Sprawa C‑168/21

Procureur général près la cour d’appel d’Angers

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja)]

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 14 lipca 2022 r.

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Artykuł 2 ust. 4 – Przesłanka podwójnej karalności czynu – Artykuł 4 pkt 1 – Podstawa fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania – Kontrola sprawowana przez wykonujący nakaz organ sądowy – Czyny, które tylko częściowo wypełniają znamiona przestępstwa w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego – Artykuły 49 ust. 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Zasada proporcjonalności czynów zabronionych i kar

1. Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Decyzja ramowa w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi – Powody fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania – Przesłanka podwójnej karalności – Nakaz aresztowania wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności – Kara pozbawienia wolności orzeczona w związku z czynami stanowiącymi przestępstwo w świetle prawa wydającego nakaz państwa członkowskiego i wykonującego nakaz państwa członkowskiego – Kwalifikacja przestępstwa wymagająca jedynie w wydającym nakaz państwie członkowskim naruszenia dobra chronionego prawem – Spełnienie przesłanki podwójnej karalności

   (decyzja ramowa Rady 2002/584, zmieniona decyzją ramową 2009/299, art. 2 ust. 4, art. 4 pkt 1)

   (zob. pkt 44–47, 49–51; pkt 1 sentencji)

2. Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Decyzja ramowa w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi – Powody fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania – Przesłanka podwójnej karalności – Nakaz aresztowania wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności – Kara pozbawienia wolności orzeczona za popełnienie jednego przestępstwa, na które składa się kilka czynów – Czyny tylko częściowo wypełniające znamiona przestępstwa w wykonującym nakaz państwie członkowskim – Spełnienie przesłanki podwójnej karalności – Naruszenie zasady proporcjonalności kar – Brak – Obowiązek wykonania europejskiego nakazu aresztowania

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49 ust. 3; decyzja ramowa Rady 2002/584, zmieniona decyzją ramową 2009/299, art. 2 ust. 4, art. 4 pkt 1, 5)

   (zob. pkt 58, 60–64, 68, 69; pkt 2 sentencji)

Streszczenie

Europejski nakaz aresztowania i przesłanka podwójnej karalności czynu: nie jest wymagane dokładne pokrywanie się znamion danego przestępstwa w wydającym nakaz państwie członkowskim i w wykonującym nakaz państwie członkowskim

Wykonujący nakaz organ sądowy nie może wobec tego odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania z tego powodu, że tylko część czynów stanowiących omawiane przestępstwo w wydającym nakaz państwie członkowskim stanowi również przestępstwo w wykonującym nakaz państwie członkowskim

W czerwcu 2016 r. włoskie organy sądowe wydały europejski nakaz aresztowania (ENA) wobec KL w celu wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze 12 lat i sześciu miesięcy. Kara ta obejmuje kumulację czterech kar wymierzonych za cztery przestępstwa, wśród nich przestępstwo kwalifikowane jako „niszczenie mienia i szabrownictwo”. Cour d’appel d’Angers (sąd apelacyjny w Angers, Francja) odmówił przekazania KL z tego powodu, że dwa z czynów leżących u podstaw tego ostatniego przestępstwa nie mogły stanowić przestępstwa we Francji. W tym względzie sąd odsyłający rozpatrujący skargę kasacyjną na decyzję o odmowie przekazania wskazał, że znamiona przestępstwa „niszczenie mienia i szabrownictwo” różnią się w obu zainteresowanych państwach członkowskich, ponieważ w prawie włoskim, w odróżnieniu od prawa francuskiego, naruszenie spokoju publicznego jest elementem niezbędnym do zakwalifikowania tego przestępstwa

W związku z tym sąd odsyłający postawił sobie pytanie o spełnienie w niniejszym wypadku przesłanki podwójnej karalności czynu, przewidzianej w decyzji ramowej 2002/584 ( 1 ), od którego uzależnione jest przekazanie KL. W razie gdyby przesłanka ta nie stanowiła przeszkody w przekazaniu KL, sąd ten uważa, że powstałoby wówczas pytanie, czy w takich okolicznościach należałoby odmówić wykonania ENA w świetle zasady proporcjonalności kar, ustanowionej w art. 49 ust. 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ( 2 ). W konsekwencji wspomniany sąd zwrócił się z tymi pytaniami do Trybunału.

Trybunał orzekł, że przesłanka podwójnej karalności czynu, przewidziana w decyzji ramowej 2002/584 ( 3 ), jest spełniona w sytuacji, w której ENA został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w związku z czynami stanowiącymi w wydającym nakaz państwie członkowskim jedno przestępstwo wymagające, by czyny te naruszały dobro chronione w tym państwie członkowskim, jeżeli owe czyny stanowią przestępstwo również w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego, w którym naruszenie tego dobra chronionego prawem nie stanowi znamienia przestępstwa. Ponadto Trybunał stwierdził, że w świetle omawianej przesłanki oraz zasady proporcjonalności kar wykonujący nakaz organ sądowy nie może odmówić wykonania ENA wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli owa kara została orzeczona w wydającym nakaz państwie członkowskim za popełnienie przez osobę ściganą jednego przestępstwa, na które składa się kilka czynów, z których tylko część stanowi przestępstwo w wykonującym nakaz państwie członkowskim.

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności, w odniesieniu do zakresu przesłanki podwójnej karalności czynu Trybunał uściślił najpierw, że w celu ustalenia, czy omawiana przesłanka jest spełniona, niezbędne i wystarczające jest, aby czyny, które doprowadziły do wydania ENA, stanowiły również przestępstwo w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego. Wobec tego nie wymaga się, aby przestępstwa były identyczne w obydwu rozpatrywanych państwach członkowskich. Z tego wynika, że przy ocenie wspomnianej przesłanki, w celu ustalenia, czy zachodzi podstawa do odmowy wykonania ENA ( 4 ), do wykonującego nakaz organu sądowego należy sprawdzenie, czy okoliczności faktyczne przestępstwa, w związku z którym wydano ten ENA, stanowiłyby również, jako takie, przestępstwo w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego, w sytuacji gdyby wystąpiły one na terytorium tego ostatniego państwa.

Następnie Trybunał stwierdził, że jako wyjątek od zasady, zgodnie z którą ENA musi zostać wykonany, podstawę fakultatywnej odmowy wykonania ENA, jaką stanowi przesłanka podwójnej karalności czynu, należy interpretować w sposób ścisły a tym samym nie może ona podlegać wykładni prowadzącej do podważenia celu polegającego na ułatwianiu i przyspieszaniu przekazań między organami sądowymi. Jednakże wykładnia, zgodnie z którą przesłanka ta wymagałaby dokładnego pokrywania się znamion przestępstwa zakwalifikowanego w prawie wydającego nakaz państwa członkowskiego ze znamionami przestępstwa zakwalifikowanego w prawie wykonującego nakaz państwa członkowskiego, jak również w odniesieniu do dobra chronionego w przepisach tych dwóch państw członkowskich, podważałaby skuteczność procedury przekazania. Z uwagi bowiem na minimalną harmonizację w dziedzinie prawa karnego na poziomie Unii, takiego doskonałego pokrywania się prawdopodobnie nie będzie w przypadku dużej liczby przestępstw. Wykładnia przedstawiona powyżej znacznie ograniczyłaby zatem sytuacje, w których omawiana przesłanka mogłaby zostać spełniona, zagrażając tym samym celowi realizowanemu przez decyzję ramową 2002/584. Dodatkowo wykładnia taka naruszałaby również cel, jakim jest niedopuszczenie do sytuacji, w której osoba ścigana znajdująca się na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo, w którym popełniła przestępstwo, pozostałaby bezkarna.

W drugiej kolejności Trybunał zauważył najpierw, że o ile podstawa odmowy wykonania odnosząca się do przesłanki podwójnej karalności czynu nie zostanie rozszerzona na tę część czynów, która stanowi przestępstwo zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego i która w związku z tym nie wchodzi w zakres stosowania tej podstawy, okoliczność, że tylko część czynów stanowiących przestępstwo w wydającym nakaz państwie członkowskim stanowi również przestępstwo w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego, nie może zezwolić wykonującemu nakaz organowi sądowemu na odmowę wykonania ENA. Decyzja ramowa 2002/584 ( 5 ) nie ustanawia przesłanki dotyczącej tego, czy dana osoba nie jest skazana w wydającym nakaz państwie członkowskim za tę część czynów, która nie stanowi przestępstwa w wykonującym nakaz państwie członkowskim. Tymczasem wykonanie ENA można uzależnić wyłącznie od jednej z przesłanek wyczerpująco określonych w tej decyzji ramowej.

Ponadto Trybunał wskazał, że wykładnia przesłanki podwójnej karalności czynu, zgodnie z którą można byłoby odmówić wykonania ENA na tej podstawie, że część czynów podlegających karze w wydającym nakaz państwie członkowskim nie stanowi przestępstwa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, stwarzałaby przeszkody dla skutecznego przekazania danej osoby i prowadziłaby do jej bezkarności w odniesieniu do wszystkich rozpatrywanych czynów. W związku z tym, w takich okolicznościach omawiana przesłanka jest spełniona. Wreszcie Trybunał uściślił, że do wykonującego nakaz organu sądowego – w ramach oceny tej przesłanki – nie należy ocena kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie członkowskim w świetle zasady proporcjonalności kar.

( 1 ) Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1), zmieniona decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwana dalej „decyzją ramową 2002/584”). Przesłanka podwójnej karalności czynu została przewidziana w art. 2 ust. 4 tej decyzji ramowej.

( 2 ) Według tej zasady kary nie mogą być nieproporcjonalnie surowe w stosunku do danego czynu zabronionego.

( 3 ) Zobacz art. 2 ust. 4 tej decyzji ramowej, przewidujący możliwość uzależnienia przekazania od spełnienia tej przesłanki za przestępstwa inne niż określone w art. 2 ust. 2 oraz zob. art. 4 pkt 1, na mocy którego wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania ENA, jeżeli w jednym z przypadków wymienionych w art. 2 ust. 4 czyn, który stanowi podstawę wydania ENA, nie stanowi przestępstwa w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego.

( 4 ) Zobacz art. 4 pkt 1 decyzji ramowej 2002/584.

( 5 ) Zobacz art. 5 decyzji ramowej 2002/584 przewidujący przesłanki, od spełnienia których prawo wykonującego nakaz państwa członkowskiego może uzależnić wykonanie ENA.