Sprawa C‑327/12

Ministero dello Sviluppo economico i Autorità per la vigilanza sui contratti pubblici di lavori, servizi e forniture

przeciwko

SOA Nazionale Costruttori – Organismo di Attestazione SpA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Consiglio di Stato)

„Artykuły 101 TFUE, 102 TFUE i 106 TFUE — Przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa, którym państwa członkowskie przyznają prawa specjalne lub wyłączne — Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym — Pojęcia — Instytucje odpowiedzialne za kontrolę i certyfikację przestrzegania ustawowo wymaganych warunków przez przedsiębiorstwa wykonujące publiczne roboty budowlane — Artykuł 49 TFUE — Swoboda przedsiębiorczości — Ograniczenie — Względy uzasadniające — Ochrona odbiorców usług — Jakość usług certyfikacyjnych”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 12 grudnia 2013 r.

1. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Pytania pozbawione w sposób oczywisty znaczenia dla sprawy i pytania hipotetyczne zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź – Pytania pozbawione związku z przedmiotem sporu przed sądem krajowym

   (art. 267 TFUE)

2. Konkurencja – Normy Unii – Przedsiębiorstwo – Pojęcie – Przedsiębiorstwa o celu zarobkowym odpowiedzialne za świadczenie usług certyfikacyjnych – Włączenie – Warunki

   (art. 101 TFUE, 102 TFUE, 106 TFUE)

3. Konkurencja – Normy Unii – Zobowiązania państw członkowskich – Przepisy krajowe nakładające na spółki mające status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane – Dopuszczalność – Przesłanki

   (art. 4 ust. 3 TUE; art. 101 TFUE, 102 TFUE, 106 TFUE)

4. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Pytanie zadane w odniesieniu do sporu zamykającego się w obrębie jednego państwa członkowskiego – Włączenie z uwagi na ewentualny interes przedsiębiorstw z innych państw członkowskich w prowadzeniu działalności w tym państwie

   (art. 267 TFUE)

5. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Pytanie zadane w odniesieniu do sporu zamykającego się w obrębie jednego państwa członkowskiego – Właściwość w świetle ewentualnego, spowodowanego zawartym w prawie krajowym zakazem dyskryminacji, stosowania zasady prawa Unii do owego sporu

   (art. 267 TFUE)

6. Swoboda przedsiębiorczości – Odstępstwa – Działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej – Zakres – Działalność polegająca na certyfikacji przeglądu technicznego stwierdzająca jedynie wyniki przeglądu technicznego – Wyłączenie – Warunki

   (art. 51 TFUE)

7. Swoboda przedsiębiorczości – Ograniczenia – Przepisy krajowe nakładające na spółki mające status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane – Ograniczenia uzasadnione interesem ogólnym – Ochrona adresatów usług – Dopuszczalność – Przesłanki – Proporcjonalny charakter takich przepisów – Badanie przez sąd krajowy

   (art. 49 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 20, 21)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 28–35)

3.  Artykuły 101 TFUE, 102 TFUE i 106 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te nie stoją na przeszkodzie krajowym przepisom, które narzucają spółkom mającym status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane.

   Z jednej strony naruszenie art. 101 TFUE lub 102 TFUE w związku z art. 4 ust. 3 TUE ma miejsce wówczas, gdy państwo członkowskie czy to narzuca lub popiera zawieranie porozumień sprzecznych z art. 101 TFUE lub wzmacnia skutki tych porozumień, czy to pozbawia swoje własne regulacje charakteru państwowego, przenosząc odpowiedzialność za podejmowanie decyzji ingerujących w sferę interesów ekonomicznych na podmioty prywatne albo wreszcie narzuca lub popiera nadużywanie pozycji dominującej.

   Ponadto co się tyczy art. 106 TFUE okoliczność, że zadania związane z certyfikacją zostały powierzone wszystkim instytucjom certyfikacyjnym państwa członkowskiego i im jedynie, nie może być uznana za przyznanie im praw specjalnych lub wyłącznych, bowiem wszystkie instytucje certyfikacyjne mają te same prawa i kompetencje w ramach właściwego rynku usług certyfikacji, nie została stworzona żadna przewaga konkurencyjna na korzyść niektórych przedsiębiorstw działających na tym rynku z uszczerbkiem dla innych przedsiębiorstw świadczących te same usługi zaś akredytacje do utworzenia nowych instytucji certyfikacyjnych nie są zastrzeżone dla ograniczonej liczby tych instytucji, lecz są wydawane wszystkim instytucjom spełniającym warunki określone w przepisach krajowych.

   (por. pkt 38, 42, 44; sentencja)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 47, 48)

5.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 49)

6.  Odstępstwo przewidziane w art. 51 TFUE jest ograniczone tylko do działalności, która rozpatrywana samodzielnie stanowi bezpośrednie i szczególne uczestnictwo w wykonywaniu władzy publicznej.

   W zakresie stosowania tego odstępstwa nie mieszczą się decyzje w sprawie wydania certyfikatu kontroli technicznej, które w istocie stwierdzają jedynie wyniki przeglądu technicznego, ponieważ po pierwsze są one pozbawione autonomii decyzyjnej cechującej wykonywanie prerogatyw władzy publicznej i po drugie są wydawane w ramach bezpośredniego nadzoru państwowego. Podobnie za bezpośredni i szczególny udział w wykonywaniu władzy publicznej w rozumieniu art. 51 TFUE nie można uznać pomocniczej i przygotowawczej względem organu nadzoru roli przyznanej instytucjom prywatnym.

   W konsekwencji nie jest objęte zakresem stosowania tego przepisu, uregulowana w całości przez przepisy krajowe, kontrola zdolności technicznych i finansowych przedsiębiorstw poddawanych certyfikacji, prawdziwości i treści oświadczeń, certyfikatów i dokumentów przedstawianych przez podmioty, którym wydawane jest zaświadczenie, oraz utrzymania warunków odnoszących się do sytuacji osobistej kandydata lub oferenta, bowiem co więcej kontrola ta odbywa się pod bezpośrednim nadzorem państwowym i służy ułatwieniu zadania instytucji zamawiających w dziedzinie zamówień publicznych na roboty budowlane, gdyż jej celem jest umożliwienie instytucjom zamawiającym wykonywania ich zadań z precyzyjną i szczegółową znajomością zdolności technicznych i finansowych oferentów.

   (por. pkt 51, 53, 54)

7.  Przepisy krajowe, które narzucają spółkom mającym status instytucji certyfikacyjnych, system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 49 TFUE, lecz przepisy te są odpowiednie dla zagwarantowania realizacji celu ochrony odbiorców rzeczonych usług. Do sądu krajowego należy ocena, czy w świetle w szczególności sposobu obliczania stawek minimalnych, zwłaszcza w zależności od liczby kategorii robót budowlanych, dla których certyfikat jest wystawiony, rzeczone przepisy krajowe nie wykraczają poza to, co konieczne dla osiągnięcia tego celu.

   (por. pkt 69; sentencja)

Sprawa C‑327/12

Ministero dello Sviluppo economico i Autorità per la vigilanza sui contratti pubblici di lavori, servizi e forniture

przeciwko

SOA Nazionale Costruttori – Organismo di Attestazione SpA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Consiglio di Stato)

„Artykuły 101 TFUE, 102 TFUE i 106 TFUE — Przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa, którym państwa członkowskie przyznają prawa specjalne lub wyłączne — Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym — Pojęcia — Instytucje odpowiedzialne za kontrolę i certyfikację przestrzegania ustawowo wymaganych warunków przez przedsiębiorstwa wykonujące publiczne roboty budowlane — Artykuł 49 TFUE — Swoboda przedsiębiorczości — Ograniczenie — Względy uzasadniające — Ochrona odbiorców usług — Jakość usług certyfikacyjnych”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 12 grudnia 2013 r.

1. Pytania prejudycjalne — Właściwość Trybunału — Granice — Pytania pozbawione w sposób oczywisty znaczenia dla sprawy i pytania hipotetyczne zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź — Pytania pozbawione związku z przedmiotem sporu przed sądem krajowym

   (art. 267 TFUE)

2. Konkurencja — Normy Unii — Przedsiębiorstwo — Pojęcie — Przedsiębiorstwa o celu zarobkowym odpowiedzialne za świadczenie usług certyfikacyjnych — Włączenie — Warunki

   (art. 101 TFUE, 102 TFUE, 106 TFUE)

3. Konkurencja — Normy Unii — Zobowiązania państw członkowskich — Przepisy krajowe nakładające na spółki mające status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane — Dopuszczalność — Przesłanki

   (art. 4 ust. 3 TUE; art. 101 TFUE, 102 TFUE, 106 TFUE)

4. Pytania prejudycjalne — Właściwość Trybunału — Pytanie zadane w odniesieniu do sporu zamykającego się w obrębie jednego państwa członkowskiego — Włączenie z uwagi na ewentualny interes przedsiębiorstw z innych państw członkowskich w prowadzeniu działalności w tym państwie

   (art. 267 TFUE)

5. Pytania prejudycjalne — Właściwość Trybunału — Pytanie zadane w odniesieniu do sporu zamykającego się w obrębie jednego państwa członkowskiego — Właściwość w świetle ewentualnego, spowodowanego zawartym w prawie krajowym zakazem dyskryminacji, stosowania zasady prawa Unii do owego sporu

   (art. 267 TFUE)

6. Swoboda przedsiębiorczości — Odstępstwa — Działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej — Zakres — Działalność polegająca na certyfikacji przeglądu technicznego stwierdzająca jedynie wyniki przeglądu technicznego — Wyłączenie — Warunki

   (art. 51 TFUE)

7. Swoboda przedsiębiorczości — Ograniczenia — Przepisy krajowe nakładające na spółki mające status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane — Ograniczenia uzasadnione interesem ogólnym — Ochrona adresatów usług — Dopuszczalność — Przesłanki — Proporcjonalny charakter takich przepisów — Badanie przez sąd krajowy

   (art. 49 TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 20, 21)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 28–35)

3.  Artykuły 101 TFUE, 102 TFUE i 106 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te nie stoją na przeszkodzie krajowym przepisom, które narzucają spółkom mającym status instytucji certyfikacyjnych system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane.

   Z jednej strony naruszenie art. 101 TFUE lub 102 TFUE w związku z art. 4 ust. 3 TUE ma miejsce wówczas, gdy państwo członkowskie czy to narzuca lub popiera zawieranie porozumień sprzecznych z art. 101 TFUE lub wzmacnia skutki tych porozumień, czy to pozbawia swoje własne regulacje charakteru państwowego, przenosząc odpowiedzialność za podejmowanie decyzji ingerujących w sferę interesów ekonomicznych na podmioty prywatne albo wreszcie narzuca lub popiera nadużywanie pozycji dominującej.

   Ponadto co się tyczy art. 106 TFUE okoliczność, że zadania związane z certyfikacją zostały powierzone wszystkim instytucjom certyfikacyjnym państwa członkowskiego i im jedynie, nie może być uznana za przyznanie im praw specjalnych lub wyłącznych, bowiem wszystkie instytucje certyfikacyjne mają te same prawa i kompetencje w ramach właściwego rynku usług certyfikacji, nie została stworzona żadna przewaga konkurencyjna na korzyść niektórych przedsiębiorstw działających na tym rynku z uszczerbkiem dla innych przedsiębiorstw świadczących te same usługi zaś akredytacje do utworzenia nowych instytucji certyfikacyjnych nie są zastrzeżone dla ograniczonej liczby tych instytucji, lecz są wydawane wszystkim instytucjom spełniającym warunki określone w przepisach krajowych.

   (por. pkt 38, 42, 44; sentencja)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 47, 48)

5.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 49)

6.  Odstępstwo przewidziane w art. 51 TFUE jest ograniczone tylko do działalności, która rozpatrywana samodzielnie stanowi bezpośrednie i szczególne uczestnictwo w wykonywaniu władzy publicznej.

   W zakresie stosowania tego odstępstwa nie mieszczą się decyzje w sprawie wydania certyfikatu kontroli technicznej, które w istocie stwierdzają jedynie wyniki przeglądu technicznego, ponieważ po pierwsze są one pozbawione autonomii decyzyjnej cechującej wykonywanie prerogatyw władzy publicznej i po drugie są wydawane w ramach bezpośredniego nadzoru państwowego. Podobnie za bezpośredni i szczególny udział w wykonywaniu władzy publicznej w rozumieniu art. 51 TFUE nie można uznać pomocniczej i przygotowawczej względem organu nadzoru roli przyznanej instytucjom prywatnym.

   W konsekwencji nie jest objęte zakresem stosowania tego przepisu, uregulowana w całości przez przepisy krajowe, kontrola zdolności technicznych i finansowych przedsiębiorstw poddawanych certyfikacji, prawdziwości i treści oświadczeń, certyfikatów i dokumentów przedstawianych przez podmioty, którym wydawane jest zaświadczenie, oraz utrzymania warunków odnoszących się do sytuacji osobistej kandydata lub oferenta, bowiem co więcej kontrola ta odbywa się pod bezpośrednim nadzorem państwowym i służy ułatwieniu zadania instytucji zamawiających w dziedzinie zamówień publicznych na roboty budowlane, gdyż jej celem jest umożliwienie instytucjom zamawiającym wykonywania ich zadań z precyzyjną i szczegółową znajomością zdolności technicznych i finansowych oferentów.

   (por. pkt 51, 53, 54)

7.  Przepisy krajowe, które narzucają spółkom mającym status instytucji certyfikacyjnych, system minimalnych stawek za usługi certyfikacyjne świadczone na rzecz przedsiębiorstw pragnących uczestniczyć w procedurach udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 49 TFUE, lecz przepisy te są odpowiednie dla zagwarantowania realizacji celu ochrony odbiorców rzeczonych usług. Do sądu krajowego należy ocena, czy w świetle w szczególności sposobu obliczania stawek minimalnych, zwłaszcza w zależności od liczby kategorii robót budowlanych, dla których certyfikat jest wystawiony, rzeczone przepisy krajowe nie wykraczają poza to, co konieczne dla osiągnięcia tego celu.

   (por. pkt 69; sentencja)