Sprawa C‑213/15 P

Komisja Europejska

przeciwko

Patrickowi Breyerowi

Odwołanie – Dostęp do dokumentów instytucji – Artykuł 15 ust. 3 TFUE – Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 – Zakres stosowania – Wniosek o udzielenie dostępu do pism procesowych złożonych przez Republikę Austrii w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 29 lipca 2010 r., Komisja/Austria (C‑189/09, niepublikowanym, EU:C:2010:455) – Dokumenty znajdujące się w posiadaniu Komisji Europejskiej – Ochrona postępowań sądowych

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 18 lipca 2017 r.

1. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Rozporządzenie nr 1049/2001–Zakres stosowania–Ustalenie w zależności od charakteru wnioskowanego dokumentu lub jego autora–Wyłączenie

   [rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 ust. 3, art. 3 lit. a), b)]

2. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Rozporządzenie nr 1049/2001–Zakres stosowania–Wniosek o udzielenie dostępu do dokumentów sporządzonych przez państwo członkowskie i mających związek z postępowaniami sądowymi–Włączenie

   [rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 ust. 3, art. 3 lit. a), b), art. 4 ust. 2]

3. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Rozporządzenie nr 1049/2001–Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów–Ochrona postępowań sądowych–Zakres–Pisma złożone przez państwo członkowskie przed sądem Unii w zawisłych sprawach–Ogólne domniemanie stosowania wyjątku od prawa dostępu

   (rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 2 tiret drugie)

4. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Rozporządzenie nr 1049/2001–Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów–Dokumenty pochodzące od państwa członkowskiego–Uprawnienie państwa członkowskiego zażądania od instytucji nieujawniania dokumentów–Zakres

   (rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 4 ust. 5)

5. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Zakres–Wyłączenie dokumentów Trybunału Sprawiedliwości mających związek z jego działalnością orzeczniczą–Brak wpływu na możliwości stosowania rozporządzenia nr 1049/2001 do innych instytucji będących w posiadaniu pism złożonych przez państwa członkowskie w ramach postępowań sądowych przed sądem Unii

   (art. 15 ust. 1, 3 TFUE, art. 258 TFUE, 298 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 42; rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady)

6. Instytucje Unii Europejskiej–Prawo publicznego dostępu do dokumentów–Zakres–Wyłączenie dokumentów Trybunału Sprawiedliwości mających związek z jego działalnością orzeczniczą–Stosowanie rozporządzenia nr 1049/2001 do pism sporządzonych przez państwo członkowskie i będących w posiadaniu Komisji–Naruszenie skuteczności wyłączenia–Brak

   (art. 15 ust. 3 TFUE; rozporządzenie nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady)

7. Postępowanie sądowe–Postępowanie ze sprawami wniesionymi do Trybunału–Ochrona przyznana stronom przed czynieniem niewłaściwego użytku z pism procesowych–Zakres–Publikacja w Internecie pism wymienionych w ramach odwołania–Nadużycie proceduralne–Uwzględnienie przy podziale kosztów

   (regulamin postępowania przed Sądem, art. 171 § 1)

1.  Artykuł 3 lit. b) rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji przewiduje wyraźnie, że prawo dostępu do dokumentów przechowywanych przez te instytucje obejmuje nie tylko dokumenty przez nie sporządzane, ale również dokumenty otrzymywane przez nie od stron trzecich, wśród których znajdują się zarówno inne instytucje Unii jak i państwa członkowskie. Zatem zakres stosowania rozporządzenia nr 1049/2001 jest określony poprzez odniesienie do wymienionych w nim instytucji, nie zaś do szczególnych kategorii dokumentów, ani do autora dokumentu przechowywanego przez jedną z tych instytucji.

   (zob. pkt 36, 37)

2.  Okoliczność, że dokumenty przechowywane przez jedną z instytucji, o których mowa w rozporządzeniu nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, zostały sporządzone przez państwo członkowskie i mają związek z postępowaniami sądowymi, nie może wykluczać takich dokumentów z zakresu stosowania tego rozporządzenia. Po pierwsze, okoliczność, iż rozporządzenie nr 1049/2001 nie ma zastosowania do wniosków o udzielenie dostępu do dokumentów znajdujących się w posiadaniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, nie oznacza bowiem, że dokumenty związane z działalnością orzeczniczą tej instytucji nie wchodzą z zasady w zakres stosowania tego rozporządzenia, jeżeli takie dokumenty znajdują się w posiadaniu instytucji Unii wymienionych w owym rozporządzeniu, takich jak Komisja. Po drugie, ochrona uzasadnionych interesów państw członkowskich w odniesieniu do takich dokumentów może zostać zapewniona za pomocą wyjątków przewidzianych w rozporządzeniu nr 1049/2001.

   Jednocześnie, o ile okoliczność, że ani statut Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ani regulaminy postępowania przed sądami Unii nie przewidują prawa dostępu osób trzecich do pism złożonych w ramach postępowań sądowych, oczywiście powinna zostać uwzględniona przy wykładni wyjątku przewidzianego w art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1049/2001, o tyle nie może ona wyłączać stosowania wspomnianego rozporządzenia do wniosków o udzielenie dostępu do pism sporządzonych przez państwo członkowskie w ramach postępowania sądowego przed sądem Unii, które znajdują się w posiadaniu instytucji.

   (zob. pkt 38, 39, 45)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 41, 42)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 43)

5.  Zgodnie z art. 15 ust. 3 akapit czwarty TFUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podlega systemowi dostępu do dokumentów instytucji, o którym mowa w akapicie pierwszym tego przepisu, tylko kiedy wykonuje on swoje funkcje administracyjne. Oznacza to, że warunki określające dostęp do dokumentów przechowywanych przez ową instytucję, które odnoszą się do jej działalności orzeczniczej, nie mogą być określane w rozporządzeniach wydanych na mocy art. 15 ust. 3 akapit drugi TFUE. Niemniej jednak brak zastosowania systemu dostępu do dokumentów przewidzianego w art. 15 ust. 3 akapit pierwszy TFUE do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, kiedy ten wykonuje funkcje orzecznicze, nie stoi na przeszkodzie stosowaniu tego systemu do instytucji, do której postanowienia art. 15 ust. 3 TFUE i rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, mają w pełni zastosowanie, takiej jak Komisja, kiedy przechowuje ona dokumenty sporządzone przez państwo członkowskie, takie jak pisma złożone przez państwo członkowskie w ramach postępowania o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom na podstawie art. 258 TFUE, w związku z postępowaniami sądowymi.

   W istocie w następstwie wejścia w życie traktatu z Lizbony, że wprowadzenie art. 15 TFUE, który zastąpił art. 255 WE, poszerzyło zakres stosowania zasady przejrzystości w prawie Unii, przewidując obecnie prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, w tym Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, kiedy wykonują one swoje funkcje administracyjne. Tymczasem nic nie pozwala twierdzić, że rozszerzenie wspomnianego prawa w celu objęcia działalności administracyjnej tych ostatnich idzie w parze z wprowadzeniem jakiegokolwiek ograniczenia zakresu stosowania rozporządzenia nr 1049/2001 w odniesieniu do dokumentów pochodzących od państwa członkowskiego, takich jak wspomniane pisma, przechowywanych przez Komisję w związku z postępowaniem sądowym przed Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

   Ponadto, w świetle art. 15 ust. 1 TFUE oraz art. 298 TFUE oraz potwierdzenia prawa dostępu do dokumentów w art. 42 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, potwierdzających cel, jakim jest otwarta administracja europejska, art. 15 ust. 3 akapit czwarty TFUE nie może być interpretowany jako ustanawiający wymóg wąskiego rozumienia zakresu stosowania rozporządzenia nr 1049/2001, którego konsekwencją byłoby wykluczenie dokumentów sporządzonych przez państwa członkowskie, takich jak wspomniane pisma złożone przez państwo członkowskie w ramach postępowania o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom na podstawie art. 258 TFUE, z zakresu stosowania tego rozporządzenia, kiedy są one przechowywane przez Komisję.

   (zob. pkt 48–52)

6.  Ograniczenia dotyczące dostępu do dokumentów o charakterze sądowniczym, czy to przewidziane na podstawie art. 255 WE, zastąpionego przez art. 15 TFUE, czy na mocy rozporządzenia nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, służą temu samemu celowi, mianowicie zapewnieniu, że prawo dostępu do dokumentów instytucji będzie wykonywane bez uszczerbku dla ochrony postępowań sądowych, która to ochrona wymaga w szczególności zapewnienia przestrzegania zasady równości broni i zasady prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości. Zważywszy, iż rozporządzenie nr 1049/2001 pozwala odmówić, w razie potrzeby, ujawnienia dokumentów związanych z postępowaniami przed sądami Unii i tym samym zapewnić ochronę takich postępowań sądowych, należy stwierdzić, że art. 15 ust. 3 akapit czwarty TFUE nie wymaga wykładni, zgodnie z którą pisma sporządzone przez państwo członkowskie i przechowywane przez Komisję muszą koniecznie zostać wyłączone z zakresu stosowania tego rozporządzenia. Jako że w ten sposób zapewniona jest bowiem ochrona postępowań sądowych zgodnie z celem art. 15 ust. 3 akapit czwarty TFUE, skuteczność (effet utile) tego przepisu nie jest zagrożona.

   (zob. pkt 53, 54)

7.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 62)