Sprawa C‑113/13

Azienda sanitaria locale n. 5 „Spezzino” i in.

przeciwko

San Lorenzo Soc. coop. Sociale

oraz

Croce Verde Cogema cooperativa sociale Onlus

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

złożony przez Consiglio di Stato)

„Odesłanie prejudycjalne — Usługi transportu sanitarnego — Ustawodawstwo krajowe zastrzegające wykonywanie działalności transportu sanitarnego na rzecz publicznych jednostek zdrowia w pierwszej kolejności dla spełniających wymogi prawne i zarejestrowanych stowarzyszeń wolontariackich — Zgodność z prawem Unii — Zamówienia publiczne — Artykuły 49 TFUE i 56 TFUE — Dyrektywa 2004/18/WE — Usługi mieszane objęte jednocześnie załącznikiem IIA i załącznikiem IIB do dyrektywy 2004/18 — Artykuł 1 ust. 2 lit. a) i d) — Pojęcie zamówienia publicznego na usługi — Charakter odpłatny — Świadczenie wzajemne polegające na zwrocie poniesionych kosztów”

Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 11 grudnia 2014 r.

1. Zbliżanie ustawodawstw – Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Dyrektywa 2004/18 – Zakres stosowania – Umowa ramowa dotycząca usług transportu sanitarnego dokonywanego przez stowarzyszenia wolontariackie niemające celu zarobkowego i otrzymujące jedynie zwrot poniesionych kosztów – Włączenie

   (dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 1 ust. 5)

2. Zbliżanie ustawodawstw – Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Dyrektywa 2004/18 – Udzielanie zamówień – Reguły dotyczące ogłoszeń – Zamówienia o wartości niższej od progu określonego w dyrektywie lub odnoszące się do usług objętych załącznikiem IIB – Zamówienia posiadające pewne transgraniczne znaczenie – Obowiązki podmiotów zamawiających

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE; dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 21, 23, art. 35 ust. 4, załącznik IIB)

3. Pytania prejudycjalne – Dopuszczalność – Konieczność dostarczenia Trybunałowi wystarczających wyjaśnień w zakresie stanu faktycznego i prawnego – Zakres obowiązku w dziedzinie zamówień publicznych

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE, 267 TFUE; regulamin postępowania przed Sądem, art. 94)

4. Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Ograniczenia – Ustawodawstwo krajowe zastrzegające wykonywanie działalności transportu sanitarnego na rzecz stowarzyszeń wolontariackich – Niedopuszczalność – Względy uzasadniające – Uzasadniona względami zdrowia publicznego konieczność utrzymania równowagi finansowej systemu transportu sanitarnego – Dopuszczalność – Przesłanka – Brak celu zarobkowego – Badanie przez sąd krajowy

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 36–38)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 40–42, 45, 46)

3.  Co się tyczy wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie zamówień publicznych, w którym podniesiona jest kwestia stosowania ogólnych zasad równego traktowanie, niedyskryminacji oraz obowiązku przejrzystości wynikających z art. 49 TFUE i art. 56 TFUE, do sądu odsyłającego należy ustalenie niezbędnych elementów umożliwiających Trybunałowi zbadanie czy postępowanie główne ma pewne znaczenie transgraniczne uzasadniające zastosowanie tych zasad. Tymczasem, jak wynika z art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem musi on mieć możliwość odnalezienia we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym okoliczności faktycznych, na jakich oparte są pytania, oraz związku pomiędzy tymi danymi i pytaniami. W konsekwencji ustalenie okoliczności niezbędnych, aby możliwe było zbadanie istnienia niewątpliwego znaczenia transgranicznego powinno mieć miejsce przed wystąpieniem do Trybunału.

   Tymczasem ze względu na ducha współpracy charakteryzującego stosunki pomiędzy sądami krajowymi i Trybunałem w ramach postępowania prejudycjalnego, brak takich uprzednich ustaleń sądu odsyłającego w przedmiocie ewentualnego istnienia niewątpliwego znaczenia transgranicznego nie prowadzi do niedopuszczalności wniosku, jeśli pomimo tych braków Trybunał uzna, że jest w stanie udzielić użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu w świetle okoliczności wynikających z akt sprawy. Jest tak w szczególności w przypadku, gdy postanowienie odsyłające zawiera wystarczająco dużo okoliczności właściwych dla oceny ewentualnego istnienia takiego interesu. Niemniej jednak Trybunał udziela odpowiedzi jedynie z zastrzeżeniem, że sąd odsyłający może stwierdzić istnienie niewątpliwego znaczenia transgranicznego na podstawie dokładnej oceny wszystkich istotnych okoliczności dotyczących postępowania głównego.

   (por. pkt 47, 48)

4.  Artykuły 49 TFUE i 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te nie stoją na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, które przewidują, iż świadczenie usług transportu sanitarnego i ratownictwa medycznego musi być powierzane w pierwszej kolejności i w drodze bezpośredniego udzielenia zamówienia, bez jakiegokolwiek ogłoszenia o zamówieniu, organizacjom wolontariackim objętym umowami, o ile ramy prawne i umowne, w których prowadzona jest działalność tychże organizacji, faktycznie przyczyniają się do celu społecznego i do realizacji celów solidarności oraz efektywności budżetowej, na których opierają się te uregulowania.

   W istocie państwo członkowskie może przyjąć, w ramach zakresu uznania przysługującego mu w celu zadecydowania o poziomie ochrony zdrowia publicznego i organizacji jego systemu bezpieczeństwa społecznego, że wykorzystywanie stowarzyszeń wolontariackich odpowiada celowi społecznemu usług transportu sanitarnego i może przyczyniać się do kontroli nad kosztami tych usług. Tymczasem samo ryzyko poważnego naruszenia równowagi finansowej systemu zabezpieczenia społecznego może nie tylko stanowić nadrzędną przesłankę interesu ogólnego, zdolną usprawiedliwić przeszkodę w swobodnym świadczeniu usług, lecz ponadto cel utrzymania, ze względów zdrowia publicznego, zrównoważonej i dostępnej dla wszystkich służby medycznej i szpitalnej może również wchodzić w zakres jednego z odstępstw uzasadnionych względami zdrowia publicznego, o ile przyczynia się do osiągania wysokiego poziomu ochrony zdrowia.

   Jednakże wymagane jest, aby stowarzyszenia wolontariackie, gdy działają w tych ramach, nie realizowały celów innych aniżeli cele solidarności i efektywności budżetowej, aby nie czerpały żadnych zysków z ich usług, niezależnie od zwrotu kosztów zmiennych, stałych i długookresowych koniecznych do ich świadczenia ani nie zapewniały żadnego zysku swym członkom. Co więcej, jakkolwiek dopuszczalne jest korzystanie z pracowników, gdyż w ich braku stowarzyszenia te byłyby niemalże pozbawione faktycznej możliwości działania w licznych dziedzinach, w których zasada solidarności może być wdrożona, owe organizacje muszą rygorystycznie przestrzegać wymogów ustanowionych w odniesieniu do nich w ustawodawstwie krajowym. Do sądu odsyłającego należy przeprowadzenie wszystkich wymaganych ocen w celu ustalenia, czy dany system organizacji usług transportu sanitarnego w rzeczywistości przyczynia się do celu społecznego i do realizacji celów solidarności i efektywności budżetowej, na których system ten się opiera.

   (por. pkt 57, 59, 61, 63, 65; sentencja)

Sprawa C‑113/13

Azienda sanitaria locale n. 5 „Spezzino” i in.

przeciwko

San Lorenzo Soc. coop. Sociale

oraz

Croce Verde Cogema cooperativa sociale Onlus

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

złożony przez Consiglio di Stato)

„Odesłanie prejudycjalne — Usługi transportu sanitarnego — Ustawodawstwo krajowe zastrzegające wykonywanie działalności transportu sanitarnego na rzecz publicznych jednostek zdrowia w pierwszej kolejności dla spełniających wymogi prawne i zarejestrowanych stowarzyszeń wolontariackich — Zgodność z prawem Unii — Zamówienia publiczne — Artykuły 49 TFUE i 56 TFUE — Dyrektywa 2004/18/WE — Usługi mieszane objęte jednocześnie załącznikiem IIA i załącznikiem IIB do dyrektywy 2004/18 — Artykuł 1 ust. 2 lit. a) i d) — Pojęcie zamówienia publicznego na usługi — Charakter odpłatny — Świadczenie wzajemne polegające na zwrocie poniesionych kosztów”

Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 11 grudnia 2014 r.

1. Zbliżanie ustawodawstw — Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi — Dyrektywa 2004/18 — Zakres stosowania — Umowa ramowa dotycząca usług transportu sanitarnego dokonywanego przez stowarzyszenia wolontariackie niemające celu zarobkowego i otrzymujące jedynie zwrot poniesionych kosztów — Włączenie

   (dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 1 ust. 5)

2. Zbliżanie ustawodawstw — Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi — Dyrektywa 2004/18 — Udzielanie zamówień — Reguły dotyczące ogłoszeń — Zamówienia o wartości niższej od progu określonego w dyrektywie lub odnoszące się do usług objętych załącznikiem IIB — Zamówienia posiadające pewne transgraniczne znaczenie — Obowiązki podmiotów zamawiających

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE; dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 21, 23, art. 35 ust. 4, załącznik IIB)

3. Pytania prejudycjalne — Dopuszczalność — Konieczność dostarczenia Trybunałowi wystarczających wyjaśnień w zakresie stanu faktycznego i prawnego — Zakres obowiązku w dziedzinie zamówień publicznych

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE, 267 TFUE; regulamin postępowania przed Sądem, art. 94)

4. Swoboda przedsiębiorczości — Swoboda świadczenia usług — Ograniczenia — Ustawodawstwo krajowe zastrzegające wykonywanie działalności transportu sanitarnego na rzecz stowarzyszeń wolontariackich — Niedopuszczalność — Względy uzasadniające — Uzasadniona względami zdrowia publicznego konieczność utrzymania równowagi finansowej systemu transportu sanitarnego — Dopuszczalność — Przesłanka — Brak celu zarobkowego — Badanie przez sąd krajowy

   (art. 49 TFUE, 56 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 36–38)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 40–42, 45, 46)

3.  Co się tyczy wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie zamówień publicznych, w którym podniesiona jest kwestia stosowania ogólnych zasad równego traktowanie, niedyskryminacji oraz obowiązku przejrzystości wynikających z art. 49 TFUE i art. 56 TFUE, do sądu odsyłającego należy ustalenie niezbędnych elementów umożliwiających Trybunałowi zbadanie czy postępowanie główne ma pewne znaczenie transgraniczne uzasadniające zastosowanie tych zasad. Tymczasem, jak wynika z art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem musi on mieć możliwość odnalezienia we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym okoliczności faktycznych, na jakich oparte są pytania, oraz związku pomiędzy tymi danymi i pytaniami. W konsekwencji ustalenie okoliczności niezbędnych, aby możliwe było zbadanie istnienia niewątpliwego znaczenia transgranicznego powinno mieć miejsce przed wystąpieniem do Trybunału.

   Tymczasem ze względu na ducha współpracy charakteryzującego stosunki pomiędzy sądami krajowymi i Trybunałem w ramach postępowania prejudycjalnego, brak takich uprzednich ustaleń sądu odsyłającego w przedmiocie ewentualnego istnienia niewątpliwego znaczenia transgranicznego nie prowadzi do niedopuszczalności wniosku, jeśli pomimo tych braków Trybunał uzna, że jest w stanie udzielić użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu w świetle okoliczności wynikających z akt sprawy. Jest tak w szczególności w przypadku, gdy postanowienie odsyłające zawiera wystarczająco dużo okoliczności właściwych dla oceny ewentualnego istnienia takiego interesu. Niemniej jednak Trybunał udziela odpowiedzi jedynie z zastrzeżeniem, że sąd odsyłający może stwierdzić istnienie niewątpliwego znaczenia transgranicznego na podstawie dokładnej oceny wszystkich istotnych okoliczności dotyczących postępowania głównego.

   (por. pkt 47, 48)

4.  Artykuły 49 TFUE i 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te nie stoją na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, które przewidują, iż świadczenie usług transportu sanitarnego i ratownictwa medycznego musi być powierzane w pierwszej kolejności i w drodze bezpośredniego udzielenia zamówienia, bez jakiegokolwiek ogłoszenia o zamówieniu, organizacjom wolontariackim objętym umowami, o ile ramy prawne i umowne, w których prowadzona jest działalność tychże organizacji, faktycznie przyczyniają się do celu społecznego i do realizacji celów solidarności oraz efektywności budżetowej, na których opierają się te uregulowania.

   W istocie państwo członkowskie może przyjąć, w ramach zakresu uznania przysługującego mu w celu zadecydowania o poziomie ochrony zdrowia publicznego i organizacji jego systemu bezpieczeństwa społecznego, że wykorzystywanie stowarzyszeń wolontariackich odpowiada celowi społecznemu usług transportu sanitarnego i może przyczyniać się do kontroli nad kosztami tych usług. Tymczasem samo ryzyko poważnego naruszenia równowagi finansowej systemu zabezpieczenia społecznego może nie tylko stanowić nadrzędną przesłankę interesu ogólnego, zdolną usprawiedliwić przeszkodę w swobodnym świadczeniu usług, lecz ponadto cel utrzymania, ze względów zdrowia publicznego, zrównoważonej i dostępnej dla wszystkich służby medycznej i szpitalnej może również wchodzić w zakres jednego z odstępstw uzasadnionych względami zdrowia publicznego, o ile przyczynia się do osiągania wysokiego poziomu ochrony zdrowia.

   Jednakże wymagane jest, aby stowarzyszenia wolontariackie, gdy działają w tych ramach, nie realizowały celów innych aniżeli cele solidarności i efektywności budżetowej, aby nie czerpały żadnych zysków z ich usług, niezależnie od zwrotu kosztów zmiennych, stałych i długookresowych koniecznych do ich świadczenia ani nie zapewniały żadnego zysku swym członkom. Co więcej, jakkolwiek dopuszczalne jest korzystanie z pracowników, gdyż w ich braku stowarzyszenia te byłyby niemalże pozbawione faktycznej możliwości działania w licznych dziedzinach, w których zasada solidarności może być wdrożona, owe organizacje muszą rygorystycznie przestrzegać wymogów ustanowionych w odniesieniu do nich w ustawodawstwie krajowym. Do sądu odsyłającego należy przeprowadzenie wszystkich wymaganych ocen w celu ustalenia, czy dany system organizacji usług transportu sanitarnego w rzeczywistości przyczynia się do celu społecznego i do realizacji celów solidarności i efektywności budżetowej, na których system ten się opiera.

   (por. pkt 57, 59, 61, 63, 65; sentencja)