Sprawa C‑183/14

Radu Florin Salomie

i

Nicolae Vasile Oltean

przeciwko

Direcția Generală a Finanțelor Publice Cluj

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Curtea de Apel Cluj)

„Odesłanie prejudycjalne — Podatek od wartości dodanej (VAT) — Dyrektywa 2006/112/WE — Artykuły 167, 168, 179 i 213 — Zmiana kwalifikacji transakcji przez krajową administrację podatkową na działalność gospodarczą objętą podatkiem VAT — Zasada pewności prawa — Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań — Przepisy krajowe uzależniające korzystanie z prawa do odliczenia od identyfikacji danego przedsiębiorcy do celów podatku VAT i złożenia deklaracji w zakresie tego podatku”

Streszczenie – wyrok Trybunału (siódma izba) z dnia 9 lipca 2015 r.

1. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Pewność prawa – Uregulowania mogące pociągać za sobą konsekwencje finansowe

2. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Pewność prawa i ochrona jednostek – Uregulowanie krajowe mające zastosowanie w dziedzinie regulowanej prawem Unii – Konieczność sformułowania w sposób jednoznaczny

3. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Warunki – Szczegółowe zapewnienia udzielone przez administrację

4. Harmonizacja ustawodawstw podatkowych – Wspólny system podatku od wartości dodanej – Odliczenie podatku naliczonego – Praktyka administracyjna krajowych organów podatkowych polegająca na zmianie, w następstwie kontroli skarbowej, kwalifikacji transakcji na działalność gospodarczą objętą podatkiem od wartości dodanej i nałożeniu dodatkowych zobowiązań podatkowych – Dopuszczalność – Naruszenie zasad pewności prawa i uzasadnionych oczekiwań – Brak – Obowiązek przestrzegania zasady proporcjonalności – Ustalenie spoczywające na sądzie krajowym

5. Harmonizacja ustawodawstw podatkowych – Wspólny system podatku od wartości dodanej – Odliczenie podatku naliczonego – Uregulowanie krajowe uzależniające od pewnych warunków, odliczenie podatku naliczonego należnego lub zapłaconego od towarów lub usług wykorzystanych do celów transakcji podlegających opodatkowaniu, w wypadku opóźnionego zarejestrowania podatnika – Spełnienie materialnych przesłanek prawa do odliczenia i identyfikacji podatnika podatku od wartości dodanej – Niedopuszczalność

   (dyrektywa Rady 2006/112, art. 167, 213, 214)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 31)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 32)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 45)

4.  Zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań nie sprzeciwiają się, aby krajowa administracja podatkowa w następstwie kontroli skarbowej podjęła decyzję o objęciu transakcji podatkiem od wartości dodanej oraz nałożyła dodatkowe zobowiązania podatkowe, pod warunkiem że decyzja ta oparta jest na jasnych i precyzyjnych zasadach, a praktyka tego organu administracji nie była tego rodzaju, że mogła prowadzić do wywołania w świadomości ostrożnego i należycie poinformowanego podmiotu gospodarczego racjonalnego oczekiwania, iż podatek taki nie zostanie zastosowany do tych transakcji, czego sprawdzenie należy do sądu krajowego. Dodatkowe zobowiązania podatkowe nałożone w takich okolicznościach muszą być zgodne z zasadą proporcjonalności.

   (por. pkt 53; pkt 1 sentencji)

5.  Dyrektywa 2006/112 w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej sprzeciwia się przepisom krajowym, na mocy których prawa do odliczenia naliczonego podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego od towarów lub usług wykorzystanych do celów transakcji podlegających opodatkowaniu odmówiono podatnikowi mającemu jednak zapłacić podatek, który powinien był on pobrać, wyłącznie z tego względu, że nie był on zarejestrowany do celów podatku od wartości dodanej przy dokonywaniu tych transakcji, i to do czasu, gdy nie został on prawidłowo zarejestrowany do celów podatku od wartości dodanej i nie została złożona deklaracja w zakresie należnego podatku.

   W istocie prawo do odliczenia stanowi podstawową zasadę wspólnego systemu podatku od wartości dodanej i co do zasady nie może być ograniczane oraz jest ono wykonywane w sposób bezpośredni w stosunku do całego podatku obciążającego transakcje powodujące naliczenie podatku. Ponadto zasada neutralności podatku od wartości dodanej wymaga, by prawo do odliczenia tego naliczonego podatku zostało przyznane w razie spełnienia podstawowych wymagań, nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych wymagań formalnych. W konsekwencji, jeżeli organ podatkowy posiada informacje niezbędne do ustalenia, że zostały spełnione podstawowe wymagania, to nie może on nakładać dodatkowych warunków dotyczących przysługującego podatnikowi prawa do odliczenia tego podatku, które mogłyby w efekcie praktycznie uniemożliwić wykonanie tego prawa. W tym względzie identyfikacja do celów podatku od wartości dodanej, o której mowa w art. 214 dyrektywy 2006/112, oraz obowiązek zgłoszenia przez podatnika rozpoczęcia, zmiany i zakończenia działalności, przewidziany w art. 213 tejże dyrektywy, stanowią jedynie wymogi formalne do celów kontrolnych, które nie mogą podważać w szczególności prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej, jeżeli materialne przesłanki powstania tego prawa zostały spełnione. Natomiast sankcjonowanie z tytułu nieprzestrzegania przez podatnika obowiązków w zakresie rachunkowości i składania deklaracji odmową prawa do odliczenia wykracza w sposób oczywisty poza to, co jest niezbędne do realizacji celu polegającego na zapewnieniu prawidłowego stosowania tych obowiązków, w sytuacji gdy prawo Unii nie stoi na przeszkodzie, by państwa członkowskie nakładały w odpowiednich przypadkach, jako sankcje za naruszenie wspomnianych obowiązków, grzywny lub kary pieniężne proporcjonalne do wagi naruszenia.

   (por. pkt 56, 58–60, 63, 65; pkt 2 sentencji)