Sprawa C-529/09

Komisja Europejska

przeciwko

Królestwu Hiszpanii

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Pomoc państwa niezgodna ze wspólnym rynkiem — Obowiązek odzyskania — Niewykonanie — Zarzut niedopuszczalności — Powaga rzeczy osądzonej wynikająca z poprzedniego wyroku Trybunału”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 24 stycznia 2013 r.

1. Postępowanie – Powaga rzeczy osądzonej – Zakres – Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w dziedzinie pomocy państwa

   (art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE, art. 258 TFUE)

2. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Obowiązek – Obowiązek bezzwłocznego i skutecznego wykonania decyzji Komisji

   (art. 108 ust. 2 TFUE, art. 288 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14 ust. 3)

3. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Nieprzestrzeganie decyzji Komisji w sprawie pomocy państwa – Obowiązek odzyskania przyznanej pomocy – Termin odniesienia – Termin wyznaczony w niewykonanej decyzji lub wyznaczony później przez Komisję

   (art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE, art. 288 TFUE)

4. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Nieprzestrzeganie obowiązku odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy – Środki obrony – Całkowita niemożliwość wykonania – Kryteria oceny – Trudności w wykonaniu – Spoczywający na państwie członkowskim obowiązek poczynienia wobec danych przedsiębiorstw realnych działań i zaproponowania Komisji innych rozwiązań pozwalających na przezwyciężenie tych trudności

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

5. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Będące beneficjentem pomocy przedsiębiorstwo, które znalazło się w stanie upadłości – Utworzenie nowego przedsiębiorstwa mające na celu dalsze prowadzenie jego działalności – Spoczywający na nowym przedsiębiorstwie obowiązek zwrotu – Warunki

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

1.  Zasada powagi rzeczy osądzonej, która stosowana jest również w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, oznacza, że powaga rzeczy osądzonej może stanowić przeszkodę w kwestii dopuszczalności skargi, jeżeli w świetle ram faktycznych i prawnych obydwu wchodzących postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego istotnie istnieje tożsamość okoliczności faktycznych i prawnych między owymi dwoma postępowaniami.

   Co się tyczy w szczególności dziedziny pomocy państwa, środek prawny przysługujący na podstawie art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE stanowi jedynie wariant skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, dostosowany w specyficzny sposób do szczególnych problemów, jakie pomoc państwa stwarza dla konkurencji na rynku wewnętrznym. W ramach postępowań wszczętych na podstawie art. 258 TFUE istnienie uchybienia powinno być oceniane w świetle sytuacji, w jakiej państwo członkowskie znajdowało się w momencie upływu terminu określonego w uzasadnionej opinii, a zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być uwzględniane. Dniem właściwym do dokonania oceny uchybienia objętego skargą wniesioną na podstawie art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE jest co do zasady dzień ustalony w decyzji Komisji, której niewykonanie jest przedmiotem sporu. W istocie postanowienie to, w przeciwieństwie do art. 258 TFUE, nie przewiduje postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, w związku z czym Komisja nie wydaje uzasadnionej opinii wyznaczającej zainteresowanemu państwu członkowskiemu termin na zastosowanie się do prawa Unii.

   W wypadku gdy Komisja ustaliła termin, aby państwo członkowskie zastosowało się do obowiązków wynikających z decyzji w dziedzinie pomocy państwa i gdy po pierwszej skardze o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, w ramach długich dyskusji, które miały miejsce między stronami w przedmiocie odzyskania spornej pomocy, Komisja ustala nowy termin, to ten ostatni termin jest właściwy do dokonania oceny uchybienia zarzucanego przez Komisję w drugiej sprawie.

   W konsekwencji nie można zasadnie utrzymywać, że drugi spór i spór, który został zakończony wyrokiem Trybunału mają taki sam przedmiot, w związku z tym dzień właściwy w drugiej sprawie przypada zdecydowanie później aniżeli dzień, w którym został wydany poprzedni wyrok.

   (por. pkt 64, 65, 67–71, 74–78)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 90–92)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 95)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 99, 101)

5.  W wypadku upadłości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy uznanej za bezprawną i niezgodną ze wspólnym rynkiem, przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności. Jednakże takie wpisanie wierzytelności umożliwia wywiązanie się z obowiązku odzyskania jedynie wówczas, jeśli, w przypadku gdy władze krajowe nie mogły odzyskać całej kwoty pomocy, postępowanie upadłościowe zakończyło się likwidacją przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnej pomocy, czyli ostatecznym zaprzestaniem przez nie prowadzonej działalności.

   Jeśli zatem przedsiębiorstwo będące beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy znajduje się w stanie upadłości i stworzona została nowa spółka mająca na celu dalsze prowadzenie jego działalności, to dalsze prowadzenie owej działalności, w przypadku gdy bezprawnie przyznana pomoc nie została w pełni odzyskana, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej, z jakiej to przedsiębiorstwo korzystało na rynku w porównaniu ze swoimi konkurentami.. Taka nowo utworzona spółka może w takim wypadku, jeśli ta przewaga po jej stronie utrzymuje się, zostać zobowiązana do zwrotu rozpatrywanej pomocy. Ma to miejsce zwłaszcza w przypadku, gdy dowiedzione zostanie, że spółce tej nadal rzeczywiście przysługuje przewaga konkurencyjna związana ze skorzystaniem z danej pomocy, a w szczególności gdy dokonuje ona nabycia aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa, nie płacąc w zamian ceny rynkowej, lub też jeśli utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu tej pomocy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której zapłata ceny rynkowej nie wystarcza do zniesienia przewagi konkurencyjnej związanej z otrzymaniem bezprawnej pomocy.

   (por. pkt 103, 104, 107, 109)

Sprawa C-529/09

Komisja Europejska

przeciwko

Królestwu Hiszpanii

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Pomoc państwa niezgodna ze wspólnym rynkiem — Obowiązek odzyskania — Niewykonanie — Zarzut niedopuszczalności — Powaga rzeczy osądzonej wynikająca z poprzedniego wyroku Trybunału”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 24 stycznia 2013 r.

1. Postępowanie — Powaga rzeczy osądzonej — Zakres — Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w dziedzinie pomocy państwa

   (art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE, art. 258 TFUE)

2. Pomoc przyznawana przez państwa — Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy — Obowiązek — Obowiązek bezzwłocznego i skutecznego wykonania decyzji Komisji

   (art. 108 ust. 2 TFUE, art. 288 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14 ust. 3)

3. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Nieprzestrzeganie decyzji Komisji w sprawie pomocy państwa — Obowiązek odzyskania przyznanej pomocy — Termin odniesienia — Termin wyznaczony w niewykonanej decyzji lub wyznaczony później przez Komisję

   (art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE, art. 288 TFUE)

4. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Nieprzestrzeganie obowiązku odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy — Środki obrony — Całkowita niemożliwość wykonania — Kryteria oceny — Trudności w wykonaniu — Spoczywający na państwie członkowskim obowiązek poczynienia wobec danych przedsiębiorstw realnych działań i zaproponowania Komisji innych rozwiązań pozwalających na przezwyciężenie tych trudności

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

5. Pomoc przyznawana przez państwa — Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy — Będące beneficjentem pomocy przedsiębiorstwo, które znalazło się w stanie upadłości — Utworzenie nowego przedsiębiorstwa mające na celu dalsze prowadzenie jego działalności — Spoczywający na nowym przedsiębiorstwie obowiązek zwrotu — Warunki

   (art. 108 ust. 2 TFUE)

1.  Zasada powagi rzeczy osądzonej, która stosowana jest również w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, oznacza, że powaga rzeczy osądzonej może stanowić przeszkodę w kwestii dopuszczalności skargi, jeżeli w świetle ram faktycznych i prawnych obydwu wchodzących postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego istotnie istnieje tożsamość okoliczności faktycznych i prawnych między owymi dwoma postępowaniami.

   Co się tyczy w szczególności dziedziny pomocy państwa, środek prawny przysługujący na podstawie art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE stanowi jedynie wariant skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, dostosowany w specyficzny sposób do szczególnych problemów, jakie pomoc państwa stwarza dla konkurencji na rynku wewnętrznym. W ramach postępowań wszczętych na podstawie art. 258 TFUE istnienie uchybienia powinno być oceniane w świetle sytuacji, w jakiej państwo członkowskie znajdowało się w momencie upływu terminu określonego w uzasadnionej opinii, a zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być uwzględniane. Dniem właściwym do dokonania oceny uchybienia objętego skargą wniesioną na podstawie art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE jest co do zasady dzień ustalony w decyzji Komisji, której niewykonanie jest przedmiotem sporu. W istocie postanowienie to, w przeciwieństwie do art. 258 TFUE, nie przewiduje postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, w związku z czym Komisja nie wydaje uzasadnionej opinii wyznaczającej zainteresowanemu państwu członkowskiemu termin na zastosowanie się do prawa Unii.

   W wypadku gdy Komisja ustaliła termin, aby państwo członkowskie zastosowało się do obowiązków wynikających z decyzji w dziedzinie pomocy państwa i gdy po pierwszej skardze o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, w ramach długich dyskusji, które miały miejsce między stronami w przedmiocie odzyskania spornej pomocy, Komisja ustala nowy termin, to ten ostatni termin jest właściwy do dokonania oceny uchybienia zarzucanego przez Komisję w drugiej sprawie.

   W konsekwencji nie można zasadnie utrzymywać, że drugi spór i spór, który został zakończony wyrokiem Trybunału mają taki sam przedmiot, w związku z tym dzień właściwy w drugiej sprawie przypada zdecydowanie później aniżeli dzień, w którym został wydany poprzedni wyrok.

   (por. pkt 64, 65, 67–71, 74–78)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 90–92)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 95)

4.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 99, 101)

5.  W wypadku upadłości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy uznanej za bezprawną i niezgodną ze wspólnym rynkiem, przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności. Jednakże takie wpisanie wierzytelności umożliwia wywiązanie się z obowiązku odzyskania jedynie wówczas, jeśli, w przypadku gdy władze krajowe nie mogły odzyskać całej kwoty pomocy, postępowanie upadłościowe zakończyło się likwidacją przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnej pomocy, czyli ostatecznym zaprzestaniem przez nie prowadzonej działalności.

   Jeśli zatem przedsiębiorstwo będące beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy znajduje się w stanie upadłości i stworzona została nowa spółka mająca na celu dalsze prowadzenie jego działalności, to dalsze prowadzenie owej działalności, w przypadku gdy bezprawnie przyznana pomoc nie została w pełni odzyskana, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej, z jakiej to przedsiębiorstwo korzystało na rynku w porównaniu ze swoimi konkurentami.. Taka nowo utworzona spółka może w takim wypadku, jeśli ta przewaga po jej stronie utrzymuje się, zostać zobowiązana do zwrotu rozpatrywanej pomocy. Ma to miejsce zwłaszcza w przypadku, gdy dowiedzione zostanie, że spółce tej nadal rzeczywiście przysługuje przewaga konkurencyjna związana ze skorzystaniem z danej pomocy, a w szczególności gdy dokonuje ona nabycia aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa, nie płacąc w zamian ceny rynkowej, lub też jeśli utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu tej pomocy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której zapłata ceny rynkowej nie wystarcza do zniesienia przewagi konkurencyjnej związanej z otrzymaniem bezprawnej pomocy.

   (por. pkt 103, 104, 107, 109)