Sprawa C‑460/15

Schaefer Kalk GmbH & Co. KG

przeciwko

Bundesrepublik Deutschland

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Verwaltungsgericht Berlin)

Odesłanie prejudycjalne – Środowisko naturalne – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej – Dyrektywa 2003/87/WE – Plan monitorowania – Rozporządzenie (UE) nr 601/2012 – Artykuł 49 ust. 1 i pkt 10 załącznika IV – Obliczanie emisji z instalacji – Odejmowanie ilości przenoszonego dwutlenku węgla (CO2) – Wyłączenie CO2 wykorzystywanego przy produkcji wytrąconego węglanu wapnia – Ważność wyłączenia

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 19 stycznia 2017 r.

1. Środowisko naturalne–Zanieczyszczenie powietrza–Dyrektywa 2003/87–System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych–Rozporządzenie nr 601/2012–Monitorowanie i sprawozdawczość dotyczące owych emisji–Pojęcie emisji–Włączenie dwutlenku węgla przenoszonego z instalacji objętej systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, do innej instalacji na potrzeby produkcji wytrąconego węglanu wapnia–Niedopuszczalność–Nieważność rozporządzenia w świetle dyrektywy

   [Rozporządzenie Komisji nr no 601/2012, art. 49 ust. 1 zdanie drugie, załącznik IV pkt 10; dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/29, art. 3 lit. b), art. 12 ust. 3a, art. 14 ust. 1]

2. Środowisko naturalne–Zanieczyszczenie powietrza–Dyrektywa 2003/87–Cel–Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych–Poszanowanie podcelów zdefiniowanych w dyrektywie–Zachowanie integralności rynku wewnętrznego i warunków konkurencji

   (dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/29, motyw 5, art. 1)

1.  Przepisy art. 49 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i pkt 10.B załącznika IV do tego rozporządzenia, w zakresie, w jakim systemowo włączają one do emisji z instalacji do kalcynacji wapnia dwutlenek węgla (CO2) przenoszony do innej instalacji dla potrzeb produkcji wytrąconego węglanu wapnia, bez względu na to, czy ów dwutlenek węgla zostaje uwolniony do atmosfery, czy też nie, są nieważne.

   Jak wynika z art. 1 dyrektywy 2003/87, gospodarcza logika, w którą wpisują się uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych, polega na działaniu w ten sposób, by ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, konieczne dla uzyskania określonego z góry skutku środowiskowego, nastąpiły możliwie najniższym kosztem. W szczególności, pozwalając na sprzedaż przyznanych uprawnień, system ten zachęca wszystkich jego uczestników do emitowania ilości gazów cieplarnianych niższych niż wartość pierwotnego uprawnienia w celu przeniesienia nadwyżki na innego uczestnika systemu, który wyemitował większą ilość gazów niż przyznane mu uprawnienia [zob. w szczególności wyroki: z dnia 16 grudnia 2008 r., Arcelor Atlantique et Lorraine i in., C‑127/07, EU:C:2008:728, pkt 32; a także z dnia 7 kwietnia 2016 r., Holcim (Romania)/Komisja, C‑556/14 P, niepublikowany, EU:C:2016:207, pkt 64, 65].

   Tak więc jednym z filarów, na których oparto system ustanowiony na mocy dyrektywy 2003/87, jest ciążący na operatorach obowiązek dokonania zwrotu przed dniem 30 kwietnia danego roku, celem umorzenia, liczby uprawnień do emisji gazów cieplarnianych równej ilości ich emisji w poprzednim roku kalendarzowym (wyrok z dnia 29 kwietnia 2015 r., Nordzucker,C‑148/14, EU:C:2015:287, pkt 29). Decydujące znaczenie dla sprawnego funkcjonowania systemu ustanowionego w dyrektywie 2003/87 ma zatem identyfikacja emisji, które operatorzy powinni brać pod uwagę w tym celu.

   Zgodnie z art. 3 lit. b) dyrektywy 2003/87 do celów tej dyrektywy „emisje” oznaczają uwolnienie gazów cieplarnianych do powietrza ze źródła znajdującego się w jakiejkolwiek instalacji. Z samego brzmienia tego przepisu wynika, że za emisje uważa się w nim uwolnienie gazu cieplarnianego do atmosfery.

   W tym względzie należy zaznaczyć, że art. 12 ust. 3a dyrektywy 2003/87 przewiduje wprawdzie, że pod pewnymi warunkami obowiązkiem przedstawienia uprawnień do rozliczenia nie są objęte emisje wychwycone i przetransportowane do stałego składowania geologicznego do instalacji, dla której zezwolenie obowiązuje zgodnie z przepisami dyrektywy 2009/31. Jednakże, wbrew argumentacji przedstawionej przez Komisję, nie oznacza to, że prawodawca Unii uznał, iż prowadzący instalacje są zwolnieni z obowiązku przedstawienia uprawnień do rozliczenia jedynie w wypadku stałego składowania geologicznego.

   W odróżnieniu od art. 49 ust. 1 akapit ostatni rozporządzenia nr 601/2012, który przewiduje, że w przypadku przenoszenia CO2 poza instalację w innych celach nie dopuszcza się odejmowania CO2 od wielkości emisji z instalacji, art. 12 ust. 3a dyrektywy 2003/87 nie zawiera bowiem analogicznego uregulowania.

   Celem ani skutkiem tego ostatniego przepisu, który odnosi się w istocie wyłącznie do szczególnej sytuacji i który służy wspieraniu składowania gazów cieplarnianych, nie była zmiana definicji „emisji” w rozumieniu art. 3 dyrektywy 2003/87 ani też zmiana zakresu zastosowania tej dyrektywy, określonego w art. 2 ust. 1 tego aktu.

   Jednakże w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której CO2 wytwarzany w instalacji służącej do produkcji wapna jest przenoszony do instalacji służącej do produkcji CCP, wydaje się, że zgodnie z art. 49 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 601/2012 i pkt 10.B załącznika IV do tego rozporządzenia przenoszony CO2 – bez względu na to, czy gaz ten zostanie w części uwolniony do atmosfery podczas transportu lub wskutek wycieku względnie w wyniku samego procesu produkcji – jest w całości traktowany tak, jakby został wyemitowany z instalacji służącej do produkcji wapna, w której został on wytworzony, nawet jeśli skutkiem przeniesienia CO2 nie było wcale uwolnienie tego gazu do atmosfery. Jak stwierdziła rzecznik generalna w pkt 41 opinii, przepisy te tworzą niewzruszalne domniemanie, że cały przenoszony dwutlenek węgla zostanie uwolniony do atmosfery.

   Przepisy te prowadzą zatem do uznania CO2 przeniesionego w opisanych okolicznościach za gaz odpowiadający pojęciu „emisji” w rozumieniu art. 3 lit. b) dyrektywy 2003/87, mimo że nie we wszystkich przypadkach zostaje on uwolniony do atmosfery. Poprzez art. 49 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 601/2012 oraz pkt 10.B załącznika IV do tego rozporządzenia Komisja rozszerzyła zatem zakres zastosowania tego pojęcia.

   Ponadto konsekwencją tego domniemania jest to, że zainteresowani operatorzy w żadnym wypadku nie mogą odejmować od całkowitej wielkości emisji pochodzących z ich instalacji do produkcji wapna ilości CO2, która została przeniesiona dla potrzeb produkcji CCP, mimo że gaz ten nie zawsze jest uwalniany do atmosfery. Brak takiej możliwości oznacza, że do rozliczenia należy przedstawić uprawnienia odnoszące się do całości CO2 przeniesionego dla potrzeb produkcji CCP i że nie mogą one już zostać sprzedane jako nadwyżka, co podważa skuteczność systemu handlu uprawnieniami w sytuacji, która odpowiada jednak ostatecznemu celowi dyrektywy 2003/87, jakim jest ochrona środowiska naturalnego poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w odniesieniu do celu dyrektywy 2003/87 zob. wyrok z dnia 16 grudnia 2008 r., Arcelor Atlantique et Lorraine i in., C‑127/07, EU:C:2008:728, pkt 31).

   Z całości powyższych rozważań wynika, że zmieniając istotny element dyrektywy 2003/87 poprzez przyjęcie przepisów art. 49 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 601/2012 i pkt 10.B załącznika IV do tego rozporządzenia, Komisja przekroczyła granice wyznaczone w art. 14 ust. 1 wskazanej dyrektywy.

   (zob. pkt 31–38, 41–43, 50, 51; sentencja)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 30, 49)