Sprawa C‑236/18

GRDF SA

przeciwko

Eni Gas & Power France SA i in.

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Francja)]

Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 19 grudnia 2019 r.

Odesłanie prejudycjalne – Wspólne zasady rynku wewnętrznego gazu ziemnego – Dyrektywa 2009/73/WE – Artykuł 41 ust. 11 – Rozstrzyganie sporów dotyczących obowiązków nałożonych na operatora systemu – Skutki w czasie decyzji organu rozstrzygającego spory – Pewność prawna – Uzasadnione oczekiwania

1. Zbliżanie ustawodawstw – Środki zbliżania ustawodawstw – Wspólne zasady rynku wewnętrznego gazu ziemnego – Dyrektywa 2009/73 – Zakres stosowania – Warunki dostępu do sieci nakładane na dostawców gazu ziemnego przez operatora systemu dystrybucyjnego – Klauzula umowna nakładająca na dostawców obowiązek poniesienia ryzyka braku zapłaty kwot należnych od odbiorców końcowych z tytułu cen dystrybucji – Włączenie

   [dyrektywa 2009/73 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 32 ust. 1, art. 41 ust. 1 lit. a), b), art. 41 ust. 10, 11]

   (zob. pkt 23–26)

2. Zbliżanie ustawodawstw – Środki zbliżania ustawodawstw – Wspólne zasady rynku wewnętrznego gazu ziemnego – Dyrektywa 2009/73 – Obowiązki i uprawnienia organu regulacyjnego – Umowy przesyłu gazu między operatorem systemu dystrybucyjnego a dostawcami – Klauzula umowna nakładająca na dostawców obowiązek poniesienia ryzyka braku zapłaty kwot należnych od odbiorców końcowych z tytułu cen dystrybucji – Obowiązki nałożone na operatora systemu dystrybucyjnego – System dostępu do sieci oparty na stawkach opłat opublikowanych, stosowanych obiektywnie i bez dyskryminacji między użytkownikami sieci – Organ regulacyjny działający jako organ rozstrzygający spór – Decyzja organu regulacyjnego nakazująca doprowadzenie do zgodności umowy z dyrektywą w odniesieniu do całego okresu obowiązywania umowy – Dopuszczalność – Naruszenie zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań – Brak

   [dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2003/55, art. 33 ust. 1; 2009/73, motywy 4, 6, 25, 40, art. 1, art. 32 ust. 1, art. 41 ust. 1 lit. b), art. 41 ust. 10, 11]

   (zob. pkt 29–52; sentencja)

Streszczenie:

Trybunał orzekł w przedmiocie czasowego zakresu decyzji podjętych przez krajowe organy regulacyjne w ramach ich zadania rozstrzygania sporów na rynku gazu ziemnego

W wyroku GRDF (C‑236/18), wydanym w dniu 19 grudnia 2019 r., Trybunał orzekł w przedmiocie czasowego zakresu uprawnień decyzyjnych przyznanych krajowym organom regulacyjnym w ramach ich zadania rozstrzygania sporów na rynku gazu ziemnego na mocy art. 41 ust. 11 dyrektywy 2009/73 dotyczącej rynku wewnętrznego gazu ziemnego ( 1 ).

U podstaw niniejszej sprawy leży spór pomiędzy dwoma dostawcami gazu ziemnego a spółką GRDF, będącą operatorem systemu dystrybucyjnego gazu ziemnego we Francji, dotyczący ważności klauzuli zawartej w ich umowach przesyłu gazu ziemnego w systemie dystrybucyjnym, zawartych w latach 2005 i 2008. Na mocy tej klauzuli dostawcy byli zobowiązani do pobierania, w ramach umów zawartych z odbiorcami końcowymi, kwot należnych z tytułu cen za usługi dystrybucji świadczone przez spółkę GRDF i do przekazania ich tej spółce, także w sytuacji, gdy odbiorcy końcowi ich nie zapłacili. W 2014 r. na mocy decyzji organu rozstrzygania sporów komisji regulacji energetyki (zwanej dalej „CRE”) stwierdzono niezgodność umów z dyrektywą od chwili ich zawarcia. Decyzja ta została utrzymana w mocy w postępowaniu apelacyjnym, w związku z czym spółka GRDF wniosła skargę do Cour de cassation, który postanowił zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w celu ustalenia, w istocie, czy dyrektywa 2009/73 stoi na przeszkodzie temu, by decyzja organu regulacyjnego wywierała skutki w odniesieniu do okresu sprzed powstania sporu między stronami.

Trybunał potwierdził, że jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne w zakresie, w jakim wniosek ten został oparty na założeniu, wedle którego obowiązek nałożony na dostawców gazu przez operatora sieci, stanowiący warunek dostępu do tej sieci, był praktyką niezgodną z przepisami dyrektywy 2009/73.

Co do istoty Trybunał orzekł, że wspomniana dyrektywa nie stoi na przeszkodzie temu, aby organ regulacyjny działający jako organ rozstrzygający spory przyjął decyzję nakazującą operatorowi systemu dystrybucyjnego doprowadzenie do zgodności z prawem Unii umowy przesyłu gazu ziemnego zawartej z dostawcą w odniesieniu do całego okresu obowiązywania umowy, a zatem włącznie z okresem przed powstaniem sporu między stronami. W tym względzie Trybunał wskazał przede wszystkim, że art. 41 ust. 11 dyrektywy 2009/73 nie precyzował, jakie były skutki w czasie decyzji organu regulacyjnego działającego jako organ rozstrzygający spory. Dokonując następnie wykładni owego przepisu w świetle celu i kontekstu dyrektywy 2009/73, Trybunał stwierdził, że na mocy art. 41 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2009/73 organ regulacyjny ma za zadanie zapewnić przestrzeganie obowiązków ciążących na operatorach sieci, w tym obowiązek stosowania systemu dostępu stron trzecich do sieci w sposób obiektywny i bez dyskryminacji między użytkownikami sieci. Oznacza to obowiązek państw członkowskich polegający na czuwaniu nad tym, aby organ regulacyjny dysponował na mocy art. 41 ust. 10 dyrektywy 2009/73 uprawnieniem do wydawania wiążących decyzji w odniesieniu do przedsiębiorstw gazu ziemnego, nakładając na nie obowiązek zmiany w razie potrzeby warunków przyłączenia i dostępu do sieci, włączając ceny, tak aby były one proporcjonalne i stosowane w sposób niedyskryminacyjny. Tymczasem ograniczenie czasowego zakresu decyzji organu regulacyjnego działającego jako organ rozstrzygający spory do okresu po powstaniu sporu między stronami byłoby sprzeczne z celami dyrektywy 2009/73 i szkodliwe dla jej skuteczności (effet utile).

Trybunał orzekł ponadto, że takiej wykładni art. 41 ust. 11 dyrektywy 2009/73 nie podważa ani zasada pewności prawa, ani zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań. Z jednej bowiem strony, o ile sąd krajowy może zostać wyjątkowo upoważniony, na warunkach określonych przez Trybunał, do utrzymania w mocy niektórych skutków uchylonego krajowego aktu prawnego, o tyle sąd odsyłający nie wskazał w niniejszej sprawie konkretnych dowodów, które mogłyby wykazać szczególne zagrożenia niepewności prawnej. Z drugiej strony, o ile spółka GRDF podniosła, że rozpatrywane umowy przesyłu zostały wynegocjowane pod nadzorem i kontrolą CRE, o tyle nie wykazała ona, że CRE dostarczyła jej konkretnych zapewnień co do zgodności z prawem klauzuli pośrednictwa, przy czym weryfikacja tej okoliczności należy jednak do sądu odsyłającego.

( 1 ) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 2003/55/WE (Dz.U. 2009, L 211, s. 94)