Sprawa C‑425/19 P

Komisja Europejska

przeciwko

Republice Włoskiej i in.

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 2 marca 2021 r.

Odwołanie – Pomoc państwa – Interwencja konsorcjum bankowego prawa prywatnego na rzecz jednego z jego członków – Zatwierdzenie interwencji przez bank centralny państwa członkowskiego – Pojęcie „pomocy państwa” – Możliwość przypisania pomocy państwu – Zasoby państwowe – Wskazówki pozwalające stwierdzić możliwość przypisania środka – Przeinaczenie okoliczności prawnych i faktycznych – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym

1. Odwołanie – Zarzuty – Błędna ocena stanu faktycznego – Niedopuszczalność – Kontrola oceny dowodów przez Trybunał – Wykluczenie, z wyjątkiem przypadku przeinaczenia – Kwalifikacja prawna okoliczności faktycznych – Dopuszczalność

   (art. 256 ust. 1 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)

   (zob. pkt 52–54)

2. Odwołanie – Zarzuty – Wymóg wystąpienia z konkretnym zarzutem wobec elementu rozumowania Sądu – Dopuszczalność

   [art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 168 § 1 lit. d)]

   (zob. pkt 55)

3. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści, które można przypisać państwu – Interwencja konsorcjum bankowego prawa prywatnego na rzecz wsparcia jednego z jego członków – Włączenie – Przesłanki – Interwencja przeprowadzona pod wpływem władz publicznych – Kryteria oceny

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 59–62, 65–73)

4. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści, które można przypisać państwu – Interwencja konsorcjum bankowego prawa prywatnego na rzecz wsparcia jednego z jego członków – Interwencja służąca realizacji prywatnych interesów banków będących członkami konsorcjum – Decyzja o interwencji niestanowiącej wykonywania mandatu publicznego – Wyłączenie

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 80–84)

5. Odwołanie – Zarzuty – Błędna ocena okoliczności faktycznych i dowodów – Niedopuszczalność – Kontrola przez Trybunał oceny Sądu odnośnie do prawa krajowego – Wykluczenie, z wyjątkiem przypadku przeinaczenia

   (art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)

   (zob. pkt 93, 94)

Streszczenie

Trybunał oddalił wniesione przez Komisję odwołanie od wyroku Sądu dotyczącego środków przyjętych przez konsorcjum banków włoskich w celu wsparcia członków tego konsorcjum

Sąd słusznie orzekł, że środki te nie stanowią pomocy państwa, ponieważ nie można ich przypisać państwu włoskiemu

W 2013 r. włoski bank Banca Popolare di Bari SCpA (BPB) wyraził zainteresowanie subskrypcją podwyższonego kapitału Banca Tercas (zwanego dalej „Tercas”), innego włoskiego banku z udziałem kapitału prywatnego, który został objęty zarządem nadzwyczajnym ze względu na nieprawidłowości stwierdzone przez Banca d’Italia, włoski organ nadzoru w sektorze bankowym.

To wyrażone przez BPB zainteresowanie subskrypcją podwyższonego kapitału zostało jednak uzależnione od spełnienia warunku, że deficyt majątkowy Tercas zostanie w całości pokryty przez Fondo Interbancario di Tutela dei Depositi (FITD). Jest to konsorcjum bankowe prawa prywatnego o charakterze samopomocowym, którego obowiązkiem jest podejmowanie interwencji w zakresie gwarancji prawnej depozytów w wypadku przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym któregoś ze swych członków. FITD jest także uprawniony do podejmowania interwencji o charakterze prewencyjnym w celu udzielenia wsparcia swemu członkowi, który został objęty zarządem nadzwyczajnym. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, gdy istnieją perspektywy naprawy i należy spodziewać się mniejszego obciążenia w porównaniu z obciążeniem wynikającym z interwencji FITD w zakresie gwarancji prawnej depozytów, która zostałaby podjęta w razie przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym tego członka.

W 2014 r., po upewnieniu się, że interwencja prewencyjna na rzecz Tercas jest bardziej korzystna pod względem gospodarczym niż zwrot zdeponowanych w tym banku środków finansowych w wypadku przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym, FITD postanowił pokryć ujemny kapitał Tercas i przyznać temu bankowi określone gwarancje. Środki te zostały zatwierdzone przez Banca d’Italia.

W decyzji z dnia 23 grudnia 2015 r. ( 1 ). Komisja stwierdziła, że ta interwencja FITD na rzecz Tercas stanowi bezprawną pomoc państwa przyznaną przez Włochy bankowi Tercas i nakazała jej odzyskanie.

Włochy, BPB, a także FITD popierany przez Banca d’Italia, wniosły skargi o stwierdzenie nieważności tej decyzji. W wyroku z dnia 19 marca 2019 r. ( 2 ). Sąd uwzględnił te skargi i stwierdził nieważność decyzji Komisji ze względu na brak spełnienia przesłanek umożliwiających zakwalifikowanie interwencji FITD jako pomocy państwa, jako że interwencji tej nie można było przypisać państwu włoskiemu, ani nie była ona finansowana przy użyciu zasobów tego państwa członkowskiego ( 3 ).

Oddalając odwołanie wniesione przez Komisję, Trybunał orzekający w składzie wielkiej izby wyjaśnił swe orzecznictwo odnoszące się do możliwości przypisania państwu środków pomocy przyznanych przez podmiot prawa prywatnego, który nie jest ani instytucją państwową, ani przedsiębiorstwem publicznym.

Ocena Trybunału

Trybunał przypomniał przede wszystkim, że do zakwalifikowania korzyści jako „pomocy” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE konieczne jest, aby korzyści te zostały przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych, oraz aby można było je przypisać państwu.

Odnosząc się konkretnie do możliwości przypisania władzom włoskim interwencji FITD na rzecz Tercas, Trybunał stwierdził następnie, że Sąd nie popełnił błędu, gdy orzekł, iż wskazówki przedstawione przez Komisję w celu wykazania wpływu włoskich władz publicznych na FITD nie pozwalają na przypisanie interwencji tego podmiotu na rzecz Tercas władzom włoskim.

W tym względzie Trybunał uznał, że Sąd prawidłowo zastosował orzecznictwo, w myśl którego to do Komisji należy wykazanie na podstawie szeregu wskazówek, że przedmiotowe środki można przypisać państwu, a w związku z tym nie nałożył on na Komisję obowiązku spełnienia wyższego standardu dowodowego w odniesieniu do możliwości przypisania korzyści państwu, z tego tylko powodu, że FITD jest podmiotem prywatnym.

W związku z tym Trybunał podkreślił, że okoliczność, iż podmiot przyznający pomoc ma charakter prywatny, oznacza, że wskazówki pozwalające wykazać możliwość przypisania środka państwu różnią się od wskazówek wymaganych w przypadku, gdy podmiot udzielający pomocy jest przedsiębiorstwem publicznym.

Sąd nie narzucił zatem odmiennych standardów dowodowych, lecz przeciwnie, zastosował utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym wskazówki pozwalające na wykazanie możliwości przypisania środka pomocy wynikają siłą rzeczy z okoliczności niniejszej sprawy i z kontekstu, w jakim środek ten został przyjęty, przy czym pewne znaczenie ma w tym względzie brak powiązań kapitałowych między FITD a państwem.

Trybunał wyjaśnił ponadto, że jego orzecznictwo odnoszące się do pojęcia „emanacji państwa” które umożliwia jednostkom powoływanie się na bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne przepisy dyrektywy nietransponowanej lub transponowanej nieprawidłowo w stosunku do instytucji lub podmiotów, które podlegają zwierzchnictwu lub kontroli państwa, nie może być stosowane do oceny możliwości przypisania państwu środków pomocy w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

Co więcej, Trybunał oddalił argument Komisji dotyczący ryzyka obejścia przepisów w dziedzinie unii bankowej. Komisja utrzymywała w tym względzie, że odmowa przypisania władzom państwowym interwencji podmiotu takiego jak FITD na rzecz banku z udziałem kapitału prywatnego stwarza ryzyko obejścia art. 32 dyrektywy 2014/59 ( 4 ), który przewiduje uruchomienie procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, w sytuacji gdy instytucja kredytowa wymaga nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego, odpowiadającego pomocy państwa. W tym względzie Trybunał zaznaczył, że możliwość uznania środka pomocy przyjętego w ramach systemu gwarancji depozytów za pomoc państwa prowadzącą do uruchomienia tej procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest uzależniona od charakterystycznych cech owego systemu i przedmiotowego środka.

Wreszcie Trybunał potwierdził, że to na podstawie analizy wszystkich wskazówek uwzględnionych przez Komisję i umieszczonych we właściwym kontekście Sąd orzekł, że instytucja ta naruszyła prawo, gdy uznała, iż władze włoskie sprawowały istotną kontrolę publiczną w odniesieniu do ustalania zakresu interwencji FITD na rzecz Tercas.

( 1 ) Decyzja Komisji (UE) 2016/1208 z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie pomocy państwa SA.39451 (2015/C) (ex 2015/NN) wdrożonej przez Włochy na rzecz Banca Tercas (Dz.U. 2016, L 203, s. 1).

( 2 ) Wyrok z dnia 19 marca 2019 r., Włochy/Komisja, T‑98/16, T‑196/16 et T‑198/16; zob. także komunikat prasowy nr 34/19.

( 3 ) Uznanie danego środka za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE jest uzależnione od spełnienia czterech przesłanek, a mianowicie od tego, czy ma miejsce interwencja państwa lub interwencja przy użyciu zasobów państwowych, czy interwencja ta może wywierać wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi, czy przyznaje ona beneficjentowi selektywną korzyść i czy zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem.

( 4 ) Artykuł 32 ust. 4 lit. d) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.U. 2014, L 173, s. 190).