Sprawa C‑580/12 P

Guardian Industries Corp.

i

Guardian Europe Sàrl

przeciwko

Komisji Europejskiej

„Odwołanie — Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki — Rynek szkła płaskiego w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) — Ustalanie cen — Obliczanie kwoty grzywny — Uwzględnienie sprzedaży wewnętrznej przedsiębiorstw — Rozsądny termin — Dopuszczalność dokumentów przedstawionych dla celów rozprawy przed Sądem”

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 12 listopada 2014 r.

1. Postępowanie sądowe – Czas trwania postępowania przed Sądem – Rozsądny termin – Spór co do istnienia naruszenia reguł konkurencji – Niedotrzymanie rozsądnego terminu – Konsekwencje – Odpowiedzialność pozaumowna – Wniosek oparty na przewlekłości postępowania przed Sądem – Skład orzekający

   (art. 256 ust. 1 TUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 akapit drugi)

2. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do obrony – Zasada równości broni – Przestrzeganie w ramach postępowania sądowego – Zakres – Złożenie nowego pisma procesowego w ostatnim dniu roboczym przed dniem rozprawy – Dopuszczalność – Przesłanki

   (instrukcje dla sekretarza Sądu, art. 11 ust. 3)

3. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granice – Przestrzeganie zasady równego traktowania – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Sprzedaż mająca bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem – Obrót, jaki został uwzględniony – Wyłączenie obrotu w ramach grupy przedsiębiorstw – Dyskryminacja przedsiębiorstw niepowiązanych ze sobą wertykalnie – Naruszenie zasady równego traktowania

   (art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)

4. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Granica – Poszanowanie zasady niedyskryminacji – Decyzja Komisji wadliwa z powodu naruszenia zasady równego traktowania – Konsekwencje – Obniżenie kwoty grzywny dyskryminowanemu przedsiębiorstwu

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3, art. 31)

1.  Naruszenie przez sąd Unii Europejskiej wynikającego z art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej obowiązku do wydania w rozsądnym terminie orzeczenia w sprawach do niego skierowanych powinno spotkać się z sankcją w postaci skargi o odszkodowanie wniesionej przed Sąd, ponieważ taka skarga stanowi skuteczny ku temu środek.

   Z powyższego wynika, że żądanie naprawienia szkody spowodowanej nieprzestrzeganiem przez Sąd rozsądnego terminu do wydania orzeczenia nie może być bezpośrednio przedłożone Trybunałowi w ramach odwołania, lecz należy je złożyć do samego Sądu.

   W tym względzie to Sąd – orzekając w innym składzie niż ten, który rozpoznawał spór zapoczątkowujący postępowanie, którego czas trwania jest krytykowany, oraz stosując kryteria zdefiniowane w pkt 91–95 wyroku Gascogne Sack Deutschland/Komisja (EU:C:2013:768) – jest zgodnie z art. 256 ust. 1 TFUE właściwy, aby wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie takich żądań odszkodowawczych.

   (por. pkt 17–19)

2.  Zasada poszanowania prawa do obrony stanowi podstawową zasadę prawa Unii. Oparcie uzasadnienia orzeczenia sądowego na okolicznościach faktycznych i dokumentach, o których strony lub jedna z nich nie mogły się dowiedzieć i odnośnie do których w związku z tym nie mogły zająć stanowiska, stanowiłoby naruszenie tej zasady. Zasada równości broni, która jest konsekwencją samego pojęcia rzetelnego procesu i której celem jest zapewnienie równowagi między stronami w postępowaniu poprzez zagwarantowanie, że każdy dokument dostarczony do Sądu może być poddany ocenie i podważony przez strony postępowania, wiąże się z obowiązkiem przyznania każdej ze stron rozsądnej możliwości przedstawienia swojej sprawy, w tym również swoich dowodów, w warunkach niestawiających jej w wyraźnie mniej korzystnej sytuacji w stosunku do strony przeciwnej.

   W tym względzie, nie stanowi naruszenia prawa do obrony okoliczność uznania za dopuszczalny dokumentu złożonego przez jedną ze stron w zakresie, w jakim po pierwsze, druga strona dysponowała trzema dniami na zapoznanie się z jego treścią przed rozprawą, i że z uwagi na charakter oraz treść tego pisma, i to niezależnie od poszanowania art. 11 ust. 3 instrukcji dla sekretarza, termin taki nie może być uznany za przesadnie krótki, oraz po drugie, owa druga strona ani nie zwróciła się o skomentowanie tego pisma, ani nie wystąpiła o odroczenie rozprawy.

   (por. pkt 30, 31, 33, 34)

3.  W dziedzinie prawa konkurencji, chociaż Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania, co się tyczy ustalania kwota grzywny, to wykonywanie tego uprawnienia jest ograniczone normami postępowania, jakie Komisja sama sobie narzuciła w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003.

   Zgodnie z pkt 13 owych wytycznych w celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględni wartość sprzedaży towarów lub usług osiągniętą przez przedsiębiorstwo, mającą bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem, na danym obszarze geograficznym na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Celem tego pkt 13 jest przyjęcie za punkt wyjścia, przy obliczaniu kwoty grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo, kwoty odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia i stopień zaangażowania tego przedsiębiorstwa w tym naruszeniu. W tym względzie, chociaż pojęcie wartości sprzedaży, o której mowa w tym pkt 13, nie powinno oczywiście rozciągać się do tego stopnia, żeby obejmowało osiągniętą przez dane przedsiębiorstwo sprzedaż niepodlegającą pod zakres działania rozpatrywanego kartelu, to jednak stanowiłoby naruszenie celu realizowanego przez ten przepis, jeśli pojęcie to należałoby rozumieć jako dotyczące wyłącznie obrotów osiąganych z samej sprzedaży, względem której wykazano, że miała ona związek z tym kartelem. Takie ograniczenie miałoby ponadto skutek w postaci sztucznego zmniejszenia znaczenia gospodarczego naruszenia popełnionego przez dane przedsiębiorstwo, skoro sama okoliczność, że odkryto ograniczoną liczbę bezpośrednich dowodów faktycznie dokonanej przez kartel sprzedaży, prowadziłaby do nałożenia w rezultacie grzywny bez realnego związku z zakresem działania analizowanego kartelu. Taka sytuacja stanowiłaby również naruszenie celu polegającego na ściganiu i skutecznej sankcji za naruszenia art. 81 WE i stąd nie można jej przyjąć. W dodatku najlepiej odzwierciedla znaczenie gospodarcze tego naruszenia część całkowitego obrotu pochodząca z będącej przedmiotem naruszenia sprzedaży towarów

   Nie należy zatem dokonywać rozróżnienia między różnymi częściami sprzedaży w zależności od tego, czy zostały osiągnięte z udziałem niezależnych podmiotów trzecich, czy z udziałem jednostek należących do tego samego przedsiębiorstwa. Nieuwzględnienie wartości sprzedaży należącej do tej ostatniej kategorii oznaczałoby nieuchronnie przyznanie bezpodstawnie korzyści spółkom powiązanym ze sobą wertykalnie, pozwalając im na uchylenie się od sankcji proporcjonalnej do ich znaczenia na rynkach będących przedmiotem naruszenia. W istocie poza korzyścią, jakiej można się spodziewać z porozumienia w sprawie horyzontalnego ustalenia cen w ramach sprzedaży na rzecz niezależnych podmiotów trzecich, przedsiębiorstwa powiązane ze sobą wertykalnie mogą również osiągać z takiego porozumienia korzyść na rynku niższego szczebla towarów przetworzonych pod względem zawartości, w których skład wchodzą towary będące przedmiotem naruszenia, i to z dwóch różnych tytułów.

   Ponieważ nie można stosować różnych metod obliczeniowych, prowadzących do dyskryminacji pomiędzy przedsiębiorstwami, które wzięły udział w porozumieniu lub w uzgodnionej praktyce sprzecznych z art. 81 ust. 1 WE, to w celu określenia obrotu przedsiębiorstwa powiązane wertykalnie znajdują się w sytuacji porównywalnej z sytuacją producentów niepowiązanych wertykalnie. Ponieważ zasada równego traktowania i niedyskryminacji wymaga, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w różny sposób i by różne sytuacje nie były traktowane w identyczny sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione, te dwa rodzaje przedsiębiorstw należy traktować w sposób równy. Wyłączenie sprzedaży wewnętrznej z odpowiedniego obrotu oznaczałoby faworyzowanie pierwszych poprzez zmniejszenie stopnia ich zaangażowania w naruszenie na niekorzyść pozostałych.

   (por. pkt 51, 55–60, 62, 63)

4.  W wypadku uznania zasadności zarzutu zmierzającego do obniżenia kwoty grzywny nałożonej z tytułu naruszenia reguł konkurencji Trybunał, w ramach wykonywania swojego prawa nieograniczonego orzekania, musi sam dokonać oceny okoliczności danej sprawy i rodzaju rozpatrywanego naruszenia, aby określić wysokość grzywny.

   Co się tyczy grzywny ustalonej przez Komisję w oparciu o metodę, która narusza zasadę równości traktowania, Trybunał może w szczególności zmniejszyć ową grzywnę, pod warunkiem że uniknie jakiejkolwiek dyskryminacji między przedsiębiorstwami biorącymi udział w naruszeniu.

   (por. pkt 69, 72, 75, 78)

Sprawa C‑580/12 P

Guardian Industries Corp.

i

Guardian Europe Sàrl

przeciwko

Komisji Europejskiej

„Odwołanie — Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki — Rynek szkła płaskiego w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) — Ustalanie cen — Obliczanie kwoty grzywny — Uwzględnienie sprzedaży wewnętrznej przedsiębiorstw — Rozsądny termin — Dopuszczalność dokumentów przedstawionych dla celów rozprawy przed Sądem”

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 12 listopada 2014 r.

1. Postępowanie sądowe — Czas trwania postępowania przed Sądem — Rozsądny termin — Spór co do istnienia naruszenia reguł konkurencji — Niedotrzymanie rozsądnego terminu — Konsekwencje — Odpowiedzialność pozaumowna — Wniosek oparty na przewlekłości postępowania przed Sądem — Skład orzekający

   (art. 256 ust. 1 TUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 akapit drugi)

2. Prawo Unii Europejskiej — Zasady — Prawo do obrony — Zasada równości broni — Przestrzeganie w ramach postępowania sądowego — Zakres — Złożenie nowego pisma procesowego w ostatnim dniu roboczym przed dniem rozprawy — Dopuszczalność — Przesłanki

   (instrukcje dla sekretarza Sądu, art. 11 ust. 3)

3. Konkurencja — Grzywny — Kwota — Ustalenie — Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji — Granice — Przestrzeganie zasady równego traktowania — Obliczanie kwoty podstawowej grzywny — Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne — Sprzedaż mająca bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem — Obrót, jaki został uwzględniony — Wyłączenie obrotu w ramach grupy przedsiębiorstw — Dyskryminacja przedsiębiorstw niepowiązanych ze sobą wertykalnie — Naruszenie zasady równego traktowania

   (art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)

4. Konkurencja — Grzywny — Kwota — Ustalenie — Kontrola sądowa — Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii — Zakres — Granica — Poszanowanie zasady niedyskryminacji — Decyzja Komisji wadliwa z powodu naruszenia zasady równego traktowania — Konsekwencje — Obniżenie kwoty grzywny dyskryminowanemu przedsiębiorstwu

   (rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3, art. 31)

1.  Naruszenie przez sąd Unii Europejskiej wynikającego z art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej obowiązku do wydania w rozsądnym terminie orzeczenia w sprawach do niego skierowanych powinno spotkać się z sankcją w postaci skargi o odszkodowanie wniesionej przed Sąd, ponieważ taka skarga stanowi skuteczny ku temu środek.

   Z powyższego wynika, że żądanie naprawienia szkody spowodowanej nieprzestrzeganiem przez Sąd rozsądnego terminu do wydania orzeczenia nie może być bezpośrednio przedłożone Trybunałowi w ramach odwołania, lecz należy je złożyć do samego Sądu.

   W tym względzie to Sąd – orzekając w innym składzie niż ten, który rozpoznawał spór zapoczątkowujący postępowanie, którego czas trwania jest krytykowany, oraz stosując kryteria zdefiniowane w pkt 91–95 wyroku Gascogne Sack Deutschland/Komisja (EU:C:2013:768) – jest zgodnie z art. 256 ust. 1 TFUE właściwy, aby wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie takich żądań odszkodowawczych.

   (por. pkt 17–19)

2.  Zasada poszanowania prawa do obrony stanowi podstawową zasadę prawa Unii. Oparcie uzasadnienia orzeczenia sądowego na okolicznościach faktycznych i dokumentach, o których strony lub jedna z nich nie mogły się dowiedzieć i odnośnie do których w związku z tym nie mogły zająć stanowiska, stanowiłoby naruszenie tej zasady. Zasada równości broni, która jest konsekwencją samego pojęcia rzetelnego procesu i której celem jest zapewnienie równowagi między stronami w postępowaniu poprzez zagwarantowanie, że każdy dokument dostarczony do Sądu może być poddany ocenie i podważony przez strony postępowania, wiąże się z obowiązkiem przyznania każdej ze stron rozsądnej możliwości przedstawienia swojej sprawy, w tym również swoich dowodów, w warunkach niestawiających jej w wyraźnie mniej korzystnej sytuacji w stosunku do strony przeciwnej.

   W tym względzie, nie stanowi naruszenia prawa do obrony okoliczność uznania za dopuszczalny dokumentu złożonego przez jedną ze stron w zakresie, w jakim po pierwsze, druga strona dysponowała trzema dniami na zapoznanie się z jego treścią przed rozprawą, i że z uwagi na charakter oraz treść tego pisma, i to niezależnie od poszanowania art. 11 ust. 3 instrukcji dla sekretarza, termin taki nie może być uznany za przesadnie krótki, oraz po drugie, owa druga strona ani nie zwróciła się o skomentowanie tego pisma, ani nie wystąpiła o odroczenie rozprawy.

   (por. pkt 30, 31, 33, 34)

3.  W dziedzinie prawa konkurencji, chociaż Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania, co się tyczy ustalania kwota grzywny, to wykonywanie tego uprawnienia jest ograniczone normami postępowania, jakie Komisja sama sobie narzuciła w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003.

   Zgodnie z pkt 13 owych wytycznych w celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny Komisja uwzględni wartość sprzedaży towarów lub usług osiągniętą przez przedsiębiorstwo, mającą bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem, na danym obszarze geograficznym na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Celem tego pkt 13 jest przyjęcie za punkt wyjścia, przy obliczaniu kwoty grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo, kwoty odzwierciedlającej gospodarcze znaczenie naruszenia i stopień zaangażowania tego przedsiębiorstwa w tym naruszeniu. W tym względzie, chociaż pojęcie wartości sprzedaży, o której mowa w tym pkt 13, nie powinno oczywiście rozciągać się do tego stopnia, żeby obejmowało osiągniętą przez dane przedsiębiorstwo sprzedaż niepodlegającą pod zakres działania rozpatrywanego kartelu, to jednak stanowiłoby naruszenie celu realizowanego przez ten przepis, jeśli pojęcie to należałoby rozumieć jako dotyczące wyłącznie obrotów osiąganych z samej sprzedaży, względem której wykazano, że miała ona związek z tym kartelem. Takie ograniczenie miałoby ponadto skutek w postaci sztucznego zmniejszenia znaczenia gospodarczego naruszenia popełnionego przez dane przedsiębiorstwo, skoro sama okoliczność, że odkryto ograniczoną liczbę bezpośrednich dowodów faktycznie dokonanej przez kartel sprzedaży, prowadziłaby do nałożenia w rezultacie grzywny bez realnego związku z zakresem działania analizowanego kartelu. Taka sytuacja stanowiłaby również naruszenie celu polegającego na ściganiu i skutecznej sankcji za naruszenia art. 81 WE i stąd nie można jej przyjąć. W dodatku najlepiej odzwierciedla znaczenie gospodarcze tego naruszenia część całkowitego obrotu pochodząca z będącej przedmiotem naruszenia sprzedaży towarów

   Nie należy zatem dokonywać rozróżnienia między różnymi częściami sprzedaży w zależności od tego, czy zostały osiągnięte z udziałem niezależnych podmiotów trzecich, czy z udziałem jednostek należących do tego samego przedsiębiorstwa. Nieuwzględnienie wartości sprzedaży należącej do tej ostatniej kategorii oznaczałoby nieuchronnie przyznanie bezpodstawnie korzyści spółkom powiązanym ze sobą wertykalnie, pozwalając im na uchylenie się od sankcji proporcjonalnej do ich znaczenia na rynkach będących przedmiotem naruszenia. W istocie poza korzyścią, jakiej można się spodziewać z porozumienia w sprawie horyzontalnego ustalenia cen w ramach sprzedaży na rzecz niezależnych podmiotów trzecich, przedsiębiorstwa powiązane ze sobą wertykalnie mogą również osiągać z takiego porozumienia korzyść na rynku niższego szczebla towarów przetworzonych pod względem zawartości, w których skład wchodzą towary będące przedmiotem naruszenia, i to z dwóch różnych tytułów.

   Ponieważ nie można stosować różnych metod obliczeniowych, prowadzących do dyskryminacji pomiędzy przedsiębiorstwami, które wzięły udział w porozumieniu lub w uzgodnionej praktyce sprzecznych z art. 81 ust. 1 WE, to w celu określenia obrotu przedsiębiorstwa powiązane wertykalnie znajdują się w sytuacji porównywalnej z sytuacją producentów niepowiązanych wertykalnie. Ponieważ zasada równego traktowania i niedyskryminacji wymaga, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w różny sposób i by różne sytuacje nie były traktowane w identyczny sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione, te dwa rodzaje przedsiębiorstw należy traktować w sposób równy. Wyłączenie sprzedaży wewnętrznej z odpowiedniego obrotu oznaczałoby faworyzowanie pierwszych poprzez zmniejszenie stopnia ich zaangażowania w naruszenie na niekorzyść pozostałych.

   (por. pkt 51, 55–60, 62, 63)

4.  W wypadku uznania zasadności zarzutu zmierzającego do obniżenia kwoty grzywny nałożonej z tytułu naruszenia reguł konkurencji Trybunał, w ramach wykonywania swojego prawa nieograniczonego orzekania, musi sam dokonać oceny okoliczności danej sprawy i rodzaju rozpatrywanego naruszenia, aby określić wysokość grzywny.

   Co się tyczy grzywny ustalonej przez Komisję w oparciu o metodę, która narusza zasadę równości traktowania, Trybunał może w szczególności zmniejszyć ową grzywnę, pod warunkiem że uniknie jakiejkolwiek dyskryminacji między przedsiębiorstwami biorącymi udział w naruszeniu.

   (por. pkt 69, 72, 75, 78)