Sprawa C‑404/14

Postępowanie wszczęte przez Marię Matouškovą

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Nejvyšší soud)

„Odesłanie prejudycjalne — Współpraca sądowa w sprawach cywilnych — Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej — Rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 — Artykuł 1 ust. 1 lit. b) — Przedmiotowy zakres stosowania — Umowa w sprawie działu spadku pomiędzy małżonkiem spadkodawcy oraz jego dziećmi reprezentowanymi przez kuratora — Kwalifikacja — Wymóg zatwierdzenia tej umowy przez sąd — Środek związany z wykonywaniem odpowiedzialności rodzicielskiej lub środek związany z dziedziczeniem”

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 6 października 2015 r.

1. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych — Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej — Rozporządzenie nr 2201/2003 — Zakres stosowania — Pojęcie „sprawy cywilne” — Środki związane z wykonywaniem odpowiedzialności rodzicielskiej — Zatwierdzenie umowy w sprawie działu spadku zawartej przez kuratora małoletnich dzieci w ich imieniu — Włączenie — Niemożność stosowania rozporządzenia nr 650/2012

   [rozporządzenie Rady nr 2201/2003, art. 1 ust. 1 lit. b), art. 1 ust. 3 lit. f)]

2. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych — Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej — Rozporządzenie nr 2201/2003 — Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej — Pozwy lub wnioski inne niż o rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa — Zatwierdzenie umowy w sprawie działu spadku zawartej przez kuratora małoletnich dzieci w ich imieniu — Jurysdykcja sądu, do którego wpłynął pozew lub wniosek dotyczący dziedziczenia — Sąd niebędący sądem miejsca zamieszkania dziecka — Brak wpływu

   (rozporządzenie Rady nr 2201/2003, art. 12 ust. 1, art. 3)

1.  Rozporządzenie nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000 należy interpretować w ten sposób, że zatwierdzenie umowy w sprawie działu spadku zawartej przez kuratora małoletnich dzieci w ich imieniu stanowi środek związany z wykonywaniem odpowiedzialności rodzicielskiej w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. b) owego rozporządzenia, objęty zakresem stosowania tego ostatniego, a nie środek związany z dziedziczeniem w rozumieniu art. 1 ust. 3 lit. f) owego rozporządzenia, wykluczony z zakresu stosowania owego rozporządzenia.

   W istocie zagadnienia zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych oraz związane z nimi kwestie przedstawicielstwa należy oceniać zasadniczo według właściwych im kryteriów, a nie jako niesamodzielne kwestie wstępne w stosunku do danej czynności prawnej. W związku wyznaczenie kuratora dla małoletnich dzieci i kontrola jego działalności są związane ze sobą na tyle silnie, że stosowanie różnych przepisów jurysdykcyjnych w zależności od dziedziny, do której należałaby dana czynność prawna, nie byłoby właściwym podejściem.

   W konsekwencji fakt, że o zatwierdzenie przez kuratora takiej umowy w sprawie działu spadku, wymagane przez prawo państwa członkowskiego celem ważności owej umowy, wystąpiono w ramach postępowania spadkowego nie może być uważany za decydujący dla poddania tego środka prawu spadkowemu. Konieczność zatwierdzenia przez sąd opiekuńczy jest bezpośrednią konsekwencją stanu małoletnich dzieci oraz ich zdolności do czynności prawnych i stanowi środek mający na celu ochronę dziecka w kontekście zarządu, zabezpieczenia i rozporządzenia ich majątkiem w ramach wykonywania odpowiedzialności rodzicielskiej w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. b) i art. 1 ust. 2 lit. e) rozporządzenia nr 2201/2003.

   (por. pkt 30, 31, 38; sentencja)

2.  W kwestii tej należy zauważyć, że zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000, sądy państwa członkowskiego mają również jurysdykcję w odniesieniu do odpowiedzialności rodzicielskiej w postępowaniach innych niż te, o których mowa w ust. 1, jeżeli, po pierwsze, dziecko ma istotny związek z tym państwem członkowskim, w szczególności z uwagi na fakt, że jeden z podmiotów odpowiedzialności rodzicielskiej ma zwykły pobyt w tym państwie członkowskim lub dziecko posiada obywatelstwo tego państwa członkowskiego i, z drugiej strony, jeżeli jurysdykcja sądów została wyraźnie lub w inny jednoznaczny sposób uznana przez wszystkie strony postępowania w chwili wszczęcia postępowania oraz jest zgodna z dobrem dziecka.

   W wypadku zatwierdzenia umowy w sprawie działu spadku zawartej przez kuratora małoletnich dzieci w ich imieniu, wymaganego przez prawo państwa członkowskiego celem ważności owej umowy, wspomniany art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 może stanowić podstawę dla jurysdykcji sądu, do którego wpłynął pozew lub wniosek dotyczący dziedziczenia dla zatwierdzenia umowy w sprawie działu spadku, nawet jeśli sąd ten nie jest sądem miejsca zwykłego pobytu dziecka, pod warunkiem, że spełnione są wymienione wyżej warunki.

   (por. pkt 36, 37)