Sprawa C‑399/14

Grüne Liga Sachsen e.V. i in.

przeciwko

Freistaat Sachsen

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesverwaltungsgericht)

„Odesłanie prejudycjalne — Dyrektywa 92/43/EWG — Artykuł 6 ust. 2–4 — Umieszczenie terenu w wykazie obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty po udzieleniu zezwolenia na przedsięwzięcie, lecz przed rozpoczęciem jego realizacji — Badanie przedsięwzięcia po umieszczeniu terenu we wspomnianym wykazie — Wymogi dotyczące tego badania — Konsekwencje zakończenia przedsięwzięcia dla wyboru alternatyw”

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 14 stycznia 2016 r.

1. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Umieszczone w krajowym wykazie tereny kwalifikujące się do określenia jako tereny mające znaczenie dla Wspólnoty – Środki ochronne – Pozwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia na terenie chronionym – Późniejsze umieszczenie obszaru w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty – Zobowiązania państw członkowskich – Przeprowadzenie nowej oceny oddziaływania na środowisko – Warunki – Badanie przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2, 3)

2. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Odpowiednia ocena wpływu planu lub przedsięwzięcia na obszar – Określenie aspektów mogących oddziaływać w istotny sposób na założenia ochrony terenu

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 3)

3. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Umieszczone w krajowym wykazie tereny kwalifikujące się do określenia jako tereny mające znaczenie dla Wspólnoty – Środki ochronne – Pozwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia na terenie chronionym – Następcze umieszczenie obszaru w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty – Przeprowadzenie nowej oceny oddziaływania na środowisko – Okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2–4)

4. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Specjalne obszary ochrony – Zobowiązania państw członkowskich – Ocena skutków przedsięwzięcia dla danego terenu – Przeprowadzenie nowej oceny w celu konwalidacji wad stwierdzonych w pierwszej ocenie – Stwierdzenie ryzyka pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych lub istotnego niepokojenia gatunków – Ocena alternatywnych rozwiązań – Konsekwencje zakończenia przedsięwzięcia dla wyboru alternatyw

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2–4)

1.  Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory należy interpretować w ten sposób, że plan lub przedsięwzięcie, które nie jest bezpośrednio związane z zagospodarowaniem terenu lub nie jest do tego konieczne i na które przed umieszczeniem danego terenu w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty udzielono zezwolenia w następstwie badania niespełniającego wymogów określonych w art. 6 ust. 3 tej dyrektywy, musi zostać poddane przez właściwe władze następczej ocenie jego oddziaływania na ten teren, jeżeli ocena ta stanowi jedyne odpowiednie działanie w celu uniknięcia sytuacji, w której realizacja wspomnianego planu lub przedsięwzięcia spowoduje pogorszenie stanu siedlisk lub niepokojenie gatunków mogące mieć istotne skutki w świetle celów tej dyrektywy. Do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy takie przesłanki zostały spełnione.

   W istocie art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 ustanawia ogólny obowiązek ochrony mający na celu podejmowanie odpowiednich działań ochronnych, aby unikać pogorszenia stanu siedlisk oraz niepokojenia gatunków, które mogłyby mieć poważne skutki w świetle celów tej dyrektywy. Obowiązek ten ma stały charakter. W tym względzie, jeżeli prawdopodobieństwo takiego pogorszenia lub ryzyko takiego niepokojenia mogą wystąpić, ponieważ nie przeprowadzono – w ramach odpowiednich działań w rozumieniu wspomnianego art. 6 ust. 2 – następczej oceny skutków planu lub przedsięwzięcia dla danego terenu na podstawie najnowszej wiedzy naukowej, ogólny obowiązek ochrony przyjmuje postać obowiązku przeprowadzenia tej oceny.

   (por. pkt 37, 44–46; pkt 1 sentencji)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 49, 50)

3.  Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory należy interpretować w ten sposób, że jeżeli konieczne okaże się przeprowadzenie następczej oceny oddziaływania na dany teren planu lub przedsięwzięcia, którego realizacja rozpoczęła się po umieszczeniu tego terenu w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty, ocena ta powinna zostać dokonana zgodnie z wymogami art. 6 ust. 3 tej dyrektywy. Taka ocena powinna uwzględniać wszystkie elementy istniejące w momencie umieszczenia tego terenu w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty, jak również wszystkie skutki, które nastąpiły lub mogą nastąpić w wyniku częściowej lub całkowitej realizacji tego planu lub tego przedsięwzięcia w odniesieniu do wspomnianego terenu po tym momencie.

   W istocie, gdy art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 ustanawia obowiązek przeprowadzenia następczej oceny oddziaływania planu lub przedsięwzięcia na dany teren, ocena taka musi umożliwiać właściwemu organowi zapewnienie, że realizacja owego planu lub przedsięwzięcia nie spowoduje pogorszenia stanu siedlisk lub niepokojenia gatunków mogących mieć istotne skutki w świetle celów tej dyrektywy. W związku z powyższym, gdyby następcza ocena na podstawie owego art. 6 ust. 2 miała okazać się w niniejszym przypadku odpowiednim działaniem w rozumieniu tego przepisu, ocena ta powinna określać szczegółowo, jakie ryzyka pogorszenia stanu siedlisk lub niepokojenia gatunków mogących mieć istotne skutki w rozumieniu wspomnianego przepisu pociąga za sobą realizacja danego planu lub przedsięwzięcia, i powinna ona zostać przeprowadzona zgodnie z wymogami art. 6 ust. 3 tej dyrektywy.

   Ponadto ocena, która spełnia wymogi art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43, jest jednak konieczna we wszystkich przypadkach, w których – analogicznie do jej art. 6 ust. 4 – przedsięwzięcie niezgodne z celami w zakresie ochrony danego terenu musi zostać zrealizowane z nadrzędnych względów interesu publicznego.

   (por. pkt 53, 54, 56, 62; pkt 2 sentencji)

4.  Dyrektywę 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy przeprowadza się nowe badanie oddziaływania na teren w celu konwalidacji wad stwierdzonych w odniesieniu do oceny wstępnej dokonanej przed umieszczeniem tego terenu w wykazie terenów mających znaczenie dla Wspólnoty lub w odniesieniu do oceny następczej na podstawie art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43, mimo że plan lub przedsięwzięcie zostały już zrealizowane, wymogi kontroli dokonywanej w ramach takiego badania nie mogą zostać zmienione z tego powodu, że decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na ten plan lub to przedsięwzięcie była natychmiast wykonalna, a wniosek o zastosowanie środków tymczasowych został oddalony i od orzeczenia w przedmiocie tego oddalenia nie przysługuje już środek zaskarżenia. Ponadto owo badanie powinno uwzględniać ryzyko pogorszenia stanu siedlisk lub niepokojenia gatunków mogących mieć istotne skutki w rozumieniu art. 6 ust. 2 tej dyrektywy, które to ryzyko ewentualnie wystąpiło w związku z realizacją spornego planu lub przedsięwzięcia.

   Jeżeli z takiego nowego badania wynika, że budowa lub oddanie do eksploatacji budowli spowodowały już pogorszenie stanu siedlisk lub niepokojenie gatunków mogące mieć istotne skutki w świetle celów dyrektywy 92/43 bądź grożą takim pogorszeniem lub niepokojeniem, pozostaje jeszcze jednak możliwość zastosowania w drodze analogii art. 6 ust. 4 tej dyrektywy. Jednakże jako przepis stanowiący odstępstwo od kryterium udzielenia zezwolenia określonego w zdaniu drugim ust. 3 tego artykułu powinien być ściśle interpretowany. W tym względzie art. 6 ust. 4 dyrektywy 92/43 należy interpretować w ten sposób, że wymogi kontroli dokonywanej w ramach oceny alternatywnych rozwiązań nie mogą zostać zmienione z tego powodu, że plan lub przedsięwzięcie zostały już zrealizowane. Tymczasem poszukiwanie alternatywy nie może pomijać ani ewentualnego pogorszenia stanu siedlisk i niepokojenia gatunków spowodowanych budową i oddaniem do eksploatacji spornej budowli, ani ewentualnych korzyści wiążących się z tą budowlą. A zatem ocena alternatywnych rozwiązań wymaga wyważenia środowiskowych skutków utrzymania lub ograniczenia użytku spornej budowli, w tym jej zamknięcia, a nawet jej rozbiórki z jednej strony oraz nadrzędnego interesu publicznego, który doprowadził do jej budowy, z drugiej strony.

   W odniesieniu do kosztów ekonomicznych środków, które mogą zostać wzięte pod uwagę w ramach oceny alternatyw, w tym rozbiórki zrealizowanej już budowli, koszty te nie mają takiego samego znaczenia, co przyświecający dyrektywie 92/43 cel ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. A zatem z uwzględnieniem ścisłej wykładni art. 6 ust. 4 tej dyrektywy nie można uznać, że tylko koszty ekonomiczne takich środków mogą być decydujące dla wyboru alternatywnych rozwiązań na podstawie tego przepisu.

   (por. pkt 71, 73, 74, 77, 78; pkt 3 sentencji)