Sprawa T‑406/15

Fereydoun Mahmoudian

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej

Wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 2 lipca 2019 r.

Odpowiedzialność pozaumowna – Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Islamskiej Republiki Iranu – Zamrożenie środków finansowych – Ograniczenia w zakresie wjazdu na terytoria państw członkowskich – Naprawienie szkody, jaką miał ponieść skarżący w wyniku umieszczenia i utrzymania jego nazwiska w wykazach osób i podmiotów, do których mają zastosowanie środki ograniczające – Szkoda majątkowa – Krzywda

1. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Właściwość sądu Unii – Skarga o odszkodowanie mająca na celu naprawienie szkody, jaką miał ponieść skarżący w wyniku błędnego umieszczenia jego nazwiska w wykazach osób i podmiotów, do których mają zastosowanie środki ograniczające – Wyłączenie – Skarga o odszkodowanie mająca na celu naprawienie szkody, jaką miał ponieść skarżący w wyniku wykonania przyjętych względem niego środków ograniczających – Włączenie

   (art. 24 ust. 1, art. 40 TUE; art. 215, 268, 275, art. 291 ust. 2 TFUE; decyzje Rady: 2010/413/PESC; 2010/644/PESC; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

   (zob. pkt 43, 44, 48)

2. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów lub organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom – Uprawnienie Rady w zakresie środków ograniczających na podstawie art. 215 TFUE do zastosowania procedury przewidzianej w art. 291 ust. 2 TFUE

   (art. 215, art. 291 ust. 2 TFUE)

   (patrz pkt 45)

3. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Przesłanki kumulatywne – Niespełnienie jednej z przesłanek – Oddalenie skargi o odszkodowanie w całości

   (art. 340 akapit drugi TFUE)

   (zob. pkt 49, 52)

4. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Norma prawna przyznająca uprawnienia jednostkom – Pojęcie

   (art. 340 akapit drugi TFUE; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2013/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

   (zob. pkt 61–63)

5. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

   (zob. pkt 71)

6. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów lub organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom – Ograniczenie prawa własności i prawa do swobodnego wykonywania działalności gospodarczej – Dopuszczalność – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak – Zastosowanie tego orzecznictwa do swobody przedsiębiorczości

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 16, 17; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2010/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

   (zob. pkt 78–80)

7. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Odpowiedzialność z tytułu umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazach osób i podmiotów podlegających środkom ograniczającym – Ciężar dowodu

   (art. 268 TFUE; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2013/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

   (zob. pkt 86–88)

8. Postępowanie sądowe – Dowód – Dowód z dokumentów – Wartość dowodowa – Ocena przez sąd Unii – Kryteria

   (zob. pkt 136–139)

9. Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Szkoda objęta odszkodowaniem – Krzywda wyrządzona przez publikację w Dzienniku Urzędowym środków ograniczających narażających na szwank dobre imię osoby, której środki te dotyczą – Włączenie

   (art. 340 akapit drugi TFUE; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2013/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

   (zob. pkt 178–180)

10. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda – Ciężar dowodu

    (art. 340 akapit drugi TFUE)

    (zob. pkt 182)

11. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda spowodowana bezprawnym działaniem – Krzywda wyrządzona przyjęciem i pozostawieniem w mocy środków ograniczających – Stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, niezapewniające stosownego zadośćuczynienia krzywdzie – Utrzymanie wpisu po wydaniu przez Sąd wyroku stwierdzającego nieważność – Waga bezprawności stwierdzonej przez Sąd – Brak dowodów – Niezbędne badanie przez autora środków ich uzasadnionego charakteru

    (art. 340 akapit drugi TFUE; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2013/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

    (zob. pkt 183, 187–195, 219)

12. Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Szkoda objęta odszkodowaniem – Krzywda polegająca na naruszeniu przez sporne akty życia społecznego i rodzinnego skarżącego – Krzywda wynikająca z degradacji jego wizerunku w rodzinie i w społeczeństwie – Krzywda odróżniająca się od szkody wynikającej z naruszenia czci i dobrego imienia skarżącego – Włączenie

    (art. 340 akapit drugi TFUE; decyzje Rady: 2010/413/WPZiB; 2010/644/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 668/2010; nr 961/2010)

    (zob. pkt 215–218)

Streszczenie

W wyrokach z dnia 2 lipca 2019 r., Fulmen/Rada (T‑405/15), i Mahmoudian/Rada (T‑406/15), Sąd uwzględnił skargę odszkodowawczą wniesioną przez spółkę Fulmen z tytułu szkody niemajątkowej poniesionej wskutek przyjęcia przez Radę czterech aktów w sprawie środków ograniczających wobec Iranu ( 1 ) (sprawa T‑405/15), a także wniesionej przez F. Mahmoudiana z tytułu krzywdy poniesionej wskutek przyjęcia tych samych aktów (sprawa T‑406/15). Na podstawie tych aktów (zwanych dalej „spornymi aktami”) nazwa pierwszej ze skarżących i nazwisko drugiego z nich zostały umieszczone i utrzymane w wykazach osób i podmiotów, do których znajdują zastosowanie rzeczone środki ograniczające. Sąd orzekł, że stwierdzenie mocą wcześniejszego wyroku nieważności spornych aktów nie wystarczyło do naprawienia szkody niemajątkowej lub krzywdy poniesionej przez skarżących z powodu naruszenia ich reputacji. Sąd uznał, że zbadanie przez Radę uzasadnionego charakteru środków ograniczających utrzymanych wobec nich w mocy było szczególnie zasadne w niniejszej sprawie po ogłoszeniu wyroku, w którym Sąd stwierdził nieważność spornych aktów ze względu na wagę stwierdzonej bezprawności, mianowicie – brak dowodów.

Fulmen jest spółką irańską, działającą między innymi w sektorze sprzętu elektrycznego. F. Mahmoudian z kolei jest większościowym akcjonariuszem i prezesem zarządu rzeczonej spółki. Spór między dwoma skarżącymi a Radą wpisuje się w serię spraw dotyczących środków ograniczających przyjętych w ramach walki z rozprzestrzenianiem broni jądrowej w Iranie. Nieważność spornych aktów została stwierdzona wyrokiem Sądu z dnia 21 marca 2012 r., Fulmen i Mahmoudian/Rada ( 2 ), w zakresie, w jakim akty te dotyczyły skarżących. Wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Fulmen i Mahmoudian ( 3 ), Trybunał oddalił wniesione przez Radę odwołanie od wyroku Sądu z dnia 21 marca 2012 r., orzekając, że Rada nie przedstawiła dowodu na okoliczność, że skarżący byli zaangażowani w działalność zakładów Qom/Fordoo (Iran), co stanowiło powód umieszczenia ich w wykazie. W rozporządzeniu wykonawczym nr 1361/2013 ( 4 ) Rada, wyciągając konsekwencje z wyroku z dnia 28 listopada 2013 r., wykreśliła nazwę skarżącej i nazwisko skarżącego z wykazów osób i podmiotów będących przedmiotem środków ograniczających.

Sąd orzekł w niniejszej sprawie, że Rada dopuściła się wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom, nie przestrzegając ciążącego na niej obowiązku uzasadnienia środków ograniczających przyjętych na podstawie art. 215 TFUE i kwestionowanych przez osoby, których środki te dotyczyły.

W celu ustalenia, że stwierdzenie nieważności spornych aktów nie wystarcza do naprawienia szkody niemajątkowej lub krzywdy poniesionej przez skarżących w wyniku naruszenia ich reputacji, Sąd podkreśla ponadto, że umieszczenie nazwy skarżącej i nazwiska skarżącego, które mogło zostać usunięte przez Radę w dowolnym momencie, zostało utrzymane przez prawie trzy i pół roku, pomimo protestów skarżących, w szczególności w odniesieniu do braku dowodów wykazujących prawdziwość zarzutów stawianych skarżącym. W tym względzie Sąd rozstrzygnął, że w ramach Unii prawa, w świetle powagi niezgodnego z prawem zachowania stwierdzonego przez Sąd, do danej instytucji należy przeprowadzenie, chociażby równolegle z wniesieniem odwołania, weryfikacji ocen, które spotkały się z sankcją ze strony Sądu.

Ponadto Sąd orzekł, że świetle autonomii środków amerykańskich zastosowanych wobec spółki Fulmen względem spornych aktów Unia nie może być pociągnięta do odpowiedzialności z tytułu ewentualnej szkody niemajątkowej, jakie środki te mogły spowodować po stronie skarżącej. Niemniej jednak, mając na względzie tę samą autonomię środków amerykańskich, Rada niesłusznie uważa, że oszacowanie kwoty szkody niemajątkowej, jaką poniosła skarżąca, powinno uwzględniać okoliczność, że skarżąca po stwierdzeniu nieważności spornych aktów nadal podlegała środkom amerykańskim.

Wreszcie Sąd uznał, że co się tyczy krzywdy doznanej, w istocie, w wyniku stresu i poczucia niepokoju, upokorzenia i winy, w szczególności wobec bliskich skarżącego, krzywda ta różni się od krzywdy wynikającej z naruszenia czci i dobrego imienia F. Mahmoudiana. W istocie krzywda, na którą powołuje się skarżący ,dotycząca naruszenia przez sporne akty jego życia społecznego i rodzinnego, wynika z degradacji jego – jako osoby fizycznej – wizerunku w rodzinie, a wręcz w społeczeństwie, ze względu na jego nagłą niezdolność, wynikającą z zamrożenia jego aktywów finansowych i gospodarczych, do utrzymania dotychczasowego trybu życia. Sąd rozstrzygnął, że przyjęcie spornych aktów i utrzymanie nazwiska skarżącego w spornych, dotyczących go wykazach wyrządziło skarżącemu krzywdę, za którą należy się zadośćuczynienie.

( 1 ) Decyzja Rady 2010/413/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającej wspólne stanowisko 2007/140/PESC (Dz.U. 2010, L 195, s. 39); rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) nr 668/2010 z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. 2010, L 195, s. 25); decyzja Rady 2010/644/WPZiB z dnia 25 października 2010 r. zmieniająca decyzję 2010/413/WPZiB w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylająca wspólne stanowisko 2007/140/PESC (Dz.U. 2010, L 281, s. 81); rozporządzenie Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylające rozporządzenie (WE) nr 423/2007 (Dz.U. 2010, L 281, s. 1).

( 2 ) Wyrok Sądu z dnia 21 marca 2012 r., Fulmen i Mahmoudian/Rada (T‑439/10 i T‑440/10, EU:T:2012:142).

( 3 ) Wyrok Trybunału z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Fulmen i Mahmoudian (C‑280/12 P, EU:C:2013:775).

( 4 ) Rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) nr 1361/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. dotyczące wykonania rozporządzenia (UE) nr 267/2012 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. 2013, L 343, s. 7).