Sprawa C‑322/16

Global Starnet Ltd

przeciwko

Ministero dell’Economia e delle Finanze
i
Amministrazione Autonoma Monopoli di Stato

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Consiglio di Stato)

Odesłanie prejudycjalne – Swoboda świadczenia usług, swoboda przedsiębiorczości, swoboda przepływu kapitału, wolność prowadzenia działalności gospodarczej – Ograniczenia – Udzielenie nowych koncesji na zarządzanie grami na odległość – Zasady pewności prawa oraz ochrony uzasadnionych oczekiwań – Wyrok trybunału konstytucyjnego – Obowiązek wystąpienia do Trybunału przez sąd krajowy, lub jego brak

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 20 grudnia 2017 r.

1. Pytania prejudycjalne–Wystąpienie do Trybunału–Obowiązek odesłania prejudycjalnego–Badanie zgodności zasad krajowych zarówno z prawem Unii, jak i krajową konstytucją–Wyrok trybunału konstytucyjnego danego państwa członkowskiego dokonujący oceny zgodności z konstytucją tych zasad–Obowiązek złożenia przez sąd krajowy ostatniej instancji wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

   (art. 267 TFUE)

2. Swoboda przedsiębiorczości–Swoboda świadczenia usług–Postanowienia traktatu–Zakres stosowania–Uregulowanie krajowe ustanawiające w odniesieniu do podmiotów będących już koncesjonariuszami w sektorze telematycznego zarządzania dozwolonymi grami, nowe warunki wykonywania działalności, w drodze aneksu do istniejącej już umowy–Włączenie–Badanie zasadniczo w świetle tylko jednej ze swobód, o których mowa w TFUE

   (art. 49, 56 TFUE)

3. Swoboda świadczenia usług–Ograniczenia–Gry losowe–Uregulowanie krajowe ustanawiające w odniesieniu do podmiotów będących już koncesjonariuszami w sektorze telematycznego zarządzania dozwolonymi grami, nowe warunki wykonywania działalności, w drodze aneksu do istniejącej już umowy–Zgodność z art. 49 i 56 TFUE–Warunki–Badanie przez sąd odsyłający

   (art. 49, 56 TFUE)

1.  Artykuł 267 ust. 3 TFUE należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu zasadniczo jest zobowiązany wystąpić z odesłaniem prejudycjalnym w przedmiocie interpretacji prawa Unii, nawet jeśli w ramach tego samego postępowania krajowego, trybunał konstytucyjny danego państwa członkowskiego dokonał oceny zgodności z konstytucją przepisów krajowych w świetle norm referencyjnych o treści analogicznej do treści postanowień prawa Unii.

   Tymczasem z powyższych uwag wynika, że skuteczność prawa Unii byłaby zagrożona, a effet utile art. 267 TFUE osłabiony, gdyby ze względu na postępowanie w sprawie kontroli zgodności z konstytucją sąd krajowy nie mógł zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi i bezpośrednio nadać prawu Unii stosowania zgodnego z decyzją lub orzecznictwem Trybunału (zob. podobnie wyrok z dnia 4 czerwca 2015 r., Rernkraftwerke Lippe-Ems, C‑5/14, EU:C:2015:354, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

   Ponadto, o ile prawdą jest, że procedura przewidziana w art. 267 TFUE stanowi instrument współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są im niezbędne dla rozstrzygnięcia przedstawionych im sporów, o tyle jednak w sytuacji, gdy nie istnieje w prawie krajowym żaden środek prawny do zaskarżenia wyroku sądu krajowego, to sąd ten jest co do zasady zobowiązany wystąpić do Trybunału zgodnie z art. 267 akapit trzeci TFUE, jeśli podniesiona została przed nim kwestia dotycząca wykładni prawa Unii (zob. wyrok z dnia 9 września 2015 r.Ferreira da Silva e Brito i in., C‑160/14, EU:C:2015:565, pkt 37).

   (zob. pkt 23, 24, 26; pkt 1 sentencji)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 29 –32)

3.  Artykuły 49 i 56 TFUE oraz zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają w odniesieniu do podmiotów będących już koncesjonariuszami w sektorze telematycznego zarządzania dozwolonymi grami, nowe warunki wykonywania działalności, w drodze aneksu do istniejącej już umowy, o ile sąd odsyłający stwierdzi, że przepisy te mogą być uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zagwarantowania realizacji zamierzonych celów i nie wykraczają poza to, co koniecznie do ich osiągnięcia.

   W niniejszej sprawie, z treści przepisów krajowych rozważanych w postępowaniu głównym, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 43 swej opinii, wynika, że celem tego uregulowania krajowego jest wzmocnienie stabilności ekonomiczno-finansowej koncesjonariuszy, ich rzetelności i wiarygodności oraz zwalczanie przestępczości.

   Wobec szczególnego charakteru sytuacji związanej z grami losowymi, takie cele mogą stanowić nadrzędne względy interesu ogólnego mogące uzasadniać ograniczenia swobód podstawowych takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym (zob. podobnie z dnia 8 września 2016 r., Politanò, C‑225/15, EU:C:2016:645, pkt 42 i 43).

   (zob. pkt 41, 42, 65; pkt 2 sentencji)