Sprawa C‑537/13

Birutė Šiba

przeciwko

Arūnasowi Devėnasowi

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Lietuvos Aukščiausiasis Teismas)

„Odesłanie prejudycjalne — Dyrektywa 93/13/EWG — Zakres stosowania — Umowy zawierane z konsumentami — Umowa o świadczenie usług prawnych zawarta pomiędzy adwokatem a konsumentem”

Streszczenie – wyrok Trybunału (dziewiąta izba) z dnia 15 stycznia 2015 r.

1. Ochrona konsumentów — Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich — Dyrektywa 93/13 — Zakres stosowania — Umowa o świadczenie usług prawnych zawarta pomiędzy adwokatem a osobą fizyczną — Włączenie

   [dyrektywa Rady 93/13, motyw dziesiąty, art. 2 lit. b), art. 2 lit. c)]

2. Ochrona konsumentów — Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich — Dyrektywa 93/13 — Cel — Ochrona strony najsłabszej — Stosowanie w ramach umów dotyczących świadczenia usług prawnych

   (dyrektywa Rady 93/13, motyw dziesiąty)

3. Ochrona konsumentów — Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich — Dyrektywa 93/13 — Zakres stosowania — Wpływ publicznego lub prywatnego charakteru świadczenia usług będących przedmiotem umowy — Brak — Wyjątek — Negocjowane warunki umowne w umowach dotyczących świadczenia usług prawnych

   [dyrektywa Rady 93/13, motywy dziesiąty, cztermasty, art. 2 lit. c)]

4. Ochrona konsumentów — Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich — Dyrektywa 93/13 — Nieuczciwy warunek w rozumieniu art. 3 — Ocena przez sąd krajowy — Kryteria

   [dyrektywa Rady 93/13, art. 4 ust. 1, art. 5]

1.  Dyrektywę 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że ma ona zastosowanie do standaryzowanych umów o świadczenie usług prawnych, zawartych przez adwokata z osobą fizyczną, która działa w celach niezwiązanych z jej działalnością zawodową.

   W istocie na mocy motywu dziesiątego dyrektywy 93/13 jednolite normy prawne dotyczące nieuczciwych warunków powinny odnosić się do wszelkich umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, zgodnie z definicjami zawartymi w art. 2 lit. b) i c) omawianej dyrektywy. Tak więc dyrektywa 93/13 definiuje umowy, do jakich ma zastosowanie, poprzez odniesienie do statusu kontrahentów, w zależności od tego, czy działają oni w ramach swojej działalności zawodowej, czy też nie. A zatem adwokat, który świadczy odpłatnie usługi prawne na rzecz osoby fizycznej działającej w celach prywatnych, jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 2 lit. c) dyrektywy 93/13. Umowa odnosząca się do świadczenia takich usług podlega w konsekwencji reżimowi tej dyrektywy.

   (por. pkt 20, 21, 24, 35; sentencja)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 22, 23)

3.  W świetle celu zamierzonego w dyrektywie 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, jakim jest ochrona konsumentów, publiczny lub prywatny charakter działalności przedsiębiorcy, podobnie jak szczególne zadania, które przedsiębiorca ten realizuje, nie mogą rozstrzygać o samej możliwości zastosowania wspomnianej dyrektywy. W tym względzie art. 2 lit. c) dyrektywy 93/13 dotyczy każdej działalności zawodowej bez względu na to, czy należy ona do sektora publicznego czy prywatnego oraz, jak przewiduje motyw czternasty tej dyrektywy, ma ona zastosowanie również do handlu, przedsiębiorstw i zawodów [działalności zawodowej] o charakterze publicznym.

   W związku z powyższym, co się tyczy odpłatnego świadczenia przez adwokata usług prawnych, okoliczność, że adwokaci w ramach prowadzonej przez siebie działalności są zobowiązani do zachowania poufności w ramach swoich stosunków z „klientami/konsumentami”, nie stanowi przeszkody dla stosowania dyrektywy 93/13 w odniesieniu do standaryzowanych warunków umów dotyczących świadczenia usług prawnych. Warunki umowne, które nie są przedmiotem negocjacji indywidualnych, a w szczególności te, które są sporządzone w celu ich uogólnionego stosowania, nie zawierają bowiem jako takie informacji spersonalizowanych dotyczących klientów adwokatów, których ujawnienie mogłoby naruszyć obowiązek zachowania poufności związany z wykonywaniem zawodu adwokata. Co prawda szczególne sformułowanie warunku umownego, zwłaszcza tego, który dotyczy szczegółowych zasad odnoszących się do honorarium adwokata, mogłoby, przynajmniej przypadkowo, prowadzić do ujawnienia niektórych z tych aspektów stosunku pomiędzy adwokatem a jego klientem, które powinny pozostać poufne. Jednakże warunek taki byłby negocjowany indywidualnie, a tym samym nie jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 93/13.

   (por. pkt 25, 28, 30–32)

4.  Aby ocenić nieuczciwy charakter warunków umów objętych zakresem stosowania dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, jakim jest ochrona konsumentów, należy uwzględnić rodzaj usług, które są przedmiotem tych umów, zgodnie z art. 4 ust. 1 tej dyrektywy, wykładanym w świetle jej motywu osiemnastego. W rezultacie ocenę tę powinien przeprowadzić sąd krajowy z uwzględnieniem wspomnianego rodzaju usług i z odniesieniem, w czasie zawierania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z jej zawarciem.

   Tak więc w odniesieniu do umów dotyczących usług prawnych do sądu odsyłającego należy uwzględnienie szczególnego rodzaju tych usług w ramach przeprowadzanej przez ów sąd oceny prostego i zrozumiałego charakteru warunków umownych, zgodnie z art. 5 zdanie pierwsze dyrektywy 93/13, a na mocy art. 5 zdanie drugie – interpretowanie tych warunków w razie wątpliwości w sposób najbardziej korzystny dla konsumenta.

   (por. pkt 33, 34)