Opinia 1/08

Opinia wydana na mocy art. 300 ust. 6 WE

„Opinia wydana na mocy art. 300 ust. 6 WE — Układ ogólny w sprawie handlu usługami (GATS) — Listy szczegółowych zobowiązań — Zawieranie porozumień dotyczących przyznania rekompensaty w zakresie zmian lub wycofania pewnych zobowiązań w następstwie przystąpienia do Unii Europejskiej nowych państw członkowskich — Kompetencja dzielona — Podstawa prawna — Wspólna polityka handlowa — Wspólna polityka transportowa”

Opina Trybunału (wielka izba) z dnia 30 listopada 2009 r   I ‐ 11134

Streszczenie opinii

1. Umowy międzynarodowe – Zawarcie – Uprzednia opinia Trybunału – Przedmiot

   (art. 300 ust. 6 WE)

2. Umowy międzynarodowe – Kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich – Zawieranie umów w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu

   (art. 133 ust. 5, 6 WE)

3. Umowy międzynarodowe – Kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich – Zawieranie umów w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu

   (art. 133 ust. 5 akapit pierwszy, art. 133 ust. 6 akapit drugi WE)

4. Umowy międzynarodowe – Kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich – Zawieranie umów w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu

   (art. 133 ust. 6 akapit drugi WE)

5. Umowy międzynarodowe – Kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich – Zawieranie umów w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu

   (art. 133 ust. 5 akapit trzeci, art. 133 ust. 6 akapit drugi WE)

6. Umowy międzynarodowe – Kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich – Zawieranie umów dotyczących handlu usługami transportowymi

   (art. 133 ust. 6 akapity drugi, trzeci WE)

1.  W ramach procedury przewidzianej w art. 300 ust. 6 WE, mającej na celu uzyskanie uprzedniej opinii Trybunału w sprawie zgodności z traktatem umowy międzynarodowej zawartej przez Wspólnotę, należy dopuścić wszelkie pytania, które mogą być przedmiotem oceny sądowej, o ile mogą one wywołać wątpliwości co do materialnej lub formalnej ważności porozumienia w świetle traktatu. Orzeczenie w przedmiocie zgodności porozumienia z traktatem WE może bowiem w tym zakresie zależeć nie tylko od przepisów prawa materialnego, lecz również od przepisów dotyczących kompetencji, procedury lub instytucyjnej organizacji Wspólnoty.

   O wydanie przez Trybunał uprzedniej opinii można w szczególności wnosić w kwestiach dotyczących podziału kompetencji między Wspólnotę a państwa członkowskie przy zawieraniu określonej umowy z państwami trzecimi. Wykładnia ta znajduje potwierdzenie w art. 107 § 2 regulaminu.

   Ponadto wybór odpowiedniej podstawy prawnej ma znaczenie konstytucyjne. Biorąc pod uwagę, że Wspólnota dysponuje bowiem jedynie kompetencjami jej powierzonymi, musi ona powiązać porozumienie, które zamierza zawrzeć, z jednym z postanowień traktatu, które upoważnia ją do zatwierdzenia takiego aktu. Zastosowanie błędnej podstawy prawnej może zatem przesądzić o nieważności samego aktu zawarcia, a tym samym o wadliwości zgody Wspólnoty na związanie umową, którą podpisała. Tak jest w szczególności w razie, gdy traktat WE nie przyznaje Wspólnocie wystarczających kompetencji do ratyfikowania umowy w całości, co prowadzi do konieczności zbadania podziału kompetencji między Wspólnotę a państwa członkowskie do zawarcia planowanej umowy z państwami trzecimi, bądź też w razie, gdy odpowiednia podstawa prawna dla danego aktu przewiduje stosowanie innej procedury legislacyjnej niż ta, która została rzeczywiście zastosowana przez instytucje wspólnotowe.

   (por. pkt 108–110)

2.  Jak wynika z art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, dodanego przez traktat z Nicei, Wspólnota posiada obecnie kompetencję do zawierania, w ramach wspólnej polityki handlowej, umów międzynarodowych dotyczących handlu usługami świadczonymi zgodnie ze sposobami 2–4, w rozumieniu Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu. Te sposoby świadczenia usług, określone w GATS, odpowiednio, jako „dla usługobiorcy za granicą”, „obecność handlowa” i „obecność osób fizycznych”, nienależące uprzednio do wspólnej polityki handlowej obecnie do niej należą na warunkach przewidzianych w art. 133 ust. 5 i 6 WE.

   (por. pkt 119)

3.  Artykuł 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, który ustanawia zewnętrzną kompetencję wspólnotową w dziedzinie międzynarodowego handlu usługami w zakresie sposobów 2–4 w rozumieniu Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) załączonego do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu, stanowi wprost, że kompetencja ta pozostaje bez uszczerbku dla art. 133 ust. 6. Artykuł 133 ust. 6 akapit drugi WE podkreśla, że na zasadzie odstępstwa od art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE umowy dotyczące handlu usługami w dziedzinie kultury i usługami audiowizualnymi, edukacyjnymi, społecznymi i w zakresie zdrowia ludzkiego objęte są kompetencją dzieloną Wspólnoty i jej państw członkowskich oraz są zawierane wspólnie przez te państwa i Wspólnotę.

   Zatem z samego brzmienia tych postanowień wynika, że w odróżnieniu od porozumień dotyczących handlu usługami, które nie obejmują usług wskazanych w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, porozumienia odnoszące się do tych ostatnich usług nie mogą być zawierane przez Wspólnotę działającą samodzielnie: ich zawarcie wymaga wspólnego udziału Wspólnoty i jej państw członkowskich.

   Przewidując wspólne działanie Wspólnoty i jej państw członkowskich w ramach przysługującej im kompetencji dzielonej art. 133 ust. 6 akapit drugi WE umożliwia jednoczesną realizację interesu Wspólnoty w postaci wdrażania spójnej i skutecznej zewnętrznej globalnej polityki handlowej oraz uwzględnienie partykularnych interesów, jakie mogą chcieć realizować państwa członkowskie we wrażliwych dziedzinach wskazanych w tym postanowieniu. Wymóg jednolitej reprezentacji międzynarodowej Wspólnoty pociąga za sobą ponadto konieczność ścisłej współpracy międzynarodowej pomiędzy państwami członkowskimi i instytucjami wspólnotowymi w procesie negocjacji i zawierania tego typu porozumień.

   (por. pkt 132–134, 136)

4.  Interpretacji, zgodnie z którą tylko porozumienia dotyczące wyłącznie lub zasadniczo handlu usługami w sektorach wskazanych w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE są objęte zakresem tego postanowienia, poza faktem, że nie znajduje ona żadnego potwierdzenia w jego brzmieniu, nie można pogodzić z celem tego postanowienia, którym jest zachowanie po stronie państw członkowskich rzeczywistej kompetencji zewnętrznej we wrażliwych dziedzinach objętych tym postanowieniem.

   Konsekwencją tej interpretacji byłoby wyłączenie z zakresu stosowania art. 133 ust. 6 akapit drugi WE wszystkich umów horyzontalnych dotyczących handlu usługami w całości. Ponadto wynikałoby z niej, że postanowienia międzynarodowe o dokładnie identycznym przedmiocie, zawarte w umowach i związane z dziedzinami usług wrażliwych wskazanych w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE należałyby do zakresu kompetencji dzielonej między Wspólnotę a jej państwa członkowskie, o której mowa w tym postanowieniu, w zależności tylko od tego, czy umawiające się strony postanowiły regulować tylko handel tymi wrażliwymi usługami, czy też uzgodniły regulację jednocześnie handlu tymi usługami oraz handlu innego rodzaju usługami, albo handlu wszystkimi rodzajami usług.

   (por. pkt 138–140)

5.  Okoliczność, że art. 133 ust. 5 akapit trzeci WE przewiduje, iż akt wspólnotowy dotyczący zawarcia umowy o charakterze horyzontalnym dotyczącej handlu usługami, wymaga jednomyślności w obrębie Rady w zakresie, w jakim umowa taka dotyczy również art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, nie może prowadzić do wniosku, że kompetencja wspólnotowa do zawarcia tego rodzaju umowy musi mieć, w odróżnieniu od przypadku umów sektorowych, dotyczących konkretnie dziedzin wrażliwych wskazanych w tym akapicie drugim, charakter wyłączny.

   Artykuł 133 ust. 5 akapit trzeci WE ustanawia ponadto zasadę mającą na celu wskazanie sposobu, w jaki należy stosować kompetencję wspólnotową, a nie wyjaśnienie charakteru tej kompetencji. Poza tym wymóg jednomyślności w ramach Rady dla przyjęcia aktu wspólnotowego dotyczącego zawarcia umowy nie jest w żaden sposób niezgodny z tym, że zawarcie umowy objęte jest kompetencją dzieloną z państwami członkowskimi.

   (por. pkt 141, 142)

6.  Interpretacja, zgodnie z którą tylko umowy wyłącznie lub zasadniczo związane z handlem usługami transportowymi są objęte art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, mogłaby pozbawić to postanowienie znacznej części skuteczności. Interpretacja ta powodowałaby, że postanowienia międzynarodowe o dokładnie identycznym przedmiocie należałyby raz do zakresu polityki transportowej, a raz do zakresu polityki handlowej w zależności tylko od tego, czy umawiające się strony postanowiły regulować tylko handel usługami transportowymi, czy też uzgodniły regulację jednocześnie handlu tymi usługami oraz handlu usługami innego rodzaju, albo handlu usługami wszystkich rodzajów.

   Artykuł 133 ust. 6 akapit trzeci WE ma natomiast na celu utrzymanie, w odniesieniu do międzynarodowego handlu usługami transportowymi, zasadniczej równoważności pomiędzy kompetencją wewnętrzną wykonywaną przez jednostronne przyjmowanie regulacji wspólnotowych a kompetencją wewnętrzną wykonywaną przez zawieranie umów międzynarodowych, przy czym każda z tych kompetencji pozostaje uregulowana, w tytule traktatu dotyczącym konkretnie wspólnej polityki transportowej.

   Zatem część dotycząca „transportu” w omawianych porozumieniach z poszkodowanymi członkami Światowej Organizacji Handlu mająca za przedmiot zmiany list szczegółowych zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich zgodnie z Układem ogólnym w sprawie handlu usługami (GATS) należy, zgodnie z art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, do dziedziny polityki transportowej, a nie do dziedziny wspólnej polityki handlowej.

   (por. pkt 163, 164, 173)