Sprawa C‑152/19 P

Deutsche Telekom AG

przeciwko

Komisji Europejskiej

i

Solvanet, a.s.

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 25 marca 2021 r.

Odwołanie – Konkurencja – Artykuł 102 TFUE – Nadużycie pozycji dominującej – Słowacki rynek usług szerokopasmowego dostępu do Internetu – Regulacyjny obowiązek zapewnienia dostępu do pętli lokalnej w odniesieniu do operatorów o znaczącej pozycji – Warunki uwolnionego dostępu innych operatorów do pętli lokalnej ustalone przez operatora zasiedziałego – Niezbędny charakter dostępu – Możliwość przypisania spółce dominującej zachowania spółki zależnej – Prawo do obrony

1. Pozycja dominująca – Nadużycie – Odmowa przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą udzielenia innemu przedsiębiorstwu dostępu do produktu lub usługi koniecznych dla jego działalności – Dostęp przedsiębiorstw trzecich do pętli lokalnej operatora zasiedziałego na rynku szerokopasmowych usług telekomunikacyjnych – Ustalenie nieuczciwych warunków dostępu skutkujących dorozumianą odmową dostępu – Ocena charakteru mającego znamiona nadużycia – Obowiązek wykazania przez Komisję niezbędnego charakteru tego dostępu dla wejścia na rynek konkurujących operatorów – Brak

   (art.102 TFUE; porozumienie EOG, art. 54)

   (zob. pkt 40–60)

2. Konkurencja – Uregulowania Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Wywieranie decydującego wpływu na zachowanie spółki zależnej, które można wywnioskować z łańcucha poszlak dotyczących związków gospodarczych, organizacyjnych i prawnych ze spółką dominującą – Okoliczności pozwalające na poświadczenie istnienia decydującego wpływu – Obecność kadry kierowniczej wyższego szczebla w zarządzie spółki zależnej – Udostępnienie współpracowników spółce zależnej – Regularne otrzymywanie informacji o strategii handlowej spółki zależnej

   (art. 102 TFUE; porozumienie EOG, art. 54)

   (zob. pkt 72–87, 94–97)

3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Konieczna treść – Poszanowanie prawa do obrony – Nowe informacje podane do wiadomości zainteresowanego na bardzo zaawansowanym etapie – Wyznaczenie krótkiego terminu na przedstawienie uwag – Dopuszczalność

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41 ust. 2; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 27 ust. 1)

   (zob. pkt 105, 106)

Streszczenie

Trybunał oddalił odwołania wniesione przez Slovak Telekom i Deutsche Telekom od wyroków Sądu dotyczących antykonkurencyjnych praktyk na słowackim rynku telekomunikacyjnym. Grzywna w wysokości 38061963 EUR, do zapłaty której solidarnie zobowiązane są obie te spółki, oraz grzywna w wysokości 19030981 EUR, do zapłaty której zobowiązana jest wyłącznie Deutsche Telekom, pozostają więc niezmienione.

Slovak Telekom a.s. (zwana dalej „spółką ST”) oferuje jako zasiedziały operator telekomunikacyjny w Słowacji usługi szerokopasmowe świadczone w jej stacjonarnych sieciach miedzianych i światłowodowych. Sieci spółki ST obejmują również „pętlę lokalną”, to znaczy fizyczne linie łączące z jednej strony gniazdko telefoniczne abonenta, a z drugiej strony przełącznicę główną stacjonarnej sieci telefonicznej.

Po dokonaniu analizy rynku krajowego słowacki organ regulacyjny w dziedzinie telekomunikacji wydał w dniu 8 marca 2005 r. decyzję wskazującą spółkę ST jako operatora posiadającego znaczącą pozycję na hurtowym rynku uwolnionego dostępu do pętli lokalnej. W konsekwencji spółka ST została zobowiązana na podstawie ram regulacyjnych Unii ( 1 ) do przyznania operatorom alternatywnym dostępu do należącej do niej pętli lokalnej, umożliwiając w ten sposób nowym przedsiębiorstwom korzystanie z tej infrastruktury w celu oferowania własnych usług użytkownikom końcowym.

W dniu 15 października 2014 r. Komisja wydała decyzję nakładającą karę na spółkę ST, a także jej spółkę dominującą Deutsche Telekom AG (zwaną dalej „spółką DT”) za nadużycie pozycji dominującej na słowackim rynku usług szerokopasmowego Internetu poprzez ograniczenie dostępu operatorów alternatywnych do jej pętli lokalnej w latach 2005–2010 (zwaną dalej „sporną decyzją”). Komisja w szczególności zarzuciła spółce ST, a także DT naruszenie art. 102 TFUE poprzez ustalenie nieuczciwych warunków w jej ofercie ramowej w zakresie uwolnionego dostępu do jej pętli lokalnej oraz stosowanie nieuczciwych opłat, które nie pozwalają równie efektywnemu operatorowi na powielenie usług detalicznych oferowanych przez spółkę ST bez poniesienia strat. Z tego powodu Komisja nałożyła grzywnę w wysokości 38838000 EUR na spółki ST i DT solidarnie, a także grzywnę w wysokości 31070000 EUR na spółkę DT.

Wyrokami z dnia 13 grudnia 2018 r., Deutsche Telekom/Komisja ( 2 ) i Slovak Telekom/Komisja ( 3 ) Sąd stwierdził częściową nieważność spornej decyzji, ustalając grzywnę, do której zapłaty są solidarnie zobowiązane spółki ST i DT, na 38061963 EUR, zaś grzywnę, do której zapłaty jest zobowiązana jedynie DT na 19030981 EUR.

Odwołania wniesione przez spółki ST i DT zostały oddalone przez Trybunał, który uściślił w tym kontekście zakres swojego wyroku w sprawie Bronner ( 4 ) w przedmiocie uznania odmowy dostępu do infrastruktury należącej do przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą za nadużycie w rozumieniu art. 102 TFUE. W wyroku tym Trybunał określił wyższy próg do stwierdzenia, że praktyka polegająca na odmowie przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą udostępnienia infrastruktury, której jest właścicielem, przedsiębiorstwom konkurencyjnym, stanowi nadużycie.

Ocena Trybunału

Trybunał podkreślił przede wszystkim, że każde przedsiębiorstwo, nawet zajmujące pozycję dominującą, ma co do zasady swobodę odmowy zawarcia umowy i eksploatowania infrastruktury, którą wytworzyło na własne potrzeby. Nałożenie na przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą, z powodu jego stanowiącej nadużycie odmowy zawarcia umowy, obowiązku zawarcia umowy z przedsiębiorstwem konkurencyjnym w celu umożliwienia mu dostępu do jego własnej infrastruktury, szczególnie zatem ogranicza swobodę zawierania umów i prawo własności przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą. Jeżeli więc przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą odmawia dostępu do swojej infrastruktury, to decyzja zobowiązująca je do przyznania tego dostępu jego konkurentom może być uzasadniona z punktu widzenia polityki konkurencji tylko wtedy, gdy przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą sprawuje efektywną kontrolę nad danym rynkiem.

Trybunał wyjaśnił następnie, że stosowanie przesłanek określonych przez Trybunał w wyroku Bronner, a w szczególności trzeciej z tych przesłanek, pozwala ustalić, czy przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą sprawuje taką kontrolę dzięki swojej infrastrukturze. Zgodnie z tym wyrokiem przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą może być zmuszone do udzielenia dostępu do infrastruktury, którą opracowało na potrzeby własnej działalności, wyłącznie jeżeli, po pierwsze, odmowa takiego dostępu może wyeliminować wszelką konkurencję ze strony konkurencyjnego przedsiębiorstwa ubiegającego się o dostęp, po drugie, odmowa ta nie może być obiektywnie uzasadniona, a po trzecie, taki dostęp jest niezbędny dla działalności konkurencyjnego przedsiębiorstwa, a mianowicie gdy nie istnieje rzeczywisty lub potencjalny substytut tej infrastruktury.

Natomiast w przypadku gdy przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą udziela dostępu do swojej infrastruktury, ale uzależnia ów dostęp od nieuczciwych warunków, przesłanki określone przez Trybunał w wyroku Bronner nie mają zastosowania. W istocie, choć takie zachowania – w przypadku gdy są w stanie wywołać na rynkach właściwych skutki antykonkurencyjne – mogą stanowić nadużycie, to jednak nie mogą być one utożsamiane z odmową udzielenia konkurentowi przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą dostępu do jego infrastruktury, jeżeli organy odpowiedzialne za ochronę konkurencji nie będą mogły zmusić tego przedsiębiorstwa do udzielenia dostępu do jego infrastruktury, ponieważ dostęp ten został już przyznany. Środki, które zostaną podjęte w takiej sytuacji, będą zatem w mniejszym stopniu ograniczały swobodę zawierania umów przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą i jego prawo własności niż zmuszenie tego przedsiębiorstwa do udzielenia dostępu do jego infrastruktury, gdy rezerwuje ją ono na potrzeby własnej działalności.

Mając na względzie ramy regulacyjne Unii, które nakładają na spółkę ST obowiązek udzielenia dostępu do należącej do niej pętli lokalnej przedsiębiorstwom konkurencyjnym, Trybunał przypomniał, że słowacki operator telekomunikacyjny nie mógł odmówić i rzeczywiście nie odmówił udzielenia dostępu do tej pętli. Natomiast to właśnie na podstawie swojej autonomii decyzyjnej w odniesieniu do skonfigurowania tego dostępu spółka ST określiła zasady i warunki dostępu zakwestionowane w spornej decyzji. Ponieważ owe zasady i warunki nie stanowią odmowy dostępu porównywalnej z odmową, która była przedmiotem wyroku Bronner, przesłanki określone przez Trybunał przy tej okazji nie mają w niniejszym przypadku zastosowania. Wbrew argumentom podniesionym przez spółki ST i DT Komisja nie była zatem zobowiązana wykazać, że dostęp do pętli lokalnej spółki ST jest niezbędny do wejścia na rynek konkurencyjnych operatorów, aby móc uznać zakwestionowane zasady i warunki dostępu za nadużycie pozycji dominującej.

Ponieważ podniesione przez spółki ST i DT pozostałe zarzuty, dotyczące w szczególności oceny praktyki cenowej spółki ST, która doprowadziła do zaniżania marży, oraz możliwości przypisania naruszenia spółce DT jako spółce dominującej również zostały oddalone, Trybunał oddalił odwołania w całości.

( 1 ) Chodzi w szczególności o rozporządzenie (WE) nr 2887/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. w sprawie uwolnionego dostępu do pętli lokalnej (Dz.U. 2000, L 336, s. 4) oraz dyrektywę 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. 2002, L 108, s. 33).

( 2 ) T‑827/14, EU:T:2018:930.

( 3 ) T‑851/14, EU:T:2018:929.

( 4 ) Wyrok z dnia 26 listopada 1998 r., Bronner (C‑7/97, EU:C:1998:569).