Sprawa C‑348/15

Stadt Wiener Neustadt

przeciwko

Niederösterreichische Landesregierung

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Verwaltungsgerichtshof)

Odesłanie prejudycjalne – Ocena skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne – Dyrektywa 85/337/EWG – Dyrektywa 2011/92/UE – Zakres stosowania – Pojęcie „szczególnego aktu ustawodawstwa krajowego” – Brak oceny oddziaływania na środowisko – Ostateczne zezwolenie na inwestycję – Późniejsza konwalidacja aktem ustawodawczym braku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko – Zasada współpracy – Artykuł 4 TUE

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 17 listopada 2016 r.

1. Środowisko naturalne–Ocena skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia na środowisko naturalne–Dyrektywa 85/337–Zakres stosowania–Przedsięwzięcie przyjęte przez krajowy akt ustawodawczy–Wyłączenie–Przesłanki–Ocena przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 85/337, zmieniona dyrektywą 97/11, art. 1 ust. 2, 5)

2. Środowisko naturalne–Ocena skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia na środowisko naturalne–Dyrektywa 85/337–Uregulowanie krajowe przyznające późniejszej konwalidacji zezwolenia legalizacyjnego takie same skutki co pozwoleniu na budowę wydanemu przed wykonaniem prac–Niedopuszczalność

   (dyrektywa Rady 85/337, zmieniona dyrektywą 97/11, art. 2 ust. 1)

3. Prawo Unii Europejskiej–Bezpośrednia skuteczność–Krajowe przepisy proceduralne–Przesłanki stosowania–Poszanowanie zasad równoważności i skuteczności–Brak w prawie Unii, reguł dotyczących terminów zaskarżania zezwoleń wydanych z naruszeniem obowiązku przeprowadzenia uprzedniej oceny oddziaływania na środowisko–Ustalenie przez dane państwo członkowskie rozsądnego terminu zaskarżenia–Dopuszczalność

   (dyrektywa Rady 85/337, zmieniona dyrektywą 97/11, art. 2 ust. 1)

4. Środowisko naturalne–Ocena skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia na środowisko naturalne–Dyrektywa 85/337–Zakres stosowania–Przedsięwzięcie przyjęte na podstawie decyzji wydanej z naruszeniem obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, lecz jednak uznane za zgodne z prawem krajowym–Włączenie–Uregulowanie krajowe przewidujące późniejszą konwalidację decyzji zatwierdzającej–Niedopuszczalność

   (dyrektywa Rady 85/337, zmieniona dyrektywą 97/11, art. 1 ust. 5)

5. Środowisko naturalne–Ocena skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia na środowisko naturalne–Dyrektywa 85/337–Spoczywający na właściwych organach obowiązek przeprowadzenia oceny poprzedzającej wydanie zezwolenia–Zaniechanie przeprowadzenia oceny–Spoczywający na władzach obowiązek zaradzenia temu–Zakres–Uregulowanie krajowe uniemożliwiające wniesienie powództwa odszkodowanie niezależnie od braku upływu terminu przewidzianego w prawie krajowym–Niedopuszczalność

   (art. 4 ust. 3 TUE; dyrektywa Rady 91/628, zmieniona dyrektywami 95/29, art. 2 ust. 1)

1.  Artykuł 1 ust. 5 dyrektywy 85/337 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, zmienionej dyrektywą 97/11 uzależnia wyłączenie przedsięwzięcia z zakresu zastosowania tej dyrektywy od spełnienia dwóch warunków. Po pierwsze, szczegółowe rozwiązania przedsięwzięcia muszą zostać przyjęte w szczególnym akcie ustawodawczym. Po drugie, cele dyrektywy, w tym cel dostarczenia informacji, powinny być osiągnięte w procesie ustawodawczym.

   Warunek pierwszy polega na tym, że akt ustawodawczy musi mieć te same cechy, co zezwolenie w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 85/337. Akt ten powinien w szczególności nadać wykonawcy prawo do realizacji przedsięwzięcia oraz powinien zawierać, tak jak zezwolenie na inwestycję, wszystkie elementy przedsięwzięcia istotne z punktu widzenia oceny oddziaływania na środowisko po rozważeniu ich przez ustawodawcę. Akt ustawodawczy powinien zatem wykazywać, że w stosunku do danego przedsięwzięcia zostały osiągnięte cele dyrektywy 85/337. Nie jest tak, jeśli akt ten nie zawiera informacji niezbędnych dla oceny oddziaływania na środowisko zezwolenia na to przedsięwzięcie.

   Drugi warunek polega na tym, że cele dyrektywy 85/337 powinny zostać osiągnięte w procesie ustawodawczym. Wynika stąd, że w momencie zatwierdzenia przedsięwzięcia ustawodawca powinien dysponować wystarczającymi informacjami. Informacje, których ma w tym względzie dostarczyć wykonawca, obejmują co najmniej opis przedsięwzięcia zawierający informacje o miejscu, projekcie i wielkości przedsięwzięcia, opis środków przewidzianych w celu uniknięcia, zmniejszenia i, jeżeli to możliwe, naprawienie poważnych niekorzystnych skutków, jak również dane wymagane do rozpoznania i oszacowania głównych skutków, które mogą być spowodowane w środowisku przez to przedsięwzięcie.

   To sąd krajowy powinien zbadać, czy warunki te zostały spełnione, uwzględniając zarówno treść przyjętego aktu ustawodawczego, jak i cały proces ustawodawczy, który doprowadził do jego wydania, a w szczególności akty przygotowawcze i debaty parlamentarne.

   (zob. pkt 26–31)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 36, 37)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 40–42)

4.  Artykuł 1 ust. 5 dyrektywy 85/337 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, zmienionej dyrektywą 97/11 należy interpretować w ten sposób, że nie wyłącza on z zakresu zastosowania tej dyrektywy przedsięwzięcia, o którym mowa w przepisie ustawowym, w myśl którego przedsięwzięcie będące przedmiotem decyzji wydanej z naruszeniem obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, w odniesieniu do której termin na wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności już upłynął, należy uznać za dozwolone przez prawo. Prawo Unii sprzeciwia się takiemu przepisowi ustawowemu w zakresie, w jakim przewiduje on, że należy przyjąć fikcję, iż ocena oddziaływania na środowisko, która powinna poprzedzać takie przedsięwzięcie, została przeprowadzona.

   Nie byłby jednak zgodny z tą dyrektywą przepis krajowy, z którego wynikałoby, że przedsięwzięcia, w odniesieniu do których zezwolenie na inwestycję nie może już zostać bezpośrednio zaskarżone ze względu na upływ przewidzianego w ustawodawstwie krajowym terminu zaskarżenia, uznaje się po prostu za dozwolone przez prawo w kontekście obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W tym względzie, dyrektywa 85/337 już sama w sobie sprzeciwia się tego rodzaju przepisowi, chociażby dlatego, że skutkiem prawnym takiego przepisu jest zwolnienie właściwych władz z obowiązku wzięcia pod uwagę okoliczności, że przedsięwzięcie w rozumieniu tej dyrektywy zostało zrealizowane bez poddania go ocenie oddziaływania na środowisko, i zapewnienia, aby taka ocena została przeprowadzona, w sytuacji gdy prace lub fizyczne interwencje związane z tym przedsięwzięciem wymagają zezwolenia na późniejszym etapie.

   (zob. pkt 43, 44, 49; sentencja)

5.  Państwa członkowskie są zobowiązane do naprawienia wszelkich szkód, których źródłem jest nieprzeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko. W związku z tym właściwe władze krajowe powinny podjąć wszelkie środki o charakterze ogólnym bądź szczegółowym w celu usunięcia skutków takiego zaniechania.

   W tym względzie, choć przesłanki wniesienia takiej skargi o odszkodowanie – w szczególności zaś te dotyczące kwestii, czy każdą niezgodność z prawem należy uznać za zawinioną, jak też te dotyczące wykazania związku przyczynowego – w braku stosownych uregulowań w przepisach prawa Unii podlegają prawu krajowemu, i choć tego rodzaju skarga może zostać obwarowana określonym terminem, pod warunkiem przestrzegania zasad równoważności i skuteczności, to jednak w myśl zasady skuteczności należy umożliwić wykonywanie prawa do wniesienia takiej skargi na rozsądnych warunkach. Z powyższego wynika, że jeśli przepis krajowy uniemożliwia wniesienie, po upływie określonego terminu, jakiejkolwiek skargi o odszkodowanie za naruszenie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, o której mowa w art. 2 ust. 1 dyrektywy 85/337 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, zmienionej dyrektywą 97/11, mimo że nie upłynął termin zaskarżenia, w ramach którego prawo krajowe dopuszcza wniesienie skargi o odszkodowanie, to przepis ten będzie z tego powodu niezgodny z prawem Unii.

   (zob. pkt 45–48)