Sprawa C-194/19

H.A.

przeciwko

État belge,

[(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Conseil d’État (Belgia)]

 Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 15 kwietnia 2021 r.

Odesłanie prejudycjalne – Rozporządzenie (UE) nr 604/2013 – Ustalenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Artykuł 27 – Środek prawny – Uwzględnienie okoliczności zaistniałych po wydaniu decyzji o przekazaniu – Skuteczna ochrona sądowa

Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie nr 604/2013 – Skarga na przyjętą wobec osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową decyzję o przekazaniu do innego państwa – Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie skutecznego i szybkiego środka zaskarżenia – Zakres – Uregulowanie krajowe niepozwalające na uwzględnienie okoliczności zaistniałych po wydaniu decyzji o przekazaniu w ramach skargi o stwierdzenie nieważności – Niedopuszczalność – Granica – Istnienie szczególnego środka zaskarżenia

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 604/2013, motyw 19, art. 27 ust. 1)

(zob. pkt 35-38, 40, 42, 45-48; sentencja)

Streszczenie

Osoba ubiegająca się o azyl powinna mieć możliwość powołania się na okoliczności zaistniałe po wydaniu decyzji o przekazaniu, na którą wniósł środek zaskarżenia.

Do każdego państwa członkowskiego należy ustanowienie szczegółowych przepisów proceduralnych dotyczących środków prawnych mających na celu zapewnienie skutecznej ochrony sądowej.

H.A., obywatel państwa trzeciego, złożył wniosek o udzielenie azylu w Belgii. Jednakże z uwagi na to, że władze hiszpańskie zgodziły się na jego przejęcie, rzeczony wniosek został oddalony i wydano wobec niego decyzję o przekazaniu do Hiszpanii. Wkrótce potem brat H.A. przybył również do Belgii i złożył tam wniosek o udzielenie azylu. H.A. wniósł w związku z tym skargę na dotyczącą go decyzję o przekazaniu, podnosząc w szczególności, że ich wnioski o udzielenie azylu winny być rozpatrywane łącznie.

Skarga ta została oddalona na tej podstawie, że brat H.A. przybył do Belgii po wydaniu spornej decyzji oraz że okoliczność ta nie mogła zatem zostać uwzględniona przy ocenie zgodności z prawem tej decyzji. H. A. wniósł skargę kasacyjną do Conseil d’État (rady stanu, Belgia), powołując się na naruszenie przysługującego mu prawa do skutecznego środka prawnego wynikającego z rozporządzenia Dublin III(1) i art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”). Niezależnie od kwestii, czy przybycie brata rzeczywiście mogło mieć wpływ na ustalenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie złożonego przez H.A. wniosku o udzielenie azylu(2), do Conseil d’État należy ocena, czy osoba ubiegająca się o azyl powinna mieć możliwość powołania się na okoliczności zaistniałe po wydaniu dotyczącej jej decyzji o przekazaniu. Conseil d’État postanowiła zwrócić się do Trybunału z pytaniem w tym względzie.

W wyroku wydanym w składzie wielkiej izby Trybunał orzekł, że prawo Unii(3) stoi na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, które przewiduje, że sąd, do którego wniesiono skargę o stwierdzenie nieważności decyzji o przekazaniu, nie może w ramach badania tej skargi uwzględniać okoliczności zaistniałych po wydaniu tej decyzji, które mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego stosowania rozporządzenia Dublin III. Sytuacja jest jednak odmienna, jeżeli ustawodawstwo to przewiduje szczególny środek zaskarżenia, z którego można skorzystać w następstwie zaistnienia takich okoliczności, pod warunkiem że środek ten umożliwia rozpatrzenie ex nunc sytuacji osoby zainteresowanej, którego wynik jest wiążący dla właściwych organów.

Ocena Trybunału

Aby dojść do takiego wniosku, Trybunał przypomniał, że rozporządzenie Dublin III(4) przewiduje, iż osoba, wobec której wydano decyzję o przekazaniu, ma prawo wniesienia do sądu skutecznego środka zaskarżenia na tę decyzję oraz że środek ten powinien obejmować w szczególności badanie stosowania tego rozporządzenia. Przypomniał on również, że orzekł już, iż osobie ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej powinien przysługiwać skuteczny i szybki środek zaskarżenia pozwalający jej na powołanie się na okoliczności zaistniałe po wydaniu decyzji o przekazaniu, jeżeli uwzględnienie tych okoliczności ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego stosowania rozporządzenia Dublin III(5).

Trybunał podkreślił niemniej jednak, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do zorganizowania systemu środków zaskarżenia w taki sposób, aby w ramach rozpatrywania środka zaskarżenia umożliwiającego podważenie zgodności z prawem decyzji o przekazaniu zapewnić dochowanie wymogu uwzględnienia takich okoliczności. Prawodawca Unii dokonał bowiem harmonizacji jedynie niektórych przepisów proceduralnych regulujących prawo do wniesienia środka zaskarżenia na decyzję o przekazaniu, a rozporządzenie Dublin III nie precyzuje, czy prawo to oznacza w sposób konieczny, że sąd rozpatrujący sprawę może przeprowadzić badanie ex nunc zgodności z prawem decyzji o przekazaniu. W związku z tym, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, do każdego państwa członkowskiego należy ustanowienie tych przepisów, pod warunkiem że nie są one mniej korzystne niż przepisy normujące podobne sytuacje podlegające prawu krajowemu (zasada równoważności) oraz że praktycznie nie uniemożliwiają lub nie czynią nadmiernie uciążliwym wykonywania uprawnień przyznanych w prawie Unii (zasada skuteczności).

W niniejszej sprawie, co się tyczy w szczególności zasady skuteczności, Trybunał wskazał, że skarga o stwierdzenie nieważności decyzji o przekazaniu, w ramach której sąd rozpatrujący sprawę nie może uwzględniać okoliczności zaistniałych po wydaniu tej decyzji, które mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego stosowania rozporządzenia Dublin III, nie zapewnia wystarczającej ochrony sądowej, pozwalającej zainteresowanej osobie na wykonywanie praw, które wywodzi ona z owego rozporządzenia i z art. 47 karty. Jednakże Trybunał dodał, że taka ochrona może zostać zapewniona w ramach krajowego systemu sądowniczego, rozpatrywanego jako całość, za pomocą szczególnego środka zaskarżenia, odrębnego od środka mającego na celu zapewnienie kontroli zgodności z prawem tej decyzji, który będzie umożliwiał uwzględnienie takich okoliczności. Ten szczególny środek zaskarżenia powinien jednak gwarantować zainteresowanej osobie możliwość doprowadzenia do tego, by właściwe organy wnioskującego państwa członkowskiego nie mogły dokonać jej przekazania w sytuacji gdy okoliczność, która zaistniała po wydaniu decyzji o przekazaniu, stanowi przeszkodę w jej wykonaniu. Powinien on również zapewniać, jeżeli okoliczność, która zaistniała po wydaniu decyzji o przekazaniu, pociąga za sobą odpowiedzialność wnioskującego państwa członkowskiego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, by właściwe organy tego państwa członkowskiego były zobowiązane do podjęcia wszelkich środków koniecznych do przyjęcia odpowiedzialności tego państwa i rozpoczęcia bez zwłoki badania tego wniosku. Ponadto skorzystanie z  tego szczególnego środka zaskarżenia nie może być uzależnione od tego, że zainteresowana osoba została pozbawiona wolności, ani od tego, że wykonanie decyzji o przekazaniu ma nastąpić wkrótce.

1      Artykuł 27 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.U. 2013, L 180, s. 31, zwanego dalej „rozporządzeniem Dublin III”)

2      Zobacz definicję pojęcia „członków rodziny” zawartą w art. 2 lit. g) rozporządzenia Dublin III i art. 10 tego rozporządzenia.       

3      Artykuł 27 ust. 1 rozporządzenia Dublin III w związku z motywem 19 tego rozporządzenia i art. 47 karty.

4      Artykuł 27 ust. 1 i motyw 19 rozporządzenia Dublin III.

5      Zobacz wyroki: z dnia 25 października 2017 r., Shiri (C-201/16, EU:C:2017:805); z dnia 25 stycznia 2018 r., Hasan (C-360/16, EU:C:2018:35).