Sprawa C-52/09

Konkurrensverket

przeciwko

TeliaSonera Sverige AB

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Stockholms tingsrätt)

„Odesłanie prejudycjalne — Artykuł 102 TFUE — Nadużycie pozycji dominującej — Ceny stosowane przez operatora telekomunikacyjnego — Usługi pośrednie ADSL — Usługi połączeń szerokopasmowych świadczone na rzecz użytkowników końcowych — Zaniżanie marży konkurentów lub efekt »nożyc cenowych«”

Opinia rzecznika generalnego J. Mazáka przedstawiona w dniu 2 września 2010 r.   I - 538

Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 17 lutego 2011 r.   I - 564

Streszczenie wyroku

1. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Pojęcie

   (art. 102 TFUE)

2. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Pojęcie – Kryteria oceny

   (art. 102 TFUE)

3. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Praktyka ustalania cen stanowiąca nadużycie

   (art. 102 TFUE)

4. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Pojęcie – Zachowania, których skutkiem jest ograniczenie konkurencji

   (art. 102 TFUE)

5. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Usługi dostępu do sieci stacjonarnej przy użyciu asymetrycznych cyfrowych linii abonenckich – Zachowanie, którego skutkiem jest ograniczenie konkurencji

   (art. 102 TFUE)

6. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Praktyka cenowa uzasadniona z punktu widzenia gospodarczego – Warunki

   (art. 102 TFUE)

7. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Stopień zdominowania danego rynku – Brak wpływu

   (art. 102 TFUE)

8. Konkurencja – Pozycja dominująca – Zachowanie na rynku sąsiednim wobec rynku zdominowanego

   (art. 102 TFUE)

9. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Ocena w kontekście istniejących i potencjalnych klientów

   (art. 102 TFUE)

10. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Praktyka polegająca na ustalaniu cen poniżej pewnego poziomu kosztów

    (art. 102 TFUE)

11. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Efekt nożyc cenowych – Rynki charakteryzujące się szybkim wzrostem i nową technologią wymagającą bardzo wysokich nakładów

    (art. 102 TFUE)

1.  W braku jakiegokolwiek obiektywnego uzasadnienia stosowanie – przez pionowo zintegrowane przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą na hurtowym rynku usług pośrednich przy użyciu asymetrycznych cyfrowych linii abonenckich – praktyki cenowej polegającej na tym, że różnica między cenami stosowanymi na tym rynku i cenami stosowanymi na detalicznym rynku usług połączeń szerokopasmowych świadczonych na rzecz użytkowników końcowych nie jest wystarczająca, aby pokryć szczególne koszty, które samo to przedsiębiorstwo musi ponieść, aby uzyskać dostęp do tego rynku, może na podstawie art. 102 TFUE stanowić nadużycie pozycji dominującej. Przy dokonywaniu oceny czy taka praktyka stanowi nadużycie, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności każdego konkretnego przypadku.

   (por. pkt 112, 113; sentencja)

2.  Swoją pozycję dominującą wykorzystuje w sposób noszący znamiona nadużycia przedsiębiorstwo prowadzące politykę cenową zmierzającą do wykluczenia z rynku konkurentów, którzy są być może równie skuteczni jak ono samo, ale z powodu mniejszych możliwości finansowych nie mogą sprostać konkurencji wobec nich. W celu dokonania oceny zgodności z prawem polityki cenowej stosowanej przez przedsiębiorstwo dominujące należy, co do zasady, odwołać się do kryteriów ustalania cen w oparciu o koszty ponoszone przez samo przedsiębiorstwo dominujące i o jego strategię.

   W szczególności przy dokonywaniu oceny, czy praktyka cenowa prowadząca do zaniżania marży ma charakter nadużycia, co do zasady i przede wszystkim powinny zostać wzięte pod uwagę ceny i koszty przedsiębiorstwa, którego praktyka ta dotyczy, występujące na rynku usług detalicznych.

   Użycie takich kryteriów analizy pozwala sprawdzić, czy to przedsiębiorstwo byłoby wystarczająco skuteczne, aby oferować swoje usługi detaliczne użytkownikom końcowym bez ponoszenia strat, gdyby wcześniej musiało zapłacić swoje własne ceny hurtowe za usługi pośrednie. Tymczasem gdyby przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą nie było w stanie oferować swoich usług detalicznych bez ponoszenia strat, oznaczałoby to, że konkurentów, którzy mogą zostać wykluczeni na skutek stosowania rozpatrywanej praktyki cenowej, nie można uznać za mniej skutecznych niż ono, i że wobec tego ryzyko ich wykluczenia wynika wyłącznie z zakłócenia konkurencji. Taka konkurencja nie byłaby bowiem oparta wyłącznie na świadczeniach każdego z uczestniczących w niej przedsiębiorstw. Takie podejście jest tym bardziej uzasadnione, że jest zgodne również z ogólną zasadą pewności prawa, ponieważ uwzględnienie kosztów i cen przedsiębiorstwa dominującego umożliwia temu ostatniemu dokonanie oceny zgodności z prawem jego własnych zachowań, w ramach szczególnej odpowiedzialności spoczywającej na nim na mocy art. 102 TFUE. O ile bowiem przedsiębiorstwo dominujące zna swoje własne koszty i ceny, to co do zasady nie zna ono kosztów i cen konkurentów.

   Jednakże kiedy ze względu na okoliczności nie jest możliwe odwołanie się do tych cen i kosztów nie można wykluczyć, że koszty i ceny konkurentów mogą mieć istotne znaczenie przy badaniu praktyki cenowej prowadzonej przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą.

   Taka sytuacja może zachodzić między innymi w przypadku, kiedy z przyczyn obiektywnych struktura kosztów przedsiębiorstwa dominującego nie jest dokładnie określona, lub kiedy usługi świadczone na rzecz konkurentów polegają na zwykłej eksploatacji infrastruktury, której koszty produkcji zostały już zamortyzowane, tak iż dostęp do takiej infrastruktury nie wiąże się dla przedsiębiorstwa dominującego z kosztami porównywalnymi z ekonomicznego punktu widzenia do kosztów, jakie muszą ponosić jego konkurenci, aby uzyskać do niej dostęp, albo kiedy wymagają tego szczególne warunki konkurencji na rynku, na przykład ze względu na okoliczność, że poziom kosztów przedsiębiorstwa dominującego wynika właśnie z przewagi konkurencyjnej, jaką zapewnia mu pozycja dominująca.

   (por. pkt 40–46; sentencja)

3.  Artykuł 102 TFUE dotyczy wyłącznie działań antykonkurencyjnych podjętych przez przedsiębiorstwa z ich własnej inicjatywy. Jeśli działanie antykonkurencyjne zostaje narzucone przedsiębiorstwom przez ustawodawstwo krajowe, lub jeśli ustawodawstwo to tworzy ramy prawne, które same z siebie wykluczają wszelkie możliwości konkurencyjnego działania za strony tych przedsiębiorstw, art. 102 TFUE nie znajduje zastosowania. W takiej sytuacji, jak wynika z tego przepisu, niezależne działania przedsiębiorstw nie stanowią przyczyny ograniczenia konkurencji. Artykuł 102 TFUE może natomiast znaleźć zastosowanie, jeśli okaże się, że ustawodawstwo krajowe pozostawia możliwość istnienia konkurencji, którą niezależne działania przedsiębiorstw mogą uniemożliwić, ograniczyć lub zakłócić.

   Co się tyczy pionowo zintegrowanego przedsiębiorstwa posiadającego pozycję dominującą na hurtowym rynku usług pośrednich przy użyciu asymetrycznych cyfrowych linii abonenckich, brak, dla tego przedsiębiorstwa, jakiegokolwiek regulacyjnego obowiązku świadczenia omawianych usług konkurencyjnym operatorom nie ma żadnego wpływu na to, czy praktyka cenowa posiada charakter nadużycia prowadzącego do zaniżania marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów.

   W istocie o ile pionowo zintegrowane przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą dysponuje swobodą działania w zakresie zmiany choćby tylko cen detalicznych, o tyle na samej tej podstawie można mu przypisać zaniżanie marży. Artykuł 102 TFUE tym bardziej znajduje zastosowanie w przypadku przedsiębiorstwa, które posiada całkowitą niezależność w zakresie wyboru swoich zachowań na rynku. Ciążąca na przedsiębiorstwie zajmującym pozycję dominującą szczególna odpowiedzialność za to, by swym zachowaniem nie naruszało ono skutecznej i niezakłóconej konkurencji na rynku wewnętrznym, dotyczy właśnie zachowań, polegających na działaniu lub zaniechaniu, które przedsiębiorstwo to z własnej inicjatywy postanawia wprowadzić w życie.

   (por. pkt 49–53, 59; sentencja)

4.  Praktyka cenowa stosowana przez przedsiębiorstwo dominujące stanowi na podstawie art. 102 TFUE nadużycie, jeśli powodując poprzez zaniżanie marży skutek w postaci wykluczenia konkurentów co najmniej równie skutecznych jak to przedsiębiorstwo, jest w stanie utrudnić, a nawet uniemożliwić tym konkurentom dostęp do rynku. Wynika z tego, iż aby można było stwierdzić, że taka praktyka stanowi nadużycie, konieczne jest istnienie jej antykonkurencyjnego wpływu na rynek, nie musi on jednak być rzeczywisty, wystarczy wykazanie potencjalnego skutku antykonkurencyjnego mogącego spowodować wykluczenie konkurentów co najmniej równie skutecznych jak przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą.

   Jeżeli bowiem przedsiębiorstwo dominujące rzeczywiście stosuje praktykę cenową, która poprzez zaniżanie marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów zmierza do wyparcia ich z rynku, którego dotyczy, wówczas okoliczność, że zakładany skutek, to znaczy wykluczenie tych konkurentów, ostatecznie nie zostaje osiągnięty, nie może wykluczyć zakwalifikowania tej praktyki na podstawie art. 102 TFUE jako nadużycia. Jednak w razie braku jakiegokolwiek wpływu na sytuację konkurencyjną konkurentów, praktyka cenowa nie może zostać uznana za wypieranie, jeśli penetracja odnośnego rynku przez tych konkurentów nie jest w wyniku stosowania tej praktyki w żaden sposób utrudniona.

   (por. pkt 63–66)

5.  Aby zbadać czy praktyka cenowa stosowana przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą prowadząca do zaniżania marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów może utrudnić prowadzenie przez owych konkurentów działalności na rynku detalicznym usług połączeń szerokopasmowych świadczonych na rzecz użytkowników końcowych, należy wziąć pod uwagę wszystkie szczególne okoliczności tej sprawy.

   W szczególności, po pierwsze, należy dokonać analizy stosunków funkcjonalnych między produktami hurtowymi i detalicznymi. Niezbędny charakter produktu hurtowego może zatem okazać się istotny w kontekście oceny skutków zaniżania marży. Jeśli bowiem dostęp do produktu hurtowego jest niezbędny dla sprzedaży produktu detalicznego, konkurenci co najmniej równie skuteczni jak przedsiębiorstwo dominujące na rynku, nie mogąc prowadzić działalności na rynku detalicznym bez ponoszenia strat, lub co najmniej w warunkach ograniczonej rentowności, znajdują się na tym rynku w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej, uniemożliwiającej lub utrudniającej im dostęp do tego rynku lub rozwijanie na nim działalności. W takim przypadku prawdopodobne jest wystąpienie co najmniej potencjalnego skutku antykonkurencyjnego zaniżenia marży. Tymczasem, przy uwzględnieniu dominującej pozycji omawianego przedsiębiorstwa na rynku, nie można wykluczyć, że sama okoliczność, iż produkt hurtowy nie jest niezbędny dla dostarczania produktu detalicznego, powoduje, że praktyka cenowa prowadząca do zaniżania marży nie jest w stanie wywołać żadnego skutku antykonkurencyjnego, choćby potencjalnego. Należy zatem upewnić się, czy – nawet w braku niezbędnego charakteru produktu hurtowego – praktyka ta jest w stanie spowodować skutek antykonkurencyjny na rynkach właściwych.

   Po drugie, należy zbadać stopień zaniżania marży konkurentów co najmniej równie skutecznych jak przedsiębiorstwo dominujące. Jeżeli bowiem marża jest ujemna, co oznacza, że cena hurtowa usług pośrednich przy użyciu asymetrycznych cyfrowych linii abonenckich jest wyższa niż cena detaliczna usług świadczonych na rzecz użytkowników końcowych, wówczas skutek w postaci wykluczenia, co najmniej potencjalny, jest prawdopodobny, zważywszy, że w takiej sytuacji konkurenci przedsiębiorstwa dominującego, choćby byli równie, a nawet bardziej skuteczni niż ono samo, musieliby dokonywać sprzedaży ponosząc straty. Jeżeli natomiast taka marża pozostaje dodatnia, należało będzie wykazać, że stosowanie tej praktyki cenowej mogło – na przykład ze względu na ograniczenie rentowności – co najmniej utrudniać zainteresowanym przedsiębiorcom prowadzenie działalności na rozpatrywanym rynku właściwym.

   (por. pkt 67–74; sentencja)

6.  Aby ustalić, iż praktyka cenowa, stosowana przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą, prowadząca do zaniżania marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów, stanowi nadużycie, konieczne jest wykazanie, że – w szczególności ze względu na niezbędny charakter produktu hurtowego – praktyka ta wywołuje skutek antykonkurencyjny, co najmniej potencjalny, na rynku detalicznym, przy czym nie ma to uzasadnienia ekonomicznego.

   Przedsiębiorstwo może bowiem wykazać, iż jego praktyka cenowa, mimo że wywołuje skutek w postaci wykluczenia, jest uzasadniona z punktu widzenia gospodarczego. Ocena, czy praktyka cenowa mogąca wywoływać skutek w postaci wykluczenia, która została wdrożona przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą, jest uzasadniona z punktu widzenia gospodarczego, jest dokonywana na podstawie wszystkich okoliczności danego przypadku. W tym względzie należy ustalić, czy niekorzystny dla konkurencji skutek w postaci wykluczenia wynikający z takiej praktyki, mogą zrównoważyć, a nawet przeważyć, korzyści pod względem efektywności, z których pożytek ma również konsument. Jeżeli skutek takiej praktyki w postaci wykluczenia pozostaje bez związku z korzyściami dla rynku i konsumentów, lub jeżeli wykracza on poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tych korzyści, wspomniana praktyka powinna zostać uznana za nadużycie.

   (por. pkt 75–77; sentencja)

7.  Stosowanie przez przedsiębiorstwo praktyki cenowej prowadzącej do zaniżania marży może stanowić nadużycie pozycji dominującej, jeżeli to przedsiębiorstwo posiada taką pozycję, przy czym w tym względzie stopień zdominowania rynku, którego dotyczy ta praktyka, nie ma co do zasady istotnego znaczenia. W istocie art. 102 TFUE nie wprowadza żadnego różnicowania, ani żadnego stopniowania pojęcia pozycji dominującej. Jeśli przedsiębiorstwo posiada siłę ekonomiczną, która zgodnie z owym art. 102 TFUE jest wymagana, aby stwierdzić, że na określonym rynku posiada ono pozycję dominującą, wówczas jego działania powinny być oceniane w świetle tego przepisu. Stopień siły rynkowej co do zasady ma raczej wpływ na zasięg skutków działań omawianego przedsiębiorstwa, niż na wystąpienia nadużycia jako takiego.

   (por. pkt 80–82; sentencja)

8.  To, czy praktyka cenowa stosowana przez pionowo zintegrowane przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą na hurtowym rynku usług pośrednich przy użyciu asymetrycznych cyfrowych linii abonenckich, która prowadzi do zaniżania marży konkurentów tego przedsiębiorstwa na detalicznym rynku usług połączeń szerokopasmowych świadczonych na rzecz użytkowników końcowych, nie zależy od istnienia pozycji dominującej tego przedsiębiorstwa na tym drugim rynku.

   W tym względzie art. 102 TFUE nie zawiera żadnej wyraźnej wskazówki co do wymogów dotyczących umiejscowienia nadużycia na rynkach produktowych. Rzeczywisty zakres szczególnej odpowiedzialności ciążącej na przedsiębiorstwie zajmującym pozycję dominującą powinien być zatem oceniany w świetle szczególnych okoliczności każdej sprawy, które świadczą o osłabieniu konkurencji.

   Wynika z tego, że mogą zostać uznane za stanowiące nadużycie niektóre zachowania na rynkach innych niż rynki zdominowane, które powodują skutki bądź na tych ostatnich rynkach, bądź na samych rynkach niezdominowanych. Chociaż bowiem zastosowanie art. 102 TFUE zakłada istnienie związku między pozycją dominującą i zachowaniem, co do którego podejrzewa się, że stanowi nadużycie, który to związek normalnie nie występuje, kiedy zachowanie na rynku odrębnym od rynku zdominowanego powoduje skutki na tym samym rynku, niemniej jednak, jeżeli chodzi o rynki odrębne, lecz powiązane, szczególne okoliczności mogą uzasadniać zastosowanie art. 102 TFUE do zachowania stwierdzonego na powiązanym rynku niezdominowanym, powodującego skutki na tym samym rynku.

   Takie okoliczności mogą wystąpić, jeżeli zachowania zintegrowanego pionowo przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą na rynku wyższego szczebla polegają na próbie wykluczenia konkurentów co najmniej równie skutecznych na rynku niższego szczebla, między innymi poprzez zaniżanie marży tych konkurentów. Takie zachowania mogą bowiem, ze względu na bezpośrednie powiązania pomiędzy odnośnymi rynkami, powodować osłabienie konkurencji na rynku niższego szczebla. Zresztą w takiej sytuacji, w braku jakiegokolwiek innego obiektywnego uzasadnienia gospodarczego, wytłumaczeniem takich zachowań może być wyłącznie to, że przedsiębiorstwo dominujące zamierza przeszkodzić rozwojowi konkurencji na rynku niższego szczebla i wzmocnić swoją pozycję, lub nawet zdobyć pozycję dominującą na tym rynku, przy użyciu środków innych niż jego własne świadczenia.

   (por. pkt 84–89; sentencja)

9.  Okoliczność, iż praktyka cenowa prowadząca do zaniżania marży co najmniej równie skutecznych konkurentów przedsiębiorstwa posiadającego pozycję dominującą stanowi nadużycie, wynika z faktu, że taka praktyka może zakłócić normalną konkurencję na rynku sąsiednim wobec rynku zdominowanego przez to przedsiębiorstwo, ponieważ może ona spowodować usunięcie konkurentów tego przedsiębiorstwa z tego drugiego rynku.

   W tym względzie okoliczność, czy podmioty, których praktyka ta dotyczy, są dotychczasowymi czy też nowymi klientami przedsiębiorstwa dominującego, nie może mieć istotnego znaczenia. Nie mogłaby również mieć istotnego znaczenia okoliczność, że chodzi o nowych klientów, którzy jeszcze nie działają na odnośnym rynku. W istocie okoliczność czy praktyka cenowa stanowi naruszenie, powinna być oceniana nie tylko pod względem możliwości, że praktyka ta doprowadzi do usunięcia z rynku właściwego równie skutecznych podmiotów już działających na tym rynku, lecz również przy uwzględnieniu ewentualnych przeszkód, jakie jest ona w stanie stworzyć wobec potencjalnych równie skutecznych podmiotów, które nie są jeszcze obecne na tym rynku.

   (por. pkt 91–94; sentencja)

10.  W celu ustalenia czy praktyka cenowa stosowana przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą, prowadząca do zaniżania marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów stanowi nadużycie, nie ma znaczenia, czy przedsiębiorstwo dominujące ma możliwość odzyskania ewentualnych strat poniesionych z powodu stosowania tej właśnie praktyki.

    W istocie w braku wszelkiego obiektywnego uzasadnienia, na podstawie art. 102 TFUE, zaniżanie marży może samo w sobie stanowić nadużycie. Omawiane zaniżanie wynika jednak z różnicy między cenami usług hurtowych i cenami usług detalicznych, nie zaś z poziomu tych cen jako takich. W szczególności zaniżanie to może być wynikiem nie tylko nienormalnie niskiej ceny na rynku detalicznym, lecz również nienormalnie wysokiej ceny na rynku hurtowym. Wobec tego przedsiębiorstwo, które stosuje praktykę cenową prowadzącą do zaniżania marży jego konkurentów, niekoniecznie musi ponosić straty.

    W każdym razie nawet przy założeniu, że aby zaniżać marże swoich konkurentów przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą ponosi straty, po to, aby stwierdzić wystąpienie nadużycia, nie można wymagać przedstawienia dowodu na istnienie możliwości odzyskania takich ewentualnych strat. Możliwość usunięcia konkurentów z rynku nie zależy bowiem ani od tego, czy przedsiębiorstwo dominujące ponosi straty, ani od tego, czy jest w stanie straty te odzyskać, lecz jedynie od różnicy między cenami stosowanymi na odnośnych rynkach przez przedsiębiorstwo dominujące, która może ewentualnie spowodować poniesienie strat nie przez samo przedsiębiorstwo dominujące, lecz przez jego konkurentów.

    Wreszcie nawet w przypadku, gdyby przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą stosowałoby jednak na rynku detalicznym cenę tak niską, że sprzedaż powodowałaby jego straty, to niezależnie od tego, że takie zachowanie samo w sobie mogłoby stanowić odrębną formę nadużycia polegającą na stosowaniu drapieżnych cen, tak czy inaczej Trybunał wykluczył już konieczność przedstawienia dowodu na istnienie możliwości odzyskania strat poniesionych w wyniku stosowania przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą cen niższych od pewnego poziomu kosztów jako warunek konieczny, który należy spełnić, by wykazać, że taka polityka cenowa stanowi nadużycie.

    (por. pkt 97–103; sentencja)

11.  Dla ustalenia, praktyka cenowa stosowana przez przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą, prowadząca do zaniżania marży jego co najmniej równie skutecznych konkurentów stanowi nadużycie zgodnie z art. 102 TFUE, nie ma istotnego znaczenia okoliczność, że rynki, których dotyczy ta praktyka, charakteryzuje szybki wzrost i pojawienie się nowej technologii wymagającej bardzo wysokich nakładów.

    Po pierwsze art. 102 TFUE nie wprowadza żadnego rozróżnienia ze względu na stopień rozwoju rynku, którego dotyczy wykorzystanie dominującej pozycji przedsiębiorstwa.

    Po drugie w przypadku szybko rozwijającego się rynku przewaga konkurencyjna wynikająca z posiadania pozycji dominującej na innym rynku sąsiednim może zakłócić konkurencję na tym pierwszym rynku, zważywszy, że podmioty działające na tym pierwszym rynku mogą być zmuszone do prowadzenia przez pewien czas działalności przynoszącej straty, lub zapewniającej ograniczony poziom zysku. Właśnie w takich okolicznościach późniejsze ograniczenie zysku przedsiębiorcy wynikające z zaniżania marży narzuconego przez ową praktykę cenową może przeszkodzić powstaniu lub rozwojowi normalnych warunków konkurencji na rynku, którego praktyka ta dotyczy.

    Po trzecie ze względu na cel reguł konkurencji, ich stosowanie nie może zależeć od tego, czy odnośny rynek osiągnął już pewien stopień dojrzałości. Szczególnie bowiem na szybko rozwijającym się rynku art. 102 TFUE wymaga dokonania interwencji możliwie jak najwcześniej w celu uniknięcia powstania i utrwalenia się na tym rynku struktury konkurencyjnej zakłóconej przez stanowiącą nadużycie strategię przedsiębiorstwa posiadającego na tym rynku lub na bezpośrednio powiązanym rynku sąsiednim pozycję dominującą, to znaczy interweniowania zanim nastąpią antykonkurencyjne skutki tej strategii.

    Dzieje się tak tym bardziej w przypadku rynku takiego jak rynek świadczenia usług umożliwiających szerokopasmowy dostęp do Internetu, który jest bezpośrednio powiązany z innym rynkiem, takim jak rynek dostępu do pętli lokalnej w sektorze telekomunikacji. Ten drugi rynek nie tylko bowiem w żadnym wypadku nie jest nowy ani wschodzący, ale jego struktura konkurencyjna w znacznej mierze jest wciąż wynikiem dawnej struktury monopolistycznej. Wobec tego posiadana przez przedsiębiorstwa możliwość wykorzystywania ich pozycji dominującej na tym drugim rynku w sposób zagrażający rozwojowi konkurencji na szybko rozwijającym się rynku sąsiednim wymaga, aby nie były dopuszczane jakiekolwiek odstępstwa od stosowania art. 102 TFUE.

    Chociaż przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą na rynku nie może powołać się na inwestycje, których dokonało, aby wejść na sąsiedni rynek próbując usunąć z niego równie skutecznych konkurentów, istniejących lub potencjalnych, niemniej jednak warunki konkurencji na rynku zdominowanym, a w szczególności koszty wejścia na rynek i inwestycje poniesione przez przedsiębiorstwo posiadające na tym rynku pozycję dominującą muszą zostać wzięte pod uwagę przy dokonywaniu analizy kosztów poniesionych przez to przedsiębiorstwo, która powinna zostać przeprowadzona w celu ustalenia, czy miało miejsce zaniżanie marży.

    (por. pkt 105–111; sentencja)