Sprawa C‑4/14

Christophe Bohez

przeciwko

Ingrid Wiertz

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Korkein oikeus)

„Odesłanie prejudycjalne — Współpraca sądowa w sprawach cywilnych — Rozporządzenie (WE) nr 44/2001 — Artykuł 1 ust. 2 i art. 49 — Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych — Dziedziny wyłączone — Prawo rodzinne — Rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 — Artykuł 47 ust. 1 — Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej — Orzeczenie o prawie do osobistej styczności z dzieckiem nakazujące zapłatę kary pieniężnej — Egzekucja kary pieniężnej”

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 9 września 2015 r.

1. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Zakres stosowania – Dziedziny wyłączone – Stan cywilny, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych, jak również ustawowego przedstawicielstwa osób fizycznych – Orzeczenie nakazujące zapłatę kary pieniężnej w ramach sporu mającego na celu zapewnienie realizacji prawa do osobistej styczności z dzieckiem – Wyłączenie z zakresu stosowania – Orzeczenie objęte zakresem stosowania rozporządzenia nr 2201/2003

   [rozporządzenia Rady: nr 44/2001, art. 1 ust. 2 lit. a); nr 2201/2003]

2. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej – Rozporządzenie nr 2201/2003 – Uznanie i wykonanie – Orzeczenie nakazujące zapłatę kary pieniężnej w ramach sporu mającego na celu zapewnienie realizacji prawa do osobistej styczności z dzieckiem – Egzekucja kary pieniężnej mieszcząca się w ramach tego samego systemu wykonawczego co orzeczenie o prawie do osobistej styczności z dzieckiem

   (rozporządzenie Rady nr 2201/2003, art. 28 ust. 1, art. 41 ust. 1, art. 47 ust. 1)

3. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej – Rozporządzenie nr 2201/2003 – Uznanie i wykonanie – Orzeczenie nakazujące zapłatę kary pieniężnej w ramach sporu mającego na celu zapewnienie realizacji prawa do osobistej styczności z dzieckiem – Wykonanie – Warunek – Wysokość kary ostatecznie określona przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia

   (rozporządzenie Rady nr 2201/2003)

1.  Artykuł 1 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że rozporządzenie to nie ma zastosowania do spraw dotyczących egzekucji w jednym państwie członkowskim kary pieniężnej przewidzianej w orzeczeniu wydanym w innym państwie członkowskim, dotyczącym prawa do pieczy na dzieckiem i prawa do osobistej styczności z dzieckiem, w celu zapewnienia współpracy osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, w realizacji prawa do osobistej styczności z dzieckiem.

   W istocie taka kara pieniężna ma charakter akcesoryjny w stosunku do, spoczywającego na rodzicu, pod którego pod pieczą dziecko pozostaje, obowiązku współpracy w realizacji prawa do osobistej styczności z dzieckiem na warunkach określonych w tym orzeczeniu.

   Tymczasem art. 1 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 wyraźnie wyłącza z zakresu stosowania tego rozporządzania zagadnienia związane z prawami stanu osób fizycznych, które to pojęcie obejmuje kwestie związane z wykonywaniem odpowiedzialności rodzicielskiej wobec dziecka.

   W konsekwencji wspomniana kara pieniężna, której zapłata jest dochodzona, jest środkiem o charakterze akcesoryjnym służącym zabezpieczeniu prawa, które nie jest objęte zakresem stosowania rozporządzenia nr 44/2001, ale rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000.

   (por. pkt 35–37, 39, 40; pkt 1 sentencji)

2.  Egzekucja kary pieniężnej zasądzonej przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia, który orzekł co do istoty w kwestii prawa do osobistej styczności z dzieckiem, w celu zapewnienia efektywnej realizacji tego prawa, mieści się w ramach tego samego systemu wykonawczego co orzeczenie o prawie do osobistej styczności z dzieckiem, którego realizację ta kara pieniężna ma zabezpieczać, i w związku z tym stwierdzenie jej wykonalności następuje w oparciu o przepisy rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000.

   W istocie takiej kary pieniężnej nie można postrzegać w izolacji, jako odrębnego zobowiązania, ale w charakterze środka, który jest nierozerwalnie związany z prawem do osobistej styczności z dzieckiem, którego realizację zabezpiecza. Z tego względu egzekucja kary pieniężnej musi stanowić część tego samego systemu wykonawczego co prawo do osobistej styczności z dzieckiem, którego realizację środek ten zabezpiecza, a więc musi odbywać się zgodnie z regułami przewidzianymi w art. 28 ust. 1 i art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003.

   Gdyby uznać, że egzekucja kary pieniężnej podlega innemu reżimowi prawnemu niż prawo do osobistej styczności z dzieckiem, czyli postępowaniu w sprawie wykonania orzeczenia, które zgodnie z art. 47 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003, regulowane jest przepisami państwa członkowskiego wykonania, sąd tego państwa mógłby dokonać samodzielnej kontroli, czy naruszenie prawa do osobistej styczności z dzieckiem rzeczywiście miało miejsce.

   Tymczasem możliwość przeprowadzenia takiej kontroli, która odbywałaby się zgodnie z przepisami państwa wykonania i obejmowałaby ocenę przez sąd tego państwa okoliczności faktycznych rozpatrywanego przypadku, byłaby wbrew woli prawodawcy Unii, który chciał, aby orzeczenia wydawane w tej dziedzinie były wykonywane w sposób jednakowy i uproszczony, co wyklucza jakikolwiek merytoryczny udział sądu państwa wykonania i opiera się na zaufaniu do sądu państwa pochodzenia, który wydał orzeczenie dotyczące prawa do osobistej styczności z dzieckiem.

   (por. pkt 49–53; pkt 2 sentencji)

3.  W systemie rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000, orzeczenia sądów zagranicznych nakazujące zapłatę kary pieniężnej podlegają wykonaniu w państwie członkowskim wykonania tylko pod warunkiem, że wysokość tej kary została ostatecznie określona przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia.

   W istocie w przypadku gdy osoba, której przyznano w państwie członkowskim prawo do osobistej styczności z dzieckiem, twierdzi, że prawo to nie jest realizowane, w związku z czym wszczyna w innym państwie członkowskim postępowanie w sprawie egzekucji kary pieniężnej, której ostateczna wysokość nie została określona w państwie członkowskim pochodzenia, ustalenie ostatecznej kwoty, która ma zostać zapłacona pociąga za sobą kontrolę uchybień podnoszonych przez osobę uprawnioną do osobistej styczności z dzieckiem. Tymczasem kontrola taka, mająca fundamentalne znaczenie z punktu widzenia najlepszego interesu dziecka, nie obejmuje jedynie ustaleń dotyczących ilości przypadków, w których kontakty z dzieckiem nie doszły do skutku, lecz także ocenę przyczyn tych uchybień. Ustaleń takich władny jest dokonywać wyłącznie sąd państwa pochodzenia, który jako jedyny może dokonywać rozstrzygnięć merytorycznych.

   W rezultacie w takim przypadku wierzyciel kwot należnych z tytułu kary pieniężnej musi wyczerpać środki proceduralne dostępne w państwie członkowskim pochodzenia w celu uzyskania tytułu wykonawczego ostatecznie określającego wysokość kary pieniężnej.

   (por. pkt 59–61; pkt 3 sentencji)