Sprawa C‑339/15

postępowanie karne

przeciwko

Lucowi Vanderborghtowi

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel, strafzaken)

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 56 TFUE – Swoboda świadczenia usług – Świadczenia leczenia ust i zębów – Przepisy krajowe zakazujące całkowicie reklamy usług leczenia ust i zębów – Istnienie aspektu transgranicznego – Ochrona zdrowia publicznego – Proporcjonalność – Dyrektywa 2000/31/WE – Usługa społeczeństwa informacyjnego – Reklama na stronie internetowej – Członek zawodu regulowanego – Zasady wykonywania zawodu – Dyrektywa 2005/29/WE – Nieuczciwe praktyki handlowe – Krajowe przepisy z zakresu zdrowia – Krajowe przepisy dotyczące zawodów regulowanych

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 4 maja 2017 r.

1. Zbliżanie ustawodawstw–Nieuczciwe praktyki handlowe stosowane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów–Dyrektywa 2005/29–Uregulowanie krajowe zakazujące całkowicie reklamy usług leczenia ust i zębów–Dopuszczalność

   (dyrektywa 2005/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 8)

2. Zbliżanie ustawodawstw–Handel elektroniczny–Dyrektywa 2000/31–Świadczenie usług społeczeństwa informacyjnego–Zezwolenie na informacje handlowe stanowiące część takiej usługi świadczonej przez przedstawiciela zawodu regulowanego–Pojęcie informacji handlowej–Reklama na stronie internetowej utworzonej przez dentystę, dotycząca świadczeń leczenia ust i zębów–Włączenie

   [dyrektywa 2000/31 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 18, art. 2 lit. f), art. 8]

3. Zbliżanie ustawodawstw–Handel elektroniczny–Dyrektywa 2000/31–Świadczenie usług społeczeństwa informacyjnego–Zezwolenie na informacje handlowe stanowiące część takiej usługi świadczonej przez przedstawiciela zawodu regulowanego–Uregulowanie krajowe całkowicie zakazujące dentyście reklamy, włącznie z reklamą elektroniczną, jego usług leczenia ust i zębów–Niedopuszczalność

   (dyrektywa 2000/31 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 8 ust. 1)

4. Pytania prejudycjalne–Właściwość Trybunału–Granice–Pytanie zadane w odniesieniu do sporu zamykającego się w obrębie jednego państwa członkowskiego–Właściwość w świetle ewentualnego wpływu na osoby pochodzące z innych państw członkowskich

   (art. 267 TFUE)

5. Swoboda świadczenia usług–Swoboda przedsiębiorczości–Postanowienia traktatu–Badanie przepisu krajowego wiążącego się z tymi dwoma podstawowymi swobodami–Kryteria ustalania właściwych przepisów

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE)

6. Swoboda świadczenia usług–Ograniczenia–Usługi dentystyczne–Uregulowanie krajowe zakazujące całkowicie reklamy usług leczenia ust i zębów–Niedopuszczalność–Względy uzasadniające–Ochrona zdrowia publicznego–Brak–Naruszenie zasady proporcjonalności

   (art. 56 TFUE)

1.  Dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych”) należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które chronią zdrowie publiczne i godność zawodu dentysty poprzez ogólny i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia ust i zębów oraz poprzez ustanowienie określonych wymogów co do dyskrecji w zakresie dotyczącym szyldów gabinetów dentystycznych.

   (zob. pkt 30; pkt 1 sentencji)

2.  Motyw 18 dyrektywy 2000/31 uściśla, że pojęcie „usług społeczeństwa informacyjnego” zawiera szeroki zakres rodzajów działalności gospodarczej prowadzonych w trybie on-line i że nie ogranicza się ono wyłącznie do usług dających sposobność do zawierania umów on-line, ale, o ile owe usługi stanowią działalność gospodarczą, dotyczy także usług, które nie są wynagradzane przez tych, którzy je otrzymują, takich jak usługi polegające na oferowaniu informacji on-line lub informacji handlowych. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że reklama on-line może stanowić usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu dyrektywy 2000/31 (zob. podobnie wyrok z dnia 15 września 2016 r., Mc Fadden, C‑484/14, EU:C:2016:689, pkt 41, 42).

   Ponadto art. 2 lit. f) owej dyrektywy precyzuje, że pojęcie „informacji handlowej” obejmuje każdą formę informacji mającej na celu promowanie, bezpośrednio lub pośrednio, usług osoby wykonującej zawód regulowany. Z powyższego wynika, że reklama dotycząca świadczeń leczenia ust i zębów prowadzona poprzez stronę internetową utworzoną przez członka zawodu regulowanego jest informacją handlową będącą częścią usługi społeczeństwa informacyjnego lub stanowiącą tę usługę w rozumieniu art. 8 dyrektywy 2000/31.

   (zob. pkt 36–39)

3.  Dyrektywę 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego („dyrektywę o handlu elektronicznym”) należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają ogólny i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia ust i zębów, w zakresie, w jakim zakazują one wszelkiej formy informacji handlowych przekazywanych drogą elektroniczną, w tym również poprzez stronę internetową utworzoną przez dentystę.

   Należy bowiem wskazać, że prawodawca Unii nie wykluczył zawodów regulowanych z zakresu zasady dopuszczenia informacji handlowych on-line przewidzianej w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/31. Prawdą jest, że przepis ten umożliwia uwzględnienie specyfiki zawodów służby zdrowia przy opracowywaniu związanych z nimi zasad wykonywania zawodu, określając, gdy to konieczne, w sposób ścisły formy i warunki informacji handlowych on-line, o których mowa w owym przepisie, w szczególności w celu zapewnienia, by zaufanie pacjentów do tych zawodów nie zostało naruszone. Jednakże owe zasady wykonywania zawodu nie mogą skutecznie zakazywać w sposób ogólny i całkowity wszelkiej formy reklamy on-line prowadzonej w celu promowania działalności osoby wykonującej tego rodzaju zawód.

   (zob. pkt 48–50; pkt 2 sentencji)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 53, 56)

5.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 58)

6.  Artykuł 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają ogólny i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia ust i zębów.

   Co się tyczy konieczności ograniczenia swobody świadczenia usług takiego jak w postępowaniu głównym, należy wziąć pod uwagę okoliczność, że zdrowie i życie ludzi ma pierwszorzędne znaczenie pośród dóbr i interesów chronionych traktatem oraz że zasadniczo do państw członkowskich należy decyzja o poziomie, na którym chcą one zapewnić ochronę zdrowia publicznego, oraz o sposobie osiągnięcia tego poziomu. Jako że poziom ten może być różny w poszczególnych państwach członkowskich, państwom członkowskim należy przyznać w tym zakresie swobodę uznania (zob. podobnie wyroki: z dnia 2 grudnia 2010 r., Ker-Optika, C‑108/09, EU:C:2010:725, pkt 58; z dnia 12 listopada 2015 r., Visnapuu, C‑198/14, EU:C:2015:751, pkt 118). Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że pomimo owej swobody uznania ograniczenie wynikające z zastosowania przepisów krajowych rozpatrywanych w postępowaniu głównym, zakazujących w sposób ogólny i całkowity wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia ust i zębów, wykracza poza to, co jest konieczne do realizacji celów zamierzonych poprzez owe przepisy, przypomnianych w pkt 66 niniejszego wyroku.

   Nie wszystkie przekazy reklamowe zakazane na mocy owych przepisów mogą bowiem jako takie wywoływać skutki sprzeczne z celami wskazanymi w pkt 69 niniejszego wyroku. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że cele zamierzone przez przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym mogłyby zostać osiągnięte poprzez mniej restrykcyjne środki, określając, gdy to konieczne, w sposób ścisły, formy i warunki, które mogłyby skutecznie przybrać środki komunikacji używane przez lekarzy dentystów, nie zakazując im przy tym w sposób ogólny i całkowity wszelkiej formy reklamy.

   (zob. pkt 71–73, 75, 76; pkt 3 sentencji)