Sprawy połączone C‑293/17 i C‑294/17

Coöperatie Mobilisation for the Environment UA
i
Vereniging Leefmilieu

przeciwko

College van gedeputeerde staten van Limburg
i
College van gedeputeerde staten van Gelderland

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Raad van State)

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 92/43/EWG – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Specjalne obszary ochrony – Artykuł 6 – Odpowiednia ocena skutków planu lub przedsięwzięcia dla terenu – Krajowy program zwalczania depozycji azotu – Pojęcia „przedsięwzięcia” i „odpowiedniej oceny” – Globalna ocena na etapie wcześniejszym indywidualnych zezwoleń udzielanych gospodarstwom rolnym powodującym depozycje

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 7 listopada 2018 r.

1. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Pojęcie przedsięwzięcia dla terenów chronionych – Wypas bydła i stosowanie nawozów – Włączenie

   [dyrektywa Rady nr 92/43, art. 6 ust. 3; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92, art. 1 ust. 2 lit. a)]

2. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Zobowiązania państw członkowskich – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Pojęcie przedsięwzięcia dla terenów chronionych – Powtarzające się działanie dozwolone przed wejściem w życie dyrektywy – Włączenie – Warunki

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2, 3)

3. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Zobowiązania państw członkowskich – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Programowe uregulowanie krajowe zezwalające na indywidualne przedsięwzięcia na podstawie oceny przeprowadzonej na wcześniejszym etapie – Dopuszczalność – Przesłanki – Badanie przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 3)

4. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Zobowiązania państw członkowskich – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Programowe uregulowanie krajowe wyłączające pewne przedsięwzięcia nieprzekraczające wartości progowej lub granicznej depozycji azotu z obowiązku uzyskania pozwolenia – Dopuszczalność – Przesłanki

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 3)

5. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Zobowiązania państw członkowskich – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Programowe uregulowanie krajowe wyłączające pewną kategorię przedsięwzięć z obowiązku uzyskania pozwolenia i przeprowadzenia oceny – Niedopuszczalność – Granica – Obiektywne okoliczności pozwalające ponad wszelką wątpliwość wykluczyć jakąkolwiek możliwość oddziaływania w znaczącym stopniu na dany teren chroniony – Badanie przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 3)

6. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Określenie aspektów mogących oddziaływać w istotny sposób na założenia ochrony terenu – Uwzględnienie pewnych typów środków niebędących częścią programu – Warunek – Pewność oczekiwanych korzyści tych środków w momencie przeprowadzania oceny

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 1–3)

7. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Obszary specjalnej ochrony – Obowiązek przyjęcia odpowiednich środków ochrony – Zakres – Środki obejmujące czynności nadzoru oraz kontroli gospodarstw rolnych oraz możliwość nakładania sankcji

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2)

1.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory należy interpretować w ten sposób, że działania wypasu bydła i nawożenia gruntów w pobliżu obszarów Natura 2000 można zakwalifikować jako „przedsięwzięcie” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli działania te, w zakresie, w jakim nie stanowią fizycznej interwencji w otoczeniu naturalnym, nie stanowią „przedsięwzięcia” w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko.

   (zob. pkt 73; pkt 1 sentencji)

2.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że regularnie powtarzające się działanie, takie jak nawożenie gruntów, które przed wejściem w życie tej dyrektywy było dozwolone na podstawie przepisów prawa krajowego, można uznać za jedno i to samo przedsięwzięcie w rozumieniu powyższego przepisu, zwolnione z nowego postępowania w przedmiocie udzielania zezwoleń, o ile stanowi ono jedną operację, posiadającą wspólny cel, charakteryzującą się ciągłością i identycznością w szczególności co do miejsc i warunków wykonywania. Jeśli na jednolite przedsięwzięcie udzielono zezwolenia, zanim dany teren został objęty systemem ochrony przewidzianym przez ten przepis, realizacja tego przedsięwzięcia jest mimo to objęta zakresem zastosowania art. 6 ust. 2 tej dyrektywy.

   (zob. pkt 86; pkt 2 sentencji)

3.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on programowemu uregulowaniu krajowemu pozwalającemu właściwym organom na udzielanie pozwoleń na przedsięwzięcia na podstawie oceny oddziaływania na środowisko w rozumieniu tego przepisu, przeprowadzonej na etapie wcześniejszym i w której określona wielkość depozycji azotu została uznana za zgodną z założeniami ochrony wspomnianego uregulowania. Jest tak jednak wyłącznie, gdy – a zbadanie tego należy do sądu krajowego – pogłębiona i całościowa ocena rzetelności naukowej, z jaką została przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko, pozwala się upewnić, że z naukowego punktu widzenia nie ma racjonalnych wątpliwości co do braku wystąpienia szkodliwych skutków każdego pojedynczego planu lub przedsięwzięcia dla danego terenu.

   (zob. pkt 104; pkt 3 sentencji)

4.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się programowemu uregulowaniu krajowemu takiemu jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, wyłączającemu pewne przedsięwzięcia nieprzekraczające wartości progowej lub granicznej depozycji azotu z obowiązku uzyskania indywidualnego zatwierdzenia, jeżeli sąd krajowy ma pewność, że ocena oddziaływania na środowisko w rozumieniu tego przepisu, dokonana na etapie wcześniejszym, spełnia kryterium braku racjonalnych wątpliwości z naukowego punktu widzenia co do braku wystąpienia szkodliwych skutków tych planów lub przedsięwzięć dla danych terenów.

   (zob. pkt 112; pkt 4 sentencji)

5.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on programowemu uregulowaniu krajowemu takiemu jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które pozwala na przeprowadzanie pewnej kategorii przedsięwzięć, w niniejszym wypadku nawożenia gruntów oraz wypasu bydła, bez obowiązku uzyskania pozwolenia, a w konsekwencji bez przeprowadzenia indywidualnej oceny jej oddziaływania na środowisko na danych terenach, chyba że na podstawie obiektywnych okoliczności można ponad wszelką wątpliwość wykluczyć jakąkolwiek możliwość, że przedsięwzięcia te, oddzielnie lub wspólnie z innymi przedsięwzięciami, będą oddziaływać w znaczącym stopniu na dane tereny, czego zbadanie należy do sadu odsyłającego.

   (zob. pkt 120; pkt 5 sentencji)

6.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że odpowiednia ocena w rozumieniu tego przepisu nie może uwzględniać istnienia środków ochronnych w rozumieniu art. 6 ust. 1, środków zapobiegawczych w rozumieniu art. 6 ust. 2, środków podjętych specjalnie ze względu na realizację programu takiego jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym czy wreszcie tak zwanych środków autonomicznych niebędących częścią tego programu, jeśli oczekiwane korzyści tych środków nie są pewne w momencie przeprowadzania tej oceny.

   (zob. pkt 132; pkt 6 sentencji)

7.  Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że środki ustanowione w uregulowaniu krajowym takim jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym i obejmujące czynności nadzoru oraz kontroli gospodarstw rolnych, w tym działań powodujących depozycje azotu, jak również możliwość nakładania sankcji z zamknięciem gospodarstw włącznie, mają wystarczający charakter w celu realizacji wymogów powyższego przepisu.

   (zob. pkt 137; pkt 7 sentencji)