Sprawa C‑486/14

Postępowanie karne

przeciwko

Piotrowi Kossowskiemu

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg)

„Odesłanie prejudycjalne — Konwencja wykonawcza do układu z Schengen — Artykuł 54 i art. 55 ust. 1 lit. a) — Karta praw podstawowych Unii Europejskiej — Artykuł 50 — Zasada ne bis in idem — Dopuszczalność prowadzenia postępowania karnego przeciwko podejrzanemu w jednym z państw członkowskich po umorzeniu przez prokuratora postępowania karnego wszczętego przeciwko temu podejrzanemu w innym państwie członkowskim bez przeprowadzenia szczegółowego postępowania przygotowawczego — Brak oceny sprawy co do istoty”

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 29 czerwca 2016 r.

1. Współpraca sądowa w sprawach karnych – Właściwość Trybunału – Pytania prejudycjalne – Pytanie dotyczące wykładni konwencji wydanej na podstawie tytułu VI traktatu UE – Wniosek o wykładnię niewymieniający art. 35 UE, lecz odwołujący się do art. 267 TFUE – Właściwość w zakresie dokonania takiej wykładni

   (art. 35 UE; art. 267 TFUE; konwencja wykonawcza do układu z Schengen)

2. Współpraca sądowa w sprawach karnych – Protokół włączający dorobek Schengen – Konwencja wykonawcza do układu z Schengen – Zasada ne bis in idem – Warunek stosowania – Wygaśnięcie prawa oskarżyciela do oskarżania – Zakres – Prawomocne postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania karnego – Włączenie – Niewykonanie kary – Brak wpływu

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50; konwencja wykonawcza do układu z Schengen, art. 54)

3. Współpraca sądowa w sprawach karnych – Protokół włączający dorobek Schengen – Konwencja wykonawcza do układu z Schengen – Zasada ne bis in idem – Zakres stosowania – Postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania karnego bez przeprowadzenia szczegółowego postępowania przygotowawczego – Wykluczenie

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 50; konwencja wykonawcza do układu z Schengen, art. 54)

1.  Okoliczność, że postanowienie odsyłające dotyczące wykładni konwencji wykonawczej do układu z Schengen wydanej na podstawie tytułu VI traktatu UE, w wersji tego traktatu obowiązującej przed wejściem w życie traktatu z Lizbony, nie wymienia art. 35 UE, lecz odwołuje się do art. 267 TFUE, nie powoduje sama w sobie braku kompetencji Trybunału do udzielenia odpowiedzi na zadane pytania.

   (por. pkt 27)

2.  Aby daną osobę można było uznać za osobę, której proces zakończył się wydaniem prawomocnego wyroku w odniesieniu do zarzuconych jej czynów w rozumieniu art. 54 konwencji wykonawczej do układu z Schengen (KWUS), konieczne jest, by prawo oskarżyciela publicznego do oskarżania definitywnie wygasło. Ocena tej pierwszej przesłanki powinna być dokonywana na podstawie prawa tego umawiającego się państwa, w którym wydano sporne rozstrzygnięcie karne. Orzeczenie, które zgodnie z prawem umawiającego się państwa, w którym wszczęto postępowanie karne przeciwko danej osobie, nie wyłącza definitywnie ścigania na poziomie krajowym, co do zasady nie może stwarzać przeszkody procesowej uniemożliwiającej ewentualne wszczęcie lub prowadzenie postępowania przeciwko tej osobie o te same czyny w innym umawiającym się państwie.

   Ponadto okoliczności, że z jednej strony postanowienie o umorzeniu postępowania karnego zostaje wydane przez prokuratura, a z drugiej strony, że nie została wykonana kara, nie są rozstrzygające dla przeprowadzenia oceny, czy postanowienie to powoduje wygaśnięcie prawa oskarżyciela publicznego do oskarżania. Po pierwsze bowiem, art. 54 KWUS ma również zastosowanie do pochodzących od organów powołanych do uczestniczenia w wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych w określonym krajowym porządku prawnym, takich jak prokuratura, decyzji kończących prawomocnie postępowanie karne w państwie członkowskim, nawet jeśli decyzje takie podejmowane są bez udziału sądu i nie przyjmują formy wyroku. Po drugie, jeżeli chodzi o brak kary, art. 54 KWUS przewiduje przesłankę w postaci kary wykonanej lub będącej w trakcie wykonywania, lub niepodlegającej już wykonaniu zgodnie z prawem umawiającego się państwa pochodzenia wyłącznie w wypadku skazania. Wzmianki o karze nie można zatem interpretować w ten sposób, że uzależnia ona możliwość stosowania art. 54 KWUS – poza wypadkiem skazania – od spełnienia dodatkowej przesłanki.

   (por. pkt 34, 35, 38–41)

3.  Zawartą w art. 54 konwencji wykonawczej do układu z Schengen (KWUS) zasadę ne bis in idem, odczytywaną w świetle art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że postanowienie prokuratora kończące postępowanie karne i umarzające prawomocnie – z zastrzeżeniem wznowienia postępowania lub uchylenia postanowienia – postępowanie przygotowawcze prowadzone przeciwko osobie, bez nałożenia kary, nie może zostać uznane za prawomocne orzeczenie w rozumieniu tych artykułów, jeżeli z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że rzeczone postępowanie zostało umorzone bez przeprowadzenia szczegółowego postępowania przygotowawczego, przy czym brak przesłuchań pokrzywdzonego i ewentualnego świadka mogą wskazywać na brak takiego postępowania przygotowawczego. Jest tak, gdy postanowienie zostało wydane tylko na tej podstawie, że podejrzany odmówił składania wyjaśnień, a pokrzywdzony i świadek według pogłosek zamieszkiwali w innym państwie członkowskim, a zatem nie mogli zostać przesłuchani w trakcie postępowania przygotowawczego i twierdzenia pokrzywdzonego nie mogły zostać zweryfikowane, bez przeprowadzenia żadnego bardziej szczegółowego postępowania przygotowawczego w celu zgromadzenia i zbadania dowodów.

   W tym względzie, w szczególności o ile celem art. 54 KWUS jest zagwarantowanie osobie, która została skazana i odbyła karę lub ewentualnie została prawomocnie uniewinniona w jednym z umawiających się państw, by mogła się przemieszczać wewnątrz strefy Schengen bez obawy, że za te same czyny będzie ścigana w innym umawiającym się państwie, o tyle jego celem nie jest ochrona podejrzanego przed tym, że będzie musiał ewentualnie liczyć się z tym, iż w związku z tymi samymi czynami będzie poszukiwany kolejno w kilku państwach członkowskich. W związku z tym wykładni prawomocnego charakteru rozstrzygnięcia karnego państwa członkowskiego należy dokonywać w świetle nie tylko konieczności zagwarantowania swobody przemieszczania się osób, ale także konieczności wspierania zapobiegania i zwalczania przestępczości w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

   Zastosowanie art. 54 KWUS do tego rodzaju rozstrzygnięcia skutkowałoby utrudnieniem, a nawet stanowiłoby przeszkodę dla jakiejkolwiek konkretnej możliwości ukarania w zainteresowanych państwach członkowskich bezprawnego zachowania zarzucanego podejrzanemu.

   Wreszcie, stosowanie art. 54 KWUS do takiego postanowienia mogłoby zachwiać wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi. Rzeczone wzajemne zaufanie może bowiem prawidłowo funkcjonować wyłącznie w sytuacji, gdy drugie umawiające się państwo jest w stanie – na podstawie dokumentów przekazanych przez pierwsze umawiające się państwo – upewnić się, że dane rozstrzygnięcie właściwych organów tego pierwszego państwa członkowskiego stanowi rzeczywiście prawomocne rozstrzygnięcie zawierające ocenę sprawy co do istoty.

   (por. pkt 45, 47–49, 52–54; sentencja)