Sprawy połączone od C‑501/12 do C‑506/12, C‑540/12 i C‑541/12

Thomas Specht i in.

przeciwko

Land Berlin

i

Bundesrepublik Deutschland

(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Verwaltungsgericht Berlin)

„Odesłanie prejudycjalne — Polityka społeczna — Dyrektywa 2000/78/WE — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Artykuł 2, art. 3 ust. 1 lit. c) i art. 6 ust. 1 — Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na wiek — Wynagrodzenie podstawowe urzędników, którego wysokość zależy od wieku — Przepisy przejściowe — Utrzymywanie się odmiennego traktowania — Uzasadnienia — Prawo do odszkodowania — Odpowiedzialność państwa członkowskiego — Zasady równoważności i skuteczności”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 19 czerwca 2014 r.

1. Polityka społeczna – Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy – Dyrektywa 2000/78 – Zakres stosowania – Warunki wynagrodzenia urzędników – Włączenie

   [art. 153 ust. 5 TFUE; dyrektywa Rady nr 2000/78, art. 3 ust. 1 lit. c)]

2. Polityka społeczna – Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy – Dyrektywa 2000/78 – Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek – Uregulowanie krajowe przewidujące określenie, w momencie zatrudniania, szczebla podstawowego wynagrodzenia urzędnika w ramach każdej grupy zaszeregowania, stosownie do wieku urzędnika – Niedopuszczalność – Względy uzasadniające – Proporcjonalność – Brak

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 2, art. 6 ust. 1)

3. Polityka społeczna – Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy – Dyrektywa 2000/78 – Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek – System przejściowy dotyczący wynagrodzenia urzędników mianowanych przed wejściem w życie nowego ustawodawstwa zastępującego dawny system wynagradzania oparty na dyskryminacji ze względu na wiek – Utrzymanie w okresie przejściowym pewnych skutków dyskryminujących w celu zapewnienia zachowania praw nabytych – Dopuszczalność

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 2, art. 6 ust. 1)

4. Polityka społeczna – Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy – Dyrektywa 2000/78 – Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek – Naruszenie zasady niedyskryminacji ze względu na wiek przez uregulowanie krajowe dotyczące wynagrodzenia urzędników – Konsekwencje – Obowiązek przyznania dyskryminowanym urzędnikom z mocą wsteczną kwoty odpowiadającej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem rzeczywiście uzyskanym a wynagrodzeniem odpowiadającym najwyższemu szczeblowi w ich grupie zaszeregowania – Brak – Obowiązki i uprawnienia sądu krajowego, do którego wniesiono sprawę – Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom – Przesłanki – Ustalenie przez sąd odsyłający

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 17)

5. Prawo Unii Europejskiej – Prawa przyznane jednostkom – Krajowe przepisy proceduralne – Uregulowanie krajowe przewidujące obowiązek dochodzenia przez urzędnika jego prawa do świadczeń pieniężnych, które nie wynikają bezpośrednio z ustawy przed zakończeniem realizacji bieżącego budżetu – Dopuszczalność – Przesłanki – Poszanowanie zasad równoważności i skuteczności

1.  Artykuł 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że warunki wynagrodzenia urzędników należą do zakresu zastosowania tej dyrektywy.

   W istocie o ile art. 153 ust. 5 TFUE przewiduje wyjątek od kompetencji Unii w dziedzinie polityki społecznej polegający na tym, że Unia nie ma kompetencji między innymi w odniesieniu do wynagrodzeń, o tyle należy dokonać rozróżnienia pomiędzy pojęciem warunków wynagrodzenia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78. Warunki wynagrodzenia urzędników należą do warunków zatrudnienia i nie dotyczą bezpośrednio określania kwoty wynagrodzenia.

   (por. pkt 32, 34, 37; pkt 1 sentencji)

2.  Artykuł 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, zgodnie z którym szczebel podstawowego wynagrodzenia urzędnika w ramach każdej grupy zaszeregowania jest określany w momencie jego zatrudnienia stosownie do jego wieku.

   O ile co do zasady posłużenie się kryterium opartym na czasie trwania zatrudnienia jest właściwe do osiągnięcia celu polegającego na rekompensacie dłuższego doświadczenia pracownika, o tyle w chwili zatrudnienia zaszeregowanie pracownika niemającego żadnego doświadczenia zawodowego na określonym szczeblu w określonej grupie jest oparte wyłącznie na jego wieku. Zatem określanie na podstawie wieku szczebla wynagrodzenia zasadniczego urzędnika w chwili zatrudnienia wykracza poza zakres konieczny do osiągnięcia tego celu.

   (por. pkt 48, 50–52; pkt 2 sentencji)

3.  Artykuł 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu definiującemu warunki przeszeregowania w ramach nowego systemu urzędników mianowanych przed wejściem w życie tego uregulowania i przewidującemu, po pierwsze, że szczebel wynagrodzenia w ramach nowego systemu wynagrodzeń jest określany wyłącznie na podstawie samej kwoty wynagrodzenia podstawowego uzyskanego zgodnie ze starym systemem wynagrodzeń, który był oparty na dyskryminacji urzędników ze względu na wiek, i po drugie, że dalszy awans do wyższych szczebli wynagrodzenia oblicza się wyłącznie na podstawie okresu doświadczenia zdobytego od momentu wejścia w życie tego uregulowania.

   Ustawodawca krajowy nie przekroczył granic przysługującego mu zakresu uznania, przyjmując, że nie było ani realistyczne, ani pożądane, by zastosować z mocą wsteczną do wszystkich urzędników, którzy zostali już mianowani na stanowisko, nowy system zaszeregowywania lub poddać ich systemowi przejściowemu, gwarantującemu urzędnikowi, który został już mianowany na stanowisko, poziom dotychczasowego wynagrodzenia do czasu nabycia doświadczenia wymaganego przez nowy system wynagrodzeń dla uzyskania wyższego wynagrodzenia. W tych okolicznościach nie sposób wymagać indywidualnego badania każdego pojedynczego przypadku w celu ustalenia a posteriori i indywidualnie okresów zatrudnienia poprzedzających mianowanie, jako że zarządzanie danym systemem powinno pozostać sprawne z technicznego i ekonomicznego punktów widzenia.

   (por. pkt 78–80, 86; pkt 3 sentencji)

4.  Na sądzie krajowym spoczywa obowiązek wyciągnięcia konsekwencji prawnych ze stwierdzenia niezgodności z dyrektywą 2000/78, ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, ustawodawstwa definiującego warunki przeszeregowania w ramach nowego systemu urzędników mianowanych przed wejściem w życie tego uregulowania.

   Niewątpliwie poszanowanie zasady równości może zostać zapewnione jedynie w drodze przyznania osobom należącym do grupy gorzej traktowanej tych samych korzyści, jakie przysługują osobom z uprzywilejowanej kategorii. Jednakże ponieważ system taki nie istnieje w ramach uregulowania krajowego, nie jest możliwe wskazanie kategorii urzędników uprzywilejowanych. W tych okolicznościach, w wypadku naruszenia zasady niedyskryminacji ze względu na wiek przez uregulowanie krajowe dotyczące wynagrodzenia urzędników, prawo Unii, a w szczególności art. 17 dyrektywy 2000/78, nie wymaga przyznania dyskryminowanym urzędnikom z mocą wsteczną kwoty odpowiadającej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem rzeczywiście uzyskanym a wynagrodzeniem odpowiadającym najwyższemu szczeblowi w ich grupie zaszeregowania.

   Na sądzie odsyłającym spoczywa obowiązek zweryfikowania, czy spełnione są wszystkie przesłanki sformułowane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, by państwo członkowskie poniosło odpowiedzialność na podstawie prawa Unii.

   (por. pkt 94–96, 107, 108; pkt 4 sentencji)

5.  Prawo Unii nie stoi na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, który przewiduje obowiązek dochodzenia przez urzędnika jego prawa do świadczeń pieniężnych, które nie wynikają bezpośrednio z ustawy, w relatywnie krótkim terminie, a mianowicie przed zakończeniem realizacji bieżącego budżetu, jeżeli przepis ten nie narusza ani zasady równoważności, ani zasady skuteczności.

   W istocie co się tyczy zasady skuteczności, ustalenie rozsądnych terminów do wniesienia skargi pod rygorem przedawnienia w interesie pewności prawa, która chroni jednocześnie zainteresowanego podatnika i organ administracji, nie może uniemożliwiać w praktyce lub nadmiernie utrudniać wykonywania uprawnień gwarantowanych w porządku prawnym Unii.

   (por. pkt 114, 115; pkt 5 sentencji)

Sprawy połączone od C‑501/12 do C‑506/12, C‑540/12 i C‑541/12

Thomas Specht i in.

przeciwko

Land Berlin

i

Bundesrepublik Deutschland

(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Verwaltungsgericht Berlin)

„Odesłanie prejudycjalne — Polityka społeczna — Dyrektywa 2000/78/WE — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Artykuł 2, art. 3 ust. 1 lit. c) i art. 6 ust. 1 — Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na wiek — Wynagrodzenie podstawowe urzędników, którego wysokość zależy od wieku — Przepisy przejściowe — Utrzymywanie się odmiennego traktowania — Uzasadnienia — Prawo do odszkodowania — Odpowiedzialność państwa członkowskiego — Zasady równoważności i skuteczności”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 19 czerwca 2014 r.

1. Polityka społeczna — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Dyrektywa 2000/78 — Zakres stosowania — Warunki wynagrodzenia urzędników — Włączenie

   [art. 153 ust. 5 TFUE; dyrektywa Rady nr 2000/78, art. 3 ust. 1 lit. c)]

2. Polityka społeczna — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Dyrektywa 2000/78 — Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek — Uregulowanie krajowe przewidujące określenie, w momencie zatrudniania, szczebla podstawowego wynagrodzenia urzędnika w ramach każdej grupy zaszeregowania, stosownie do wieku urzędnika — Niedopuszczalność — Względy uzasadniające — Proporcjonalność — Brak

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 2, art. 6 ust. 1)

3. Polityka społeczna — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Dyrektywa 2000/78 — Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek — System przejściowy dotyczący wynagrodzenia urzędników mianowanych przed wejściem w życie nowego ustawodawstwa zastępującego dawny system wynagradzania oparty na dyskryminacji ze względu na wiek — Utrzymanie w okresie przejściowym pewnych skutków dyskryminujących w celu zapewnienia zachowania praw nabytych — Dopuszczalność

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 2, art. 6 ust. 1)

4. Polityka społeczna — Równość traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy — Dyrektywa 2000/78 — Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek — Naruszenie zasady niedyskryminacji ze względu na wiek przez uregulowanie krajowe dotyczące wynagrodzenia urzędników — Konsekwencje — Obowiązek przyznania dyskryminowanym urzędnikom z mocą wsteczną kwoty odpowiadającej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem rzeczywiście uzyskanym a wynagrodzeniem odpowiadającym najwyższemu szczeblowi w ich grupie zaszeregowania — Brak — Obowiązki i uprawnienia sądu krajowego, do którego wniesiono sprawę — Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom — Przesłanki — Ustalenie przez sąd odsyłający

   (dyrektywa Rady 2000/78, art. 17)

5. Prawo Unii Europejskiej — Prawa przyznane jednostkom — Krajowe przepisy proceduralne — Uregulowanie krajowe przewidujące obowiązek dochodzenia przez urzędnika jego prawa do świadczeń pieniężnych, które nie wynikają bezpośrednio z ustawy przed zakończeniem realizacji bieżącego budżetu — Dopuszczalność — Przesłanki — Poszanowanie zasad równoważności i skuteczności

1.  Artykuł 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że warunki wynagrodzenia urzędników należą do zakresu zastosowania tej dyrektywy.

   W istocie o ile art. 153 ust. 5 TFUE przewiduje wyjątek od kompetencji Unii w dziedzinie polityki społecznej polegający na tym, że Unia nie ma kompetencji między innymi w odniesieniu do wynagrodzeń, o tyle należy dokonać rozróżnienia pomiędzy pojęciem warunków wynagrodzenia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2000/78. Warunki wynagrodzenia urzędników należą do warunków zatrudnienia i nie dotyczą bezpośrednio określania kwoty wynagrodzenia.

   (por. pkt 32, 34, 37; pkt 1 sentencji)

2.  Artykuł 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, zgodnie z którym szczebel podstawowego wynagrodzenia urzędnika w ramach każdej grupy zaszeregowania jest określany w momencie jego zatrudnienia stosownie do jego wieku.

   O ile co do zasady posłużenie się kryterium opartym na czasie trwania zatrudnienia jest właściwe do osiągnięcia celu polegającego na rekompensacie dłuższego doświadczenia pracownika, o tyle w chwili zatrudnienia zaszeregowanie pracownika niemającego żadnego doświadczenia zawodowego na określonym szczeblu w określonej grupie jest oparte wyłącznie na jego wieku. Zatem określanie na podstawie wieku szczebla wynagrodzenia zasadniczego urzędnika w chwili zatrudnienia wykracza poza zakres konieczny do osiągnięcia tego celu.

   (por. pkt 48, 50–52; pkt 2 sentencji)

3.  Artykuł 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu definiującemu warunki przeszeregowania w ramach nowego systemu urzędników mianowanych przed wejściem w życie tego uregulowania i przewidującemu, po pierwsze, że szczebel wynagrodzenia w ramach nowego systemu wynagrodzeń jest określany wyłącznie na podstawie samej kwoty wynagrodzenia podstawowego uzyskanego zgodnie ze starym systemem wynagrodzeń, który był oparty na dyskryminacji urzędników ze względu na wiek, i po drugie, że dalszy awans do wyższych szczebli wynagrodzenia oblicza się wyłącznie na podstawie okresu doświadczenia zdobytego od momentu wejścia w życie tego uregulowania.

   Ustawodawca krajowy nie przekroczył granic przysługującego mu zakresu uznania, przyjmując, że nie było ani realistyczne, ani pożądane, by zastosować z mocą wsteczną do wszystkich urzędników, którzy zostali już mianowani na stanowisko, nowy system zaszeregowywania lub poddać ich systemowi przejściowemu, gwarantującemu urzędnikowi, który został już mianowany na stanowisko, poziom dotychczasowego wynagrodzenia do czasu nabycia doświadczenia wymaganego przez nowy system wynagrodzeń dla uzyskania wyższego wynagrodzenia. W tych okolicznościach nie sposób wymagać indywidualnego badania każdego pojedynczego przypadku w celu ustalenia a posteriori i indywidualnie okresów zatrudnienia poprzedzających mianowanie, jako że zarządzanie danym systemem powinno pozostać sprawne z technicznego i ekonomicznego punktów widzenia.

   (por. pkt 78–80, 86; pkt 3 sentencji)

4.  Na sądzie krajowym spoczywa obowiązek wyciągnięcia konsekwencji prawnych ze stwierdzenia niezgodności z dyrektywą 2000/78, ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, ustawodawstwa definiującego warunki przeszeregowania w ramach nowego systemu urzędników mianowanych przed wejściem w życie tego uregulowania.

   Niewątpliwie poszanowanie zasady równości może zostać zapewnione jedynie w drodze przyznania osobom należącym do grupy gorzej traktowanej tych samych korzyści, jakie przysługują osobom z uprzywilejowanej kategorii. Jednakże ponieważ system taki nie istnieje w ramach uregulowania krajowego, nie jest możliwe wskazanie kategorii urzędników uprzywilejowanych. W tych okolicznościach, w wypadku naruszenia zasady niedyskryminacji ze względu na wiek przez uregulowanie krajowe dotyczące wynagrodzenia urzędników, prawo Unii, a w szczególności art. 17 dyrektywy 2000/78, nie wymaga przyznania dyskryminowanym urzędnikom z mocą wsteczną kwoty odpowiadającej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem rzeczywiście uzyskanym a wynagrodzeniem odpowiadającym najwyższemu szczeblowi w ich grupie zaszeregowania.

   Na sądzie odsyłającym spoczywa obowiązek zweryfikowania, czy spełnione są wszystkie przesłanki sformułowane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, by państwo członkowskie poniosło odpowiedzialność na podstawie prawa Unii.

   (por. pkt 94–96, 107, 108; pkt 4 sentencji)

5.  Prawo Unii nie stoi na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, który przewiduje obowiązek dochodzenia przez urzędnika jego prawa do świadczeń pieniężnych, które nie wynikają bezpośrednio z ustawy, w relatywnie krótkim terminie, a mianowicie przed zakończeniem realizacji bieżącego budżetu, jeżeli przepis ten nie narusza ani zasady równoważności, ani zasady skuteczności.

   W istocie co się tyczy zasady skuteczności, ustalenie rozsądnych terminów do wniesienia skargi pod rygorem przedawnienia w interesie pewności prawa, która chroni jednocześnie zainteresowanego podatnika i organ administracji, nie może uniemożliwiać w praktyce lub nadmiernie utrudniać wykonywania uprawnień gwarantowanych w porządku prawnym Unii.

   (por. pkt 114, 115; pkt 5 sentencji)