Sprawa C-336/14

postępowanie karne

przeciwko

Sebat Ince

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Amtsgericht Sonthofen)

„Swoboda świadczenia usług — Artykuł 56 TFUE — Gry losowe — Monopol państwowy w zakresie urządzania zakładów sportowych — Uprzednie zezwolenie administracyjne — Wykluczenie podmiotów prywatnych — Przyjmowanie zakładów na rzecz podmiotu z siedzibą w innym państwie członkowskim — Sankcje karne — Przepis krajowy sprzeczny z prawem Unii — Wykluczenie — Przejście do systemu przewidującego przyznanie ograniczonej liczby koncesji prywatnym podmiotom — Zasady przejrzystości i bezstronności — Dyrektywa 98/34/WE — Artykuł 8 — Przepisy techniczne — Zasady dotyczące usług — Obowiązek notyfikacji”

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 4 lutego 2016 r.

1. Swoboda świadczenia usług — Postanowienia traktatu — Zakres stosowania — Gry losowe — Przyjmowanie zakładów przez spółką mającą siedzibę w państwie członkowskim za pośrednictwem podmiotu gospodarczego z siedzibą w innym państwie członkowskim — Włączenie

   (art. 56 TFUE)

2. Prawo Unii Europejskiej — Pierwszeństwo — Sprzeczne prawo krajowe — Niestosowanie istniejących przepisów z mocy prawa

   (deklaracja nr 17 załączona do traktatów UE i FUE)

3. Swoboda świadczenia usług — Ograniczenia — Gry losowe — Przepisy krajowe nadające wyłączne prawa w zakresie urządzania owych gier, na rzecz jednego podmiotu, poddanego nadzorowi państwowemu — Niedopuszczalność — Odmowa przyznania danemu organowi krajowemu okresu przejściowego, w celu powstrzymania się od rozpatrywania wniosków dotyczących przyznania zezwoleń w tym sektorze — Warunki wydawania zezwoleń na organizację gier losowych w wypadku przedłożenia wniosków o takie zezwolenia — Poszanowanie podstawowych zasad traktatowych i zasad równego traktowania i przejrzystości

   (art. 56 TFUE)

4. Swoboda świadczenia usług — Ograniczenia — Gry losowe — Uregulowanie krajowe zakazujące pośredniczenia w przyjmowaniu zakładów sportowych bez zezwolenia na rzecz podmiotu posiadającego zezwolenie w innym państwie członkowskim — Procedura zezwolenia stosowana przez organy krajowe w sposób niespójny i kwestionowana przez niektóre sądy krajowe — Trwanie skutków systemu monopolu państwa w zakresie organizowania zakładów sportowych pomimo stwierdzenia przez sądy krajowe niezgodności tego systemu z prawem Unii — Niedopuszczalność

   (art. 56 TFUE)

5. Państwa członkowskie — Zobowiązania

   (art. 4 ust. 3 TUE; deklaracja nr 17 załączona do traktatów UE i FUE)

6. Zbliżanie ustawodawstw — Procedura udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego — Dyrektywa 98/34 — Ciążący na państwach członkowskich obowiązek notyfikowania Komisji każdego projektu przepisu technicznego — Zakres — Naruszenie obowiązku — Konsekwencje

   (dyrektywa 98/34 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 98/48, art. 8 ust. 1)

7. Zbliżanie ustawodawstw — Procedura udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego — Dyrektywa 98/34 — Przepis techniczny — Pojęcie — Przepisy krajowe przewidujące warunki zakładania przedsiębiorstw lub świadczenia usług przez przedsiębiorstwa — Wyłączenie

   (dyrektywa 98/34 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 98/48, art. 1 pkt 11)

8. Zbliżanie ustawodawstw — Procedura udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego — Dyrektywa 98/34 — Ciążący na państwach członkowskich obowiązek notyfikowania Komisji każdego projektu przepisu technicznego — Zakres — Brak notyfikacji przepisów krajowych utrzymujących w mocy, na szczeblu regionu, zasad już notyfikowanych jako przepisy wspólne dla różnych regionów danego państwa członkowskiego — Naruszenie

   (dyrektywa 98/34 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 98/48, motyw 7, art. 8 ust. 1)

9. Swoboda świadczenia usług — Ograniczenia — Gry losowe — Uregulowanie krajowe zakazujące pośredniczenia w przyjmowaniu zakładów sportowych bez zezwolenia na rzecz podmiotu posiadającego zezwolenie w innym państwie członkowskim — Niezgodność procedury zezwolenia z zasadami równości traktowania i przejrzystości — Trwanie skutków systemu monopolu państwa w zakresie organizowania zakładów sportowych pomimo stwierdzenia przez sądy krajowe niezgodności tego systemu z prawem Unii — Niedopuszczalność

   (art. 56 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 43)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 52)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 54, 55)

4.  Artykuł 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on temu, aby organy ścigania państwa członkowskiego sankcjonowały pośredniczenie w przyjmowaniu zakładów sportowych bez zezwolenia przez prywatny podmiot działający na rzecz innego prywatnego podmiotu nieposiadającego zezwolenia na organizowanie zakładów sportowych w tym państwie członkowskim, lecz który posiada zezwolenie w innym państwie członkowskim, w sytuacji gdy obowiązek posiadania zezwolenia na organizowanie zakładów sportowych lub pośredniczenie w ich przyjmowaniu został ustanowiony w ramach systemu monopolu państwowego, który sądy krajowe uznały za sprzeczny z prawem Unii. Artykuł 56 TFUE sprzeciwia się takiej sankcji, nawet jeśli prywatny podmiot może teoretycznie uzyskać zezwolenie na organizowanie zakładów sportowych lub pośredniczenie w ich przyjmowaniu, w zakresie, w jakim znajomość procedury uzyskania takiego zezwolenia nie została zapewniona, a system monopolu państwowego dotyczący zakładów sportowych, który sądy krajowe uznały za sprzeczny z prawem Unii, został utrzymany pomimo wprowadzenia takiej procedury.

   W istocie w okolicznościach, w których właściwe organy państwa członkowskiego nie stosują fikcyjnej procedury udzielania zezwolenia w sposób jednogłośny i jednolity, a sądy krajowe są podzielone co do zgodności z prawem takiej procedury, nie można wykluczyć, że podmioty prywatne nie mogą zapoznać się z procedurą, jaką należy zastosować w celu złożenia wniosku o zezwolenie na organizowanie zakładów sportowych i pośredniczenie w ich przyjmowaniu, ani z przesłankami udzielenia lub odmowy udzielenia im zezwolenia. Taka nieprecyzyjność nie pozwala zainteresowanym podmiotom na poznanie zakresu ich praw i obowiązków wynikających z art. 56 TFUE, a tym samym system taki należy uważać za sprzeczny z zasadą bezpieczeństwa prawnego. W związku z powyższym nie można uznać, iż taka fikcyjna procedura udzielania zezwolenia usunęła stwierdzoną przez sądy krajowe niezgodność z prawem Unii przepisów prawa krajowego wprowadzających system monopolu państwa w zakresie organizowania zakładów sportowych i pośredniczenia w ich przyjmowaniu.

   (por. pkt 58, 59, 62, 65; pkt 1 sentencji)

5.  Państwa członkowskie nie mogą stosować sankcji karnych w razie uchybienia formalnościom administracyjnym, gdy dopełnienie tych formalności spotkało się z odmową lub zostało uniemożliwione przez dane państwo członkowskie z naruszeniem prawa Unii. Taki zakaz, który wynika z zasady pierwszeństwa prawa Unii i zasady lojalnej współpracy przewidzianej w art. 4 ust. 3 UE, obowiązuje w odniesieniu do ich kompetencji względem wszystkich organów zainteresowanego państwa członkowskiego, w tym do organów ścigania.

   (por. pkt 63, 64)

6.  Naruszenie obowiązku notyfikowania przewidzianego w art. 8 ust. 1 dyrektywy 98/34 ustanawiającej procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, zmienionej dyrektywą 98/48, stanowi uchybienie proceduralne przy przyjmowaniu przepisów technicznych i powoduje brak możliwości stosowania tych przepisów technicznych, tak że nie można się na nie powołać wobec jednostek. W tym względzie jakkolwiek art. 8 ust. 1 tej dyrektywy wymaga przekazania Komisji całego projektu ustawy zawierającej przepisy techniczne, wynikający z naruszenia tego obowiązku brak możliwości stosowania rozciąga się nie na ogół przepisów takiej ustawy, lecz wyłącznie na zawarte w niej przepisy techniczne.

   (por. pkt 67, 68)

7.  Nie stanowią przepisów technicznych w rozumieniu art. 1 pkt 11 dyrektywy 98/34 ustanawiającej procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, zmienionej dyrektywą 98/48, przepisy krajowe, które ograniczają się do ustanowienia warunków zakładania przedsiębiorstw lub świadczenia usług przez przedsiębiorstwa, jak na przykład przepisy poddające wykonywanie jakiejś działalności zawodowej uprzedniemu uzyskaniu zezwolenia.

   (por. pkt 76)

8.  Artykuł 8 ust. 1 dyrektywy 98/34 ustanawiającej procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, zmienionej dyrektywą 98/48 należy interpretować w ten sposób, że projekt ustawy regionalnej, która utrzymuje w mocy na szczeblu odnośnego regionu przepisy ustawodawstwa wspólnego dla różnych regionów państwa członkowskiego, których obowiązywanie wygasło, jest objęty obowiązkiem notyfikowania przewidzianym w tymże art. 8 ust. 1 w zakresie, w jakim projekt ten zawiera przepisy techniczne w rozumieniu art. 1 tej dyrektywy, co oznacza, że uchybienie temu obowiązkowi powoduje, iż nie można powołać się na te przepisy techniczne w ramach postępowania karnego wobec jednostki. Obowiązku tego nie podważa okoliczność, że rzeczone wspólne ustawodawstwo zostało uprzednio notyfikowane Komisji jako projekt, zgodnie z art. 8 ust. 1 wskazanej dyrektywy i przewidywało wyraźnie możliwość przedłużenia obowiązywania, z której jednakże nie skorzystano.

   Uwzględniając w szczególności ten drugi cel, istotne jest poinformowanie podmiotów gospodarczych państwa członkowskiego o projektach przepisów technicznych przyjętych przez inne państwo członkowskie oraz ich czasowym i terytorialnym zakresie stosowania, tak aby mogli się oni zapoznać z zakresem obowiązków, które mogą zostać na nich nałożone, oraz przygotować się na przyjęcie tych tekstów poprzez dostosowanie w odpowiednim czasie w razie potrzeby ich produktów lub usług. W tych okolicznościach, nawet jeśli zasady krajowe mają identyczną treść jak treść zasad zawartych w umowie w sprawie gier losowych, która została notyfikowana Komisji, to ponieważ różnią się one co do ich czasowego i terytorialnego zakresu stosowania, realizacja celów założonych w dyrektywie 98/34 wymaga, aby projekt takich przepisów został notyfikowany Komisji zgodnie z art. 8 ust. 1 akapit pierwszy tej dyrektywy.

   (por. pkt 81–84; pkt 2 sentencji)

9.  Artykuł 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on temu, aby państwo członkowskie sankcjonowało prowadzenie na jego terytorium bez zezwolenia działalności polegającej na pośredniczeniu w przyjmowaniu zakładów sportowych na rzecz podmiotu posiadającego zezwolenie na organizowanie zakładów sportowych w innym państwie członkowskim:

   —

   w sytuacji gdy wydanie zezwolenia na organizowanie zakładów sportowych jest uzależnione od uzyskania koncesji przez ten podmiot zgodnie z procedurą przyznawania koncesji, taką jak będąca przedmiotem postępowania głównego, o ile sąd odsyłający stwierdzi, że procedura ta nie przestrzega zasad równego traktowania i niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową, a także wynikającego z nich obowiązku przejrzystości, oraz

   —

   w zakresie, w jakim pomimo wejścia w życie przepisu krajowego umożliwiającego przyznanie koncesji prywatnym podmiotom stosowanie przepisów wprowadzających system monopolu państwowego w zakresie organizowania zakładów sportowych i pośredniczenia w ich przyjmowaniu, które zostały uznane przez sądy krajowe za sprzeczne z prawem Unii, zostało de facto utrzymane.

   W istocie władze publiczne zawierające umowy koncesyjne na usługi są zobowiązane do zachowania w ogólności podstawowych zasad traktatu, w szczególności art. 56 TFUE, a zwłaszcza zasad równego traktowania i niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową, a także wynikającego z nich obowiązku przejrzystości.

   (por. pkt 86, 95; pkt 3 sentencji)