Sprawa C‑492/14

Essent Belgium NV

przeciwko

Vlaams Gewest i in.

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel)

„Odesłanie prejudycjalne — Przepisy regionalne nakazujące bezpłatną dystrybucję w sieciach znajdujących się w danym regionie energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii — Rozróżnienie wedle pochodzenia zielonej energii elektrycznej — Artykuły 28 WE i 30 WE — Swobodny przepływ towarów — Dyrektywa 2001/77/WE — Artykuły 3 i 4 — Krajowe mechanizmy wspierania produkcji zielonej energii elektrycznej — Dyrektywa 2003/54/WE — Artykuły 3 i 20 — Dyrektywa 96/92/WE — Artykuły 3 i 16 — Rynek wewnętrzny energii elektrycznej — Dostęp do sieci dystrybucji na niedyskryminujących warunkach taryfowych — Zobowiązania z zakresu usług publicznych — Brak proporcjonalności”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 29 września 2016 r.

1. Pytania prejudycjalne – Dopuszczalność – Wniosek pozbawiony wyjaśnienia przyczyn odesłania do Trybunału – Niedopuszczalność

   [art. 267 TFUE; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 94 lit. c)]

2. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Ustalenie istotnych elementów prawa Unii – Brak odwołania się we wniosku o odesłanie – Brak wpływu

   (art. 267 TFUE)

3. Swobodny przepływ towarów – Ograniczenia ilościowe – Środki o skutku równoważnym – Uregulowanie regionalne nakazujące bezpłatną dystrybucję w sieciach znajdujących się w danym regionie energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii – Możliwość korzystania z tego systemu ograniczona do zielonej energii elektrycznej wprowadzanej bezpośrednio do owych sieci lub do sieci dystrybucji znajdujących się na terytorium państwa członkowskiego, do którego region ten należy – Niedopuszczalność – Naruszenie zasady proporcjonalności

   (art. 28 WE, 30 WE; dyrektywa 2003/54 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 2, 8, art. 20 ust. 1; dyrektywa 96/92 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 2, 3, art. 16; dyrektywa 2001/77 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3, 4)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 40–42)

2.  Okoliczność, iż sąd krajowy powołał się formalnie w pytaniu prejudycjalnym na określone przepisy prawa Unii, nie stoi na przeszkodzie temu, by Trybunał przekazał temu sądowi wszelkie wskazówki dotyczące wykładni, które mogą być pomocne w rozstrzygnięciu rozpatrywanej przez niego sprawy, niezależnie od tego, czy sąd krajowy powołał się na nie w treści pytań. W tym względzie do Trybunału należy wyprowadzenie z całości informacji przedstawionych przez sąd odsyłający, a w szczególności z uzasadnienia postanowienia odsyłającego, elementów prawa Unii, które wymagają wykładni w świetle przedmiotu sporu.

   (por. pkt 43)

3.  Rozpatrywane łącznie przepisy art. 28 i art. 30 WE, art. 3 ust. 2 i 8 oraz art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 96/92, art. 3 ust. 2 i 3 oraz art. 16 dyrektywy 96/92 dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, a także art. 3 i 4 dyrektywy 2001/77 w sprawie wspierania na rynku wewnętrznym produkcji energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom regionalnym, które ustanawiają system bezpłatnej dystrybucji zielonej energii elektrycznej w sieciach dystrybucji znajdujących się w danym regionie, ograniczając możliwość korzystania z tego systemu albo jedynie do zielonej energii elektrycznej wprowadzanej bezpośrednio do owych sieci dystrybucji przez zakłady produkcyjne do nich podłączone, albo jedynie do zielonej energii elektrycznej wprowadzanej bezpośrednio przez zakłady produkcyjne podłączone do sieci dystrybucji znajdujących się na terytorium państwa członkowskiego, do którego region ten należy.

   W istocie po pierwsze, chociaż takie uregulowanie ma zastosowanie w sposób identyczny do wszystkich dostawców energii elektrycznej korzystających z sieci dystrybucji znajdującej się w regionie, o którym mowa, to jednak skutkuje zwolnieniem z kosztów dystrybucji energii elektrycznej dostarczanej przez tych dostawców jedynie wówczas, gdy owa energia elektryczna jest zieloną energią elektryczną wprowadzaną bezpośrednio do tej sieci lub do sieci dystrybucji znajdującej się w państwie członkowskim, do którego region ten należy, co prowadzi w konsekwencji do odmiennego traktowania dostawców energii elektrycznej w zależności od pochodzenia zielonej energii elektrycznej sprzedawanej przez tych dostawców. Ani art. 11 ust. 3 dyrektywy 96/92, ani art. 14 ust. 4 dyrektywy 2003/54 jako takie nie mogą zostać powołane w celu uzasadnienia takiego odmiennego traktowania.

   Po drugie, obowiązki świadczenia usługi publicznej ustanowione zarówno w art. 3 ust. 2 dyrektywy 96/92, jak i w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2003/54 muszą być niedyskryminacyjne i gwarantować unijnym przedsiębiorstwom sektora energii elektrycznej równość dostępu do konsumentów krajowych. Tymczasem owa różnica traktowania może naruszyć równość dostępu spółek energetycznych Unii do odbiorców krajowych w rozumieniu art. 3 ust. 2 dyrektywy 2003/54.

   Takie uregulowanie może wreszcie utrudniać, przynajmniej pośrednio i potencjalnie, import energii elektrycznej, a w szczególności zielonej energii elektrycznej, z innych państw członkowskich. W istocie uregulowanie to, ponieważ zachęca ono podmioty gospodarcze, w szczególności dostawców energii elektrycznej, do nabywania zielonej energii elektrycznej wytworzonej w regionie, o którym mowa, lub w państwie członkowskim, do którego region ten należy, ze względu na korzyść ekonomiczną wynikającą z bezpłatnej dystrybucji owej energii elektrycznej należy bowiem klasyfikować jako środek o skutku równoważnym z ograniczeniem ilościowym, o którym mowa w art. 28 WE.

   Co się tyczy poszanowania zasady proporcjonalności, o ile państwa członkowskie mogą co do zasady ograniczyć stosowanie tych systemów do produkcji zielonej energii elektrycznej na swym terytorium, system bezpłatnej dystrybucji zielonej energii elektrycznej ustanowiony przez takie uregulowanie krajowe, w odróżnieniu od krajowych systemów wsparcia zielonej energii elektrycznej w formie obowiązku nabycia lub zielonych certyfikatów, nie ma na celu udzielania bezpośredniego wsparcia na rzecz producentów zielonej energii. Bezpłatna dystrybucja zielonej energii elektrycznej stanowi bowiem w pierwszej kolejności finansową korzyść względem dostawcy owej energii, co w danym wypadku, w szczególności w zależności od ceny sprzedaży energii elektrycznej fakturowanej względem konsumenta, może również skutkować w pewnym zakresie korzyścią dla konsumenta.

   Tego rodzaju mechanizm wsparcia nie daje jednak żadnej pewności, że korzyść ekonomiczna dostawców będzie ostatecznie i rzeczywiście przysługiwać głównie producentom zielonej energii elektrycznej i w szczególności najmniejszym lokalnym zakładom produkcyjnym, których dotyczą środki wsparcia, a które nie łączą jednocześnie funkcji producenta i dostawcy. Zysk producentów zielonej energii elektrycznej wynikający w danym wypadku z owej korzyści ekonomicznej zależy bowiem od różnych nieprzewidywalnych okoliczności właściwych dla rynku, tego rodzaju jak np. cena energii elektrycznej, podaż i popyt, stosunek sił pomiędzy działającymi podmiotami gospodarczymi i stopień, w jakim dostawcy będą gotowi dopuścić do owej korzyści producentów. Mając na względzie pośredni, niepewny i losowy charakter ewentualnego wsparcia samego producenta zielonej energii elektrycznej mogącego wynikać z takiego bezpłatnego systemu, nie została wykazana zdatność owego systemu do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zamierzonego w niniejszej sprawie, polegającego na zachęcaniu w sposób skuteczny podmiotów gospodarczych do produkcji większej ilości zielonej energii elektrycznej pomimo związanych z tym wyższych kosztów produkcji, co przyczyniałoby się do osiągnięcia przez państwa członkowskie celów indykatywnych w zakresie produkcji nałożonych na nie na mocy art. 3 dyrektywy 2001/77. W konsekwencji omawiane uregulowanie nie spełnia wymogów wynikających z zasady proporcjonalności i w konsekwencji związane z nimi zagrożenia dla swobodnego dostępu stron trzecich do sieci dystrybucji na niedyskryminacyjnych warunkach i swobodnego przepływu towarów nie mogą być uzasadnione tym celem.

   (por. pkt 82, 83, 87, 89, 90, 97, 98, 111–117, 119; sentencja)