Sprawa T‑121/15

Fortischem a.s.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 24 września 2019 r.

Pomoc państwa – Przemysł chemiczny – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym – Pojęcie pomocy państwa – Zasoby państwowe – Korzyść – Odzyskanie pomocy – Ciągłość gospodarcza – Zasada dobrej administracji – Obowiązek uzasadnienia

1. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przypisane państwu przyznanie korzyści przy użyciu zasobów państwowych – Brak transferu z zasobów państwa – Brak wpływu – Interwencja mająca na celu zmniejszenie ciężarów przedsiębiorstwa – Włączenie

   (art. 107 ust. 1, art. 108 TFUE)

   (zob. pkt 58–61)

2. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter prawny – Interpretacja w oparciu o elementy obiektywne – Kontrola sądowa – Zakres – Złożona ocena ekonomiczna – Kontrola materialnej prawdziwości, wiarygodności i spójności dowodów – Kontrola wyczerpującego charakteru istotnych danych

   (art. 107 ust. 1 TFUE

   (zob. pkt 62–64)

3. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści beneficjentom – Stosowanie systemu stanowiącego odstępstwo od prawa powszechnego w dziedzinie upadłości wobec przedsiębiorstw strategicznych w stanie niewypłacalności – Włączenie – Warunki – Ciążący na syndyku masy upadłościowej obowiązek kontynuowania działalności przedsiębiorstwa, niezależnie od jego sytuacji ekonomicznej, oraz zapobieżenia nieuzasadnionym zwolnieniom grupowym – Włączenie

   (art. 107 ust. 1 TFUE

   (zob. pkt 72, 75–79)

4. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium prywatnego wierzyciela – Stosowanie systemu stanowiącego odstępstwo od prawa powszechnego w dziedzinie upadłości wobec przedsiębiorstw strategicznych w stanie niewypłacalności – Państwo działające jako władza publiczna – Wyłączenie

   (art. 107 ust. 1 TFUE

   (zob. pkt 85, 86, 150)

5. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Sumienne i bezstronne badanie – Uwzględnienie najbardziej kompletnych i wiarygodnych informacji – Zakres obowiązku – Możliwość wydania decyzji na podstawie posiadanych informacji – Przesłanki

   (art. 4 ust. 3 TUE; art. 107 ust. 1, art. 108 ust. 2 TFUE)

   (zob. pkt 157, 158)

6. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy ze wspólnym rynkiem i nakazująca jej zwrot – Uprawnienie Komisji do pozostawienia władzom krajowym zadania dokładnego obliczenia kwot podlegających zwrotowi

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

   (zob. pkt 167–169)

7. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy ze wspólnym rynkiem i nakazująca jej zniesienie – Określenie obowiązków państwa członkowskiego – Obowiązek odzyskania – Zakres – Odtworzenie sytuacji sprzed przyznania pomocy

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

   (zob. pkt 180, 181)

8. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Ustalenie dłużnika w przypadku zbycia aktywów – Będące beneficjentem pomocy przedsiębiorstwo, które znalazło się w stanie upadłości – Utworzenie nowego przedsiębiorstwa w celu kontynuowania jego działalności – Zwrot obciążający nowe przedsiębiorstwo – Warunki – Kryterium „ciągłości gospodarczej” przedsiębiorstwa – Okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę – Korzystanie z przewagi konkurencyjnej – Obowiązek uwzględnienia wszystkich czynników mogących podlegać uwzględnieniu – Brak

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

   (zob. pkt 205–212)

Streszczenie

W wyroku T‑121/15 Fortischem/Komisja, ogłoszonym w dniu 24 września 2019 r., Sąd oddalił skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2015/1826 z dnia 15 października 2014 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Słowację spółce Novácké chemické závody, a.s. (zwanej dalej „NCHZ”) ( 1 ).

NCHZ było producentem chemikaliów posiadającym trzy działy, który prowadził zakład chemiczny w regionie Trenczyna (Słowacja). Po zgłoszeniu przez NCHZ, że nie jest ono w stanie utrzymać działalności, i po przedłożeniu przez nie bilansu, rozpoczęto wobec tej spółki, w październiku 2009 r., postępowanie upadłościowe. Początkowo, od dnia 2 grudnia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r., NCHZ zostało, na podstawie ustawy o spółkach strategicznych ( 2 ), uznane przez władze słowackie za spółkę strategiczną i poddane systemowi stanowiącemu odstępstwo od powszechnego prawa upadłościowego, który nakładał na syndyka masy upadłości obowiązek utrzymania działalności spółki i zapobieżenia nieuzasadnionym zwolnieniom grupowym. Następnie NCHZ zostało poddane przepisom ustawy o prawie upadłościowym. Po podjęciu przez wierzycieli w dniu 26 stycznia 2011 r. decyzji o kontynuowaniu działalności NCHZ sąd w Trenczynie wydał w dniu 7 czerwca 2011 r. postanowienie wykonawcze wzywające syndyka masy upadłości do wszczęcia postępowania przetargowego w celu sprzedaży NCHZ. Postępowanie to doprowadziło do sfinalizowanej w dniu 31 lipca 2012 r. sprzedaży NCHZ na rzecz spółki Via Chem Slovakia a.s. W dniu 1 sierpnia 2012 r. Via Chem Slovakia sprzedała dział chemiczny NCHZ na rzecz skarżącej, Fortischem a.s., z wyjątkiem nieruchomości (budynków i gruntów), które zostały jej udostępnione na podstawie umowy najmu.

Decyzją 2015/1826 Komisja stwierdziła, że ze względu na przyznanie statusu spółki strategicznej NCHZ została udzielona przez Słowację pomoc w wysokości 4783424,10 EUR, że pomoc ta została wprowadzona w życie niezgodnie z prawem i była niezgodna z rynkiem wewnętrznym oraz że powinna ona zatem zostać odzyskana od NCHZ i od Fortischem, która nabyła to przedsiębiorstwo.

W skardze skarżąca podniosła w istocie przede wszystkim, że wobec braku przekazania zasobów państwowych i przyznania korzyści gospodarczej przyznania NCHZ statusu spółki strategicznej nie można uznać za pomoc państwa. Przypominając, że zgodnie z wyrokiem z dnia 1 grudnia 1998 r., Ecotrade ( 3 ), zastosowanie do przedsiębiorstwa systemu stanowiącego odstępstwo od przepisów prawa powszechnego w dziedzinie upadłości należy uznać za prowadzące do przyznania pomocy państwa, jeżeli – w szczególności – przedsiębiorstwo to było uprawnione do kontynuowania działalności gospodarczej w okolicznościach, w których taka ewentualność została wykluczona w ramach stosowania przepisów prawa powszechnego w dziedzinie upadłości, Sąd orzekł, że taka sytuacja miała miejsce w niniejszym przypadku. Stwierdził bowiem, że zastosowanie ustawy o spółkach strategicznych doprowadziło do nakazania NCZH, po pierwsze, kontynuowania działalności, bez uwzględnienia jego sytuacji gospodarczej i zdolności do spłaty długów, w szczególności publicznych, a po drugie, utrzymania jej personelu ze względu na zablokowanie zwolnień grupowych. Umożliwiło mu to kontynuowanie działalności, dając pewność jego klientom i dostawcom, że będzie mogło kontynuować ją do końca 2010 r. Jednocześnie zastosowanie tej ustawy obarczyło niektórych z jego wierzycieli, w szczególności publicznych, ryzykiem zwiększenia kwoty ich wierzytelności w pierwszym okresie upadłości, które to ryzyko zresztą ziściło się. Tymczasem w okolicznościach odpowiadających normalnym warunkom rynkowym NCHZ nie mogło uzyskać takiej samej korzyści jak ta, która została mu przyznana przy użyciu zasobów państwowych.

Skarżąca podniosła również, że obowiązek odzyskania pomocy państwa nie może zostać na nią rozszerzony, ponieważ gospodarczej pomiędzy nią a NCHZ brak jest jakiejkolwiek ciągłości gospodarczej. W tym względzie Sąd przede wszystkim przypomniał, że jeżeli przedsiębiorstwo będące beneficjentem niezgodnej z prawem pomocy znajduje się w stanie upadłości i stworzona została spółka mająca na celu dalsze prowadzenie części jego działalności, to dalsze prowadzenie działalności, w braku odzyskania niezgodnej z prawem pomocy, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej, z jakiej spółka ta korzystała na rynku w porównaniu ze swoimi konkurentami. Jest tak w szczególności, w przypadku gdy nabycie aktywów spółki w upadłości zostaje dokonane bez uiszczenia w zamian ceny zgodnej z warunkami rynkowymi lub gdy wykazano, że utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu wspomnianej pomocy, przy czym istnienie zamiaru nie jest konieczne do stwierdzenia obejścia obowiązku odzyskania pomocy poprzez przekazanie aktywów. Na tej podstawie Sąd wywiódł, że okoliczność, iż cena przekazania jest zgodna z warunkami rynkowymi, nie pozwala sama w sobie wykluczyć istnienia ciągłości gospodarczej i nie stoi w pewnych okolicznościach na przeszkodzie rozszerzeniu obowiązku odzyskania pomocy ze względu na wystąpienie skutku w postaci obejścia obowiązku zwrotu pomocy, bez konieczności istnienia zamiaru takiego obejścia.

W niniejszym przypadku po przeprowadzeniu analizy różnych elementów charakteryzujących nabycie NCHZ przez skarżącą Sąd orzekł, że Komisja nie popełniła błędu, uznając, po pierwsze, że zarówno zakres transakcji, jak i jej logika ekonomiczna mogły stanowić wskazówki co do istnienia ciągłości gospodarczej, a po drugie, że nie można uznać za pewne, iż obie następujące po sobie transakcje sprzedaży zostały dokonane po cenie rynkowej. Komisja mogła zatem słusznie uznać, że obowiązek odzyskania pomocy należało rozszerzyć na skarżącą, niezależnie od stwierdzenia zamiaru obejścia.

( 1 ) Decyzja Komisji (UE) 2015/1826 z dnia 15 października 2014 r. w sprawie pomocy państwa SA.33797 (2013/C) (ex 2013/NN) (ex 2011/CP) wdrożonej przez Słowację na rzecz NCHZ (Dz.U. 2015, L 269, s. 71).

( 2 ) Ustawa nr 493/2009 z dnia 5 listopada 2009 r. o niektórych środkach dotyczących spółek o znaczeniu strategicznym oraz o zmianie niektórych ustaw.

( 3 ) Wyrok Trybunału z dnia 1 grudnia 1998 r., Ecotrade (C‑200/97, EU:C:1998:579, pkt 45).