Sprawy połączone C‑293/13 P i C‑294/13 P

Fresh Del Monte Produce Inc.

przeciwko

Komisji Europejskiej

i

Komisja Europejska

przeciwko

Fresh Del Monte Produce Inc.

„Odwołanie — Konkurencja — Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki — Europejski rynek bananów — Koordynacja w ustalaniu cen referencyjnych — Pojęcie „jednostki gospodarczej” tworzonej przez dwie spółki — Pojęcie „decydującego wpływu” — Możliwość przypisania zachowania danej spółki innej spółce — Przeinaczenie dowodów — Ciężar dowodu — Zasada in dubio pro reo — Pojęcie „jednolitego i ciągłego naruszenia” — Pojęcie „uzgodnionej praktyki” — Pojęcie „naruszenia ze względu na cel” — Przedsiębiorstwa będące członkami kartelu — Przedstawienie Komisji informacji — Obowiązek prawny — Zakres — Prawo do nieoskarżania samego siebie — Interwenient w pierwszej instancji — Odwołanie wzajemne — Dopuszczalność”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 24 czerwca 2015 r.

1. Odwołanie — Interes prawny — Przesłanka — Odwołanie mogące przynieść korzyść stronie, która je wniosła — Brak

   (art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 56 akapit drugi)

2. Odwołanie — Odpowiedź interwenienta — Interes prawny — Ryzyko poniesienia przez tylko jedną ze stron konsekwencji decyzji nakładającej na nią solidarnie obowiązek zapłaty grzywny

   (regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 172)

3. Konkurencja — Normy Unii — Naruszenia — Przypisanie — Spółka dominująca i spółki zależne — Jednostka gospodarcza — Kryteria oceny — Wywieranie decydującego wpływu na zachowanie spółki zależnej, które można wywnioskować z łańcucha poszlak dotyczących związków gospodarczych, organizacyjnych i prawnych ze spółką dominującą

   (art. 101 ust. 1 TFUE)

4. Konkurencja — Normy Unii — Naruszenia — Przypisanie — Spółka dominująca i spółki zależne — Jednostka gospodarcza — Spółka zależna należąca wspólnie do dwóch spółek, z których jedna jest również spółką dominującą drugiej spółki — Brak wpływu

   (art. 81 ust. 1 WE)

5. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki — Zakaz — Naruszenia — Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie — Przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za całość naruszenia — Przesłanki

   (art. 101 ust. 1 TFUE)

6. Konkurencja — Grzywny — Kwota — Ustalenie — Kryteria — Obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie — Przesłanki

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18 ust. 2, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2002/C 45/03)

7. Konkurencja — Postępowanie administracyjne — Poszanowanie prawa do obrony — Żądanie informacji skierowane do przedsiębiorstwa — Prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi oznaczającej przyznanie się do naruszenia

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18 ust. 2)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 46, 47)

2.  W ramach odwołania strona ma interes prawny w złożeniu odpowiedzi na odwołanie, w sytuacji gdy nie zaskarżyła w przewidzianym terminie decyzji Komisji, która ukarała ją wspólnie i solidarnie z innym przedsiębiorstwem za naruszenia reguł konkurencji, wobec czego decyzja ta stała się względem niej ostateczna, a w wypadku uwzględnienia przez Trybunał odwołania przedsiębiorstwa solidarnie odpowiedzialnego i stwierdzenia nieważności decyzji, które go dotyczy, będzie musiała zapłacić ustaloną grzywnę samodzielnie, a nie solidarnie z drugim przedsiębiorstwem.

   (por. pkt 52, 53, 164–166)

3.  W celu zbadania, czy spółka dominująca może wywierać decydujący wpływ na zachowanie swej spółki zależnej na rynku, należy więc wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności dotyczące związków gospodarczych, organizacyjnych i prawnych wiążących spółkę zależną z jej spółką dominującą, a zatem uwzględnić rzeczywistą sytuację gospodarczą. Rzeczywiste wywieranie decydującego wpływu może zostać wywnioskowane ze zbioru zgodnych elementów, nawet w przypadku gdy żaden z tych elementów, rozważany z osobna, nie wystarcza, aby stwierdzić istnienie takiego wpływu.

   Jest tak w wypadku, gdy spółka dominująca uzyskuje, na swe żądanie i poza zakresem swych uprawnień, bieżące informacje o stanie rynku danego towaru, gdy kieruje ona do swej spółki zależnej precyzyjne instrukcje co do sposobu, w jaki spółka ta powinna zachowywać się na rynku, gdy instrukcjom tym towarzyszą groźby mające swe źródło w istotnym środku wywierania presji, którym dysponuje ona względem spółki zależnej, i gdy ta ostatnia, obawiając się upadłości, usiłuje spełniać oczekiwania spółki dominującej.

   (por. pkt 75–77, 98, 99)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 78)

5.  Może wystąpić sytuacja, w której przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio we wszystkich zachowaniach antykonkurencyjnych stanowiących jednolite i ciągłe naruszenie reguł konkurencji, kiedy to Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności za wszystkie te zachowania, a tym samym za to naruszenie w całości. Przedsiębiorstwo mogło również uczestniczyć bezpośrednio jedynie w części zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe, lecz mieć wiedzę o wszystkich pozostałych zachowaniach stanowiących naruszenie planowanych lub wdrażanych przez innych uczestników kartelu dla realizacji tych samych celów, lub mogło w sposób rozsądny je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko. W takiej sytuacji Komisja jest również uprawniona do przypisania temu przedsiębiorstwu odpowiedzialności za wszystkie zachowania antykonkurencyjne stanowiące takie naruszenie i w konsekwencji – za to naruszenie w całości.

   Natomiast gdy przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio w jednym lub większej liczbie zachowań antykonkurencyjnych stanowiących jednolite i ciągłe naruszenie, ale nie zostało wykazane, że poprzez swoje własne zachowanie zamierzało ono przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez pozostałych uczestników kartelu i że znało wszystkie pozostałe zachowania stanowiące naruszenie, planowane lub wdrażane przez wspomnianych uczestników dla realizacji tych samych celów, lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz że było gotowe ponieść związane z tym ryzyko, Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności jedynie za zachowania, w których uczestniczyło ono bezpośrednio, i za zachowania planowane lub wdrażane przez innych uczestników dla realizacji tych samych celów co cele tego przedsiębiorstwa, co do których wykazano, że o nich wiedziało lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko.

   (por. pkt 156–160)

6.  Obniżenie grzywny w sposób przewidziany w komunikacie w sprawie zwalniania z grzywien oraz zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych jest uzasadnione tylko wtedy, gdy dane przedsiębiorstwo niepytane dostarczy Komisji informacji. W istocie zachowanie danego przedsiębiorstwa powinno nie tylko ułatwiać Komisji spoczywające na niej zadanie stwierdzenia, iż doszło do naruszenia, ale powinno również świadczyć o prawdziwej woli współpracy z jego strony.

   (por. pkt 184)

7.  Prawa do nieoskarżania samego siebie nie naruszają żądania przedstawienia informacji wystosowane na podstawie art. 18 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Brak dostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych na tej podstawie informacji nie może bowiem doprowadzić do nałożenia grzywny lub okresowej kary pieniężnej na podstawie, odpowiednio, art. 23 i 24 rozporządzenia nr 1/2003. Zwykle żądanie przedstawienia informacji odróżnia się zatem od formalnej decyzji wydanej na podstawie art. 18 ust. 3 tego rozporządzenia, w odniesieniu do której rozporządzenie to przewiduje nałożenie sankcji pieniężnych w wypadku braku odpowiedzi.

   (por. pkt 195, 196)

Sprawy połączone C‑293/13 P i C‑294/13 P

Fresh Del Monte Produce Inc.

przeciwko

Komisji Europejskiej

i

Komisja Europejska

przeciwko

Fresh Del Monte Produce Inc.

„Odwołanie — Konkurencja — Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki — Europejski rynek bananów — Koordynacja w ustalaniu cen referencyjnych — Pojęcie „jednostki gospodarczej” tworzonej przez dwie spółki — Pojęcie „decydującego wpływu” — Możliwość przypisania zachowania danej spółki innej spółce — Przeinaczenie dowodów — Ciężar dowodu — Zasada in dubio pro reo — Pojęcie „jednolitego i ciągłego naruszenia” — Pojęcie „uzgodnionej praktyki” — Pojęcie „naruszenia ze względu na cel” — Przedsiębiorstwa będące członkami kartelu — Przedstawienie Komisji informacji — Obowiązek prawny — Zakres — Prawo do nieoskarżania samego siebie — Interwenient w pierwszej instancji — Odwołanie wzajemne — Dopuszczalność”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 24 czerwca 2015 r.

1. Odwołanie – Interes prawny – Przesłanka – Odwołanie mogące przynieść korzyść stronie, która je wniosła – Brak

   (art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 56 akapit drugi)

2. Odwołanie – Odpowiedź interwenienta – Interes prawny – Ryzyko poniesienia przez tylko jedną ze stron konsekwencji decyzji nakładającej na nią solidarnie obowiązek zapłaty grzywny

   (regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 172)

3. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Wywieranie decydującego wpływu na zachowanie spółki zależnej, które można wywnioskować z łańcucha poszlak dotyczących związków gospodarczych, organizacyjnych i prawnych ze spółką dominującą

   (art. 101 ust. 1 TFUE)

4. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Spółka zależna należąca wspólnie do dwóch spółek, z których jedna jest również spółką dominującą drugiej spółki – Brak wpływu

   (art. 81 ust. 1 WE)

5. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za całość naruszenia – Przesłanki

   (art. 101 ust. 1 TFUE)

6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Przesłanki

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18 ust. 2, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2002/C 45/03)

7. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Żądanie informacji skierowane do przedsiębiorstwa – Prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi oznaczającej przyznanie się do naruszenia

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18 ust. 2)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 46, 47)

2.  W ramach odwołania strona ma interes prawny w złożeniu odpowiedzi na odwołanie, w sytuacji gdy nie zaskarżyła w przewidzianym terminie decyzji Komisji, która ukarała ją wspólnie i solidarnie z innym przedsiębiorstwem za naruszenia reguł konkurencji, wobec czego decyzja ta stała się względem niej ostateczna, a w wypadku uwzględnienia przez Trybunał odwołania przedsiębiorstwa solidarnie odpowiedzialnego i stwierdzenia nieważności decyzji, które go dotyczy, będzie musiała zapłacić ustaloną grzywnę samodzielnie, a nie solidarnie z drugim przedsiębiorstwem.

   (por. pkt 52, 53, 164–166)

3.  W celu zbadania, czy spółka dominująca może wywierać decydujący wpływ na zachowanie swej spółki zależnej na rynku, należy więc wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności dotyczące związków gospodarczych, organizacyjnych i prawnych wiążących spółkę zależną z jej spółką dominującą, a zatem uwzględnić rzeczywistą sytuację gospodarczą. Rzeczywiste wywieranie decydującego wpływu może zostać wywnioskowane ze zbioru zgodnych elementów, nawet w przypadku gdy żaden z tych elementów, rozważany z osobna, nie wystarcza, aby stwierdzić istnienie takiego wpływu.

   Jest tak w wypadku, gdy spółka dominująca uzyskuje, na swe żądanie i poza zakresem swych uprawnień, bieżące informacje o stanie rynku danego towaru, gdy kieruje ona do swej spółki zależnej precyzyjne instrukcje co do sposobu, w jaki spółka ta powinna zachowywać się na rynku, gdy instrukcjom tym towarzyszą groźby mające swe źródło w istotnym środku wywierania presji, którym dysponuje ona względem spółki zależnej, i gdy ta ostatnia, obawiając się upadłości, usiłuje spełniać oczekiwania spółki dominującej.

   (por. pkt 75–77, 98, 99)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 78)

5.  Może wystąpić sytuacja, w której przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio we wszystkich zachowaniach antykonkurencyjnych stanowiących jednolite i ciągłe naruszenie reguł konkurencji, kiedy to Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności za wszystkie te zachowania, a tym samym za to naruszenie w całości. Przedsiębiorstwo mogło również uczestniczyć bezpośrednio jedynie w części zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe, lecz mieć wiedzę o wszystkich pozostałych zachowaniach stanowiących naruszenie planowanych lub wdrażanych przez innych uczestników kartelu dla realizacji tych samych celów, lub mogło w sposób rozsądny je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko. W takiej sytuacji Komisja jest również uprawniona do przypisania temu przedsiębiorstwu odpowiedzialności za wszystkie zachowania antykonkurencyjne stanowiące takie naruszenie i w konsekwencji – za to naruszenie w całości.

   Natomiast gdy przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio w jednym lub większej liczbie zachowań antykonkurencyjnych stanowiących jednolite i ciągłe naruszenie, ale nie zostało wykazane, że poprzez swoje własne zachowanie zamierzało ono przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez pozostałych uczestników kartelu i że znało wszystkie pozostałe zachowania stanowiące naruszenie, planowane lub wdrażane przez wspomnianych uczestników dla realizacji tych samych celów, lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz że było gotowe ponieść związane z tym ryzyko, Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności jedynie za zachowania, w których uczestniczyło ono bezpośrednio, i za zachowania planowane lub wdrażane przez innych uczestników dla realizacji tych samych celów co cele tego przedsiębiorstwa, co do których wykazano, że o nich wiedziało lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko.

   (por. pkt 156–160)

6.  Obniżenie grzywny w sposób przewidziany w komunikacie w sprawie zwalniania z grzywien oraz zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych jest uzasadnione tylko wtedy, gdy dane przedsiębiorstwo niepytane dostarczy Komisji informacji. W istocie zachowanie danego przedsiębiorstwa powinno nie tylko ułatwiać Komisji spoczywające na niej zadanie stwierdzenia, iż doszło do naruszenia, ale powinno również świadczyć o prawdziwej woli współpracy z jego strony.

   (por. pkt 184)

7.  Prawa do nieoskarżania samego siebie nie naruszają żądania przedstawienia informacji wystosowane na podstawie art. 18 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Brak dostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych na tej podstawie informacji nie może bowiem doprowadzić do nałożenia grzywny lub okresowej kary pieniężnej na podstawie, odpowiednio, art. 23 i 24 rozporządzenia nr 1/2003. Zwykle żądanie przedstawienia informacji odróżnia się zatem od formalnej decyzji wydanej na podstawie art. 18 ust. 3 tego rozporządzenia, w odniesieniu do której rozporządzenie to przewiduje nałożenie sankcji pieniężnych w wypadku braku odpowiedzi.

   (por. pkt 195, 196)