Sprawa T‑590/20

Clariant AG
i
Clariant International AG

przeciwko

Komisji Europejskiej

Wyrok Sądu (trzecia izba w składzie powiększonym) z dnia 18 października 2023 r.

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek etylenu – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Koordynacja w zakresie elementu ceny zakupu – Postępowanie ugodowe – Grzywna – Dostosowanie kwoty podstawowej grzywny – Punkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Powrót do naruszenia – Punkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Nieograniczone prawo orzekania – Żądanie wzajemne podwyższenia kwoty grzywny

1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności obciążające – Powrót do naruszenia – Pojęcie – Podobieństwo naruszeń – Stopa podwyżki podstawowej kwoty grzywny – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granica – Poszanowanie zasady proporcjonalności – Uwzględnienie czasu, który upłynął od poprzedniego naruszenia

   (art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)

   (zob. pkt 37–39, 48–57, 61, 71–74, 79–84, 91, 92, 95)

2. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja w przedmiocie zastosowania reguł konkurencji – Decyzja nakładająca grzywnę i stosująca mnożnik z tytułu powrotu do naruszenia – Spoczywający na Komisji obowiązek uzasadnienia wyboru stopy podwyżki ze względu na powrót do naruszenia – Brak

   (art. 101 ust. 1, art. 296 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 28)

   (zob. pkt 100–103)

3. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Niestosowanie metodologii przewidzianej w wytycznych – Dopuszczalność – Przesłanki – Szczególne okoliczności sprawy i odstraszający charakter grzywny – Kartel nabywców – Konieczność uwzględnienia przez Komisję skutków zarzucanego zachowania na rynku – Brak

   (art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13, 37)

   (zob. pkt 117–123, 125–127, 141, 143, 150, 151)

4. Konkurencja – Grzywny – Decyzja nakładająca grzywny – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Możliwość odstąpienia przez Komisję od wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Tym bardziej restrykcyjne wymogi dotyczące uzasadnienia

   (art. 101, 296 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 37)

   (zob. pkt 167–172)

5. Konkurencja – Grzywny – Decyzja nakładająca grzywny – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Wskazanie elementów oceny, które umożliwiły Komisji zmierzenie wagi i czasu trwania naruszenia – Wystarczające wskazanie – Obowiązek wskazania przez Komisję danych liczbowych dotyczących sposobu obliczenia grzywien – Brak

   (art. 101, art. 296 akapit drugi TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

   (zob. pkt 177–179)

6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Określenie kwoty nałożonej grzywny – Kryteria oceny – Waga i czas trwania naruszenia – Przestrzeganie zasad uzasadnienia, proporcjonalności, indywidualizacji kar i równego traktowania

   (art. 101 ust. 1, art. 261 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3, art. 31)

   (zob. pkt 185, 186)

7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Żądanie wzajemne zmierzające do podwyższenia kwoty grzywny – Włączenie

   (art. 101 ust. 1, art. 261 TFUE)

   (zob. pkt 221, 222)

8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Postępowanie ugodowe – Obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Żądanie wzajemne Komisji zmierzające do podwyższenia kwoty grzywny – Cofnięcie korzyści przyznanej przedsiębiorstwom – Konieczność zaakceptowania przez strony postępowania ugodowego ostatecznej kwoty grzywny i wszystkich jej parametrów, aby móc zawrzeć ugodę – Brak

   (art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2008/C 167/01, pkt 16)

   (zob. pkt 222–230)

Streszczenie

W decyzji z dnia 14 lipca 2020 r. ( 1 ). (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”) Komisja Europejska stwierdziła, że cztery przedsiębiorstwa naruszyły art. 101 TFUE poprzez uczestnictwo w jednolitym i ciągłym naruszeniu polegającym na wymianie szczególnie chronionych informacji cenowych i handlowych oraz na ustalaniu elementu cenowego w odniesieniu do zakupu etylenu na terytoriach Belgii, Niemiec, Francji i Niderlandów w okresie od dnia 26 grudnia 2011 r. do dnia 29 marca 2017 r.

Wśród czterech ukaranych z tego tytułu przedsiębiorstw znajdują się Clariant International AG, które uznało bez zastrzeżeń swą odpowiedzialność za bezpośrednie uczestnictwo w badanym naruszeniu we wskazanym okresie, oraz Clariant AG, które uznało bez zastrzeżeń swą odpowiedzialność solidarną, jako spółka dominująca względem Clariant International AG.

W celu obliczenia grzywny nałożonej solidarnie na te dwa przedsiębiorstwa Komisja ustaliła najpierw kwotę podstawową, odwołując się do wartości zakupów etylenu osiągniętej w okresie obejmującym ostatni pełny rok uczestnictwa w naruszeniu, czyli rok 2016.

W drugiej kolejności Komisja dokonała dostosowań kwoty podstawowej. Po pierwsze, instytucja ta podwyższyła o 50 % kwotę podstawową grzywny z tytułu okoliczności obciążającej w postaci powrotu do naruszenia, na podstawie pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien ( 2 ). Po drugie, zastosowała ona podwyżkę kwoty podstawowej o 10 % w celu uwzględnienia szczególnych okoliczności sprawy i konieczności osiągnięcia wystarczająco odstraszającej kwoty grzywny, zgodnie z pkt 37 tych wytycznych.

W trzeciej i ostatniej kolejności, po upewnieniu się, że grzywna nie przekroczy 10 % sumy całkowitego obrotu obu przedsiębiorstw w 2019 r., Komisja przyznała im obniżkę kwoty grzywny o 30 % ze względu na ich współpracę na podstawie komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. ( 3 ), a także obniżkę o 10 % ze względu na ich współpracę w ramach postępowania ugodowego.

Spółki Clariant AG i Clariant International AG wniosły skargę, w której zażądały stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w części dotyczącej kwoty nałożonej grzywny, a tytułem żądania ewentualnego – obniżenia tej kwoty. Ponadto wnoszą one o oddalenie przedstawionego przez Komisję żądania wzajemnego dotyczącego podwyższenia kwoty grzywny poprzez zniesienie korzyści w wysokości 10 %, przyznanej ze względu na ich współpracę w ramach postępowania ugodowego.

Sąd oddalił skargę w całości, a także żądanie wzajemne Komisji. W swym wyroku Sąd zbadał w szczególności kwestię zasadności i uzasadnienia zastosowania podwyżki kwoty podstawowej grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien ze względu na to, że przedmiotowy kartel był kartelem nabywców. Ponadto w ramach przysługującego Sądowi nieograniczonego prawa orzekania wypowiedział się on w przedmiocie żądania wzajemnego Komisji dotyczącego cofnięcia korzyści w wysokości 10 % przyznanej skarżącym z tytułu ich współpracy w postępowaniu ugodowym, ze względu na to, że we wniesionej w niniejszej sprawie skardze zakwestionowały one okoliczności, które wcześniej uznały i zaakceptowały w celu zawarcia ugody.

Ocena Sądu

W pierwszej kolejności Sąd oddalił zarzut oparty na twierdzeniu, że Komisja błędnie podwyższyła kwotę podstawową grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, opierając się na konieczności uwzględnienia zarówno szczególnych okoliczności sprawy, jak i wymogu osiągnięcia odstraszającego poziomu grzywny.

W niniejszej sprawie Sąd wskazał przede wszystkim, że ponieważ naruszenie dotyczyło kartelu nabywców, a nie wszyscy uczestnicy byli obecni na tych samych rynkach niższego szczebla, Komisja obliczyła kwotę podstawową grzywny na podstawie wartości zakupów, a nie na podstawie wartości sprzedaży produktów sprzedawanych na rynkach niższego szczebla.

Następnie Sąd stwierdził, że stosując podwyżkę tej kwoty podstawowej o 10 % na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien, Komisja prawidłowo skorzystała ze swych uprawnień dyskrecjonalnych i nie popełniła oczywistych błędów w ocenie. Komisja uwzględniła bowiem szczególne okoliczności sprawy, a mianowicie fakt, że badany kartel był kartelem nabywców i że wartość zakupów uwzględniona w miejsce wartości sprzedaży nie mogła sama w sobie stanowić odpowiedniej wartości zastępczej odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia. Uwzględniła ona również konieczność osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny, stwierdzając, że gdyby ogólną metodę przewidzianą w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien zastosowano bez najmniejszej korekty, to skutek odstraszający nie zostałby zapewniony. Komisja nie była natomiast zobowiązana do uwzględnienia skutków zarzucanego zachowania na rynku, ponieważ podwyższenie grzywny na podstawie pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nie jest uzależnione od wcześniejszego wykazania takich skutków.

Wreszcie, Sąd uznał, że Komisja uzasadniła powody, które skłoniły ją do uznania, że szczególne okoliczności sprawy i konieczność osiągnięcia odstraszającej kwoty grzywny uzasadniały odstąpienie od ogólnej metody i podwyższenie tej kwoty podstawowej, oraz że należycie wyjaśniła elementy, które wzięła pod uwagę w celu ustalenia, że podwyższenie o 10 % kwoty podstawowej grzywny było właściwe. W tym względzie, zważywszy, że Komisja nie jest zobowiązana do wskazania danych liczbowych dotyczących każdego z etapów metody obliczania, nie była ona zobowiązana do przedstawienia dodatkowego wyjaśnienia dotyczącego wybranej konkretnej stopy podwyżki.

W drugiej kolejności Sąd oddalił żądanie wzajemne Komisji. Sąd stwierdził, że w ramach postępowania ugodowego w zamian za obniżenie o 10 % kwoty grzywny, jaka zostałaby nałożona na strony tego postępowania po zakończeniu zwyczajnego postępowania, powinny one uznać w szczególności swą odpowiedzialność za naruszenie oraz wskazanie maksymalnej kwoty grzywien, które według ich przewidywań zostaną nałożone przez Komisję i które są gotowe zaakceptować. Sąd zauważył jednak, że w świetle komunikatu w sprawie postępowań ugodowych ( 4 ) nie jest wymagane, aby strony postępowania ugodowego – by móc zawrzeć ugodę – zaakceptowały ostateczną kwotę grzywny i wszystkie jej parametry.

Tak więc okoliczność, że Clariant AG i Clariant International AG zaakceptowały maksymalną kwotę grzywny w swej propozycji ugodowej, nie może być utożsamiana z zaakceptowaniem dokładnej ostatecznej kwoty grzywny i sposobu jej obliczenia, w tym dostosowań dokonanych na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien. Ponadto podwyżki grzywny zastosowane na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych nie zostały wyraźnie uznane przez te przedsiębiorstwa w ich propozycji ugodowej i nie były przedmiotem porozumienia z Komisją w toku postępowania. Wynika z tego, że Komisja nie mogła wyjść z założenia, iż skarżące nie będą już kwestionować w ramach skargi podwyżek grzywny dokonanych na podstawie pkt 28 i 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien.

Tak więc zważywszy, że przedsiębiorstwa te kwestionują w swej skardze kwotę nałożonej na nie grzywny, podnosząc, iż zastosowanie tych punktów było błędne, Komisji nie udało się wykazać, że uzasadnione jest zniesienie korzyści w wysokości 10 % przyznanej ze względu na ich współpracę w postępowaniu ugodowym.

W świetle tych okoliczności Sąd oddalił skargę w całości, a także żądanie wzajemne Komisji.

( 1 ) Decyzja Komisji C(2020) 4817 final z dnia 14 lipca 2020 r. dotycząca postępowania na podstawie art. 101 TFUE (AT.40410 – Etylen).

( 2 ) Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2).

( 3 ) Obwieszczenie Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 2006, C 298, s. 17).

( 4 ) Obwieszczenie Komisji w sprawie prowadzenia postępowań ugodowych w związku z przyjęciem decyzji na mocy art. 7 i 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 w sprawach kartelowych (Dz.U. 2008, C 167, s. 1).