zwrócenia się do Trybunału, jeśli uważają to za stosowne, a okoliczność, że przepisy, o których wykładnię wniesiono, były już zinterpretowane przez Trybunał nie powoduje, by Trybunał nie był właściwy w kwestii wydania nowego orzeczenia.

   (por. pkt 32)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 42–46)

4.  Wykładni art. 3 dyrektywy 98/5 mającej na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych należy dokonywać w ten sposób, że nie może stanowić nadużycia okoliczność, iż obywatel państwa członkowskiego, który po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów w tym państwie udał się do innego państwa członkowskiego w celu zdobycia tam kwalifikacji zawodowych adwokata, a następnie powrócił do państwa członkowskiego, którego jest obywatelem celem wykonywania w nim zawodu adwokata, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w państwie członkowskim, w którym zdobył kwalifikacje zawodowe.

   W istocie celem dyrektywy 98/5 jest ułatwienie stałego wykonywania zawodu adwokata w państwie członkowskim innym niż to, w którym zostały zdobyte kwalifikacje zawodowe.

   W tym względzie przysługujące obywatelom państw członkowskich prawo wyboru po pierwsze, państwa członkowskiego, w którym chcą oni uzyskać kwalifikacje zawodowe, a po drugie, państwa członkowskiego, w którym mają zamiar wykonywać swój zawód jest nieodłącznym elementem wykonywania w ramach jednolitego rynku podstawowych swobód gwarantowanych w traktatach.

   Tym samym okoliczność, że obywatel państwa członkowskiego, który po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów w tym państwie udał się do innego państwa członkowskiego w celu zdobycia tam kwalifikacji zawodowych adwokata, a następnie powrócił do państwa członkowskiego, którego jest obywatelem celem wykonywania tam zawodu adwokata, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w państwie członkowskim, w którym zdobył kwalifikacje zawodowe, stanowi jedną z sytuacji, w których cel dyrektywy 98/5 został osiągnięty i nie może sama z siebie stanowić nadużycia wynikającego z art. 3 dyrektywy 98/5 prawa do prowadzenia działalności gospodarczej.

   Ponadto okoliczność, że obywatel państwa członkowskiego postanowił zdobyć kwalifikacje zawodowe w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym zamieszkuje w celu odniesienia pożytku z korzystniejszych przepisów sam w sobie nie jest wystarczający, aby wyprowadzać z niego istnienie nadużycia prawa.

   Takiego wniosku nie można podważyć okolicznością, że wniosek o wpis na listę adwokatów prowadzących działalność we właściwym organie przyjmującego państwa członkowskiego został złożony krótko po uzyskaniu tytułu zawodowego w państwie członkowskim pochodzenia. W istocie art. 3 dyrektywy 98/5 nie przewiduje w żadnym razie, by rejestracja adwokata pragnącego prowadzić działalność w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym zdobył kwalifikacje zawodowe we właściwym organie przyjmującego państwa członkowskiego mogła być uzależniona od warunku odbycia praktyki w zawodzie adwokata w państwie członkowskim pochodzenia.

   (por. pkt 47–52; pkt 1 sentencji)

5.  W zakresie, w jakim art. 3 dyrektywa 98/5 mająca na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych, zezwala obywatelom państwa członkowskiego uzyskującym tytuł zawodowy adwokata w innym państwie członkowskim na wykonywanie zawodu adwokata w państwie, którego są obywatelami, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w państwie członkowskim pochodzenia, nie może w żadnym razie, wpływać na podstawowe struktury polityczne i konstytucyjne ani istotne funkcje przyjmującego państwa członkowskiego w rozumieniu art. 4 ust. 2 TUE.

   W istocie art. 3 dyrektywy 98/5 dotyczy wyłącznie prawa do osiedlenia się w państwie członkowskim w celu wykonywania tam zawodu adwokata, posługując się tytułem zawodowym uzyskanym w państwie członkowskim pochodzenia. Przepis ten nie reglamentuje dostępu do zawodu adwokata ani wykonywania tego zawodu, posługując się tytułem zawodowym wydanym w przyjmującym państwie członkowskim. Wynika z tego w sposób nieuchronny, że złożony na podstawie art. 3 dyrektywy 98/5 wniosek o wpis na listę adwokatów prowadzących działalność nie może umożliwiać uchylenia się od stosowania ustawodawstwa przyjmującego państwa członkowskiego dotyczącego dostępu do zawodu adwokata.

   (por. pkt 56–59; pkt 2 sentencji)