Sprawa C-319/07 P

3F, dawniej Specialarbejderforbundet i Danmark (SID)

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

„Odwołanie — Ulgi podatkowe dla marynarzy pracujących na pokładach statków wpisanych do duńskiego rejestru transportu międzynarodowego — Decyzja Komisji o niewnoszeniu zastrzeżeń — Skarga o stwierdzenie nieważności — Pojęcie zainteresowanej strony — Związek zawodowy pracowników — Dopuszczalność skargi”

Opinia rzecznika generalnego E. Sharpston przedstawiona w dniu 5 marca 2009 r.   I ‐ 5967

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 9 lipca 2009 r.   I ‐ 5991

Streszczenie wyroku

1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Zainteresowana strona w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE – Związek zawodowy pracowników – Przesłanki

   (art. 88 ust. 2, 3 WE, art. 230 akapit czwarty WE)

2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Zainteresowana strona w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE – Skarga związku zawodowego pracowników utworzonego w celu promowania interesów zbiorowych swoich członków powołującego się na wpływ przyznania pomocy na jego pozycję konkurencyjną względem innych związków zawodowych

   (art. 88 ust. 2, 3 WE, art. 136 akapit pierwszy WE, art. 230 akapit czwarty WE)

3. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Zainteresowana strona w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE – Skarga związku zawodowego pracowników sektora transportu morskiego otworzonego w celu promowania interesów zbiorowych swoich członków – Badanie aspektów społecznych

   (art. 88 ust. 2, 3 WE, art. 230 akapit czwarty WE)

1.  Zgodnie z art. 230 akapit czwarty WE osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę na decyzję skierowaną do innej osoby wyłącznie w sytuacji, gdy decyzja ta dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie. Podmioty inne niż adresaci decyzji mogą utrzymywać, że decyzja ta dotyczy ich indywidualnie tylko wtedy, gdy ma ona wpływ na ich sytuację ze względu na szczególne dla nich cechy charakterystyczne lub na sytuację faktyczną, która odróżnia ich od wszelkich innych osób i w związku z tym indywidualizuje w sposób podobny jak adresata decyzji.

   W odniesieniu do decyzji Komisji z dziedziny pomocy państwa, w ramach postępowania kontrolnego w sprawie pomocy państwa z art. 88 WE należy odróżnić, po pierwsze, wstępną fazę badania pomocy ustanowioną w art. 88 ust. 3 WE, mającą na celu jedynie umożliwienie Komisji sformułowania wstępnej opinii w sprawie częściowej lub całkowitej zgodności danej pomocy, i po drugie, fazę badania, o której mowa ust. 2 tego artykułu. Tylko w ramach tej drugiej fazy, która ma umożliwić Komisji uzyskanie kompletnych informacji o całości danych w sprawie, traktat nakłada na Komisję obowiązek wezwania zainteresowanych stron do przedstawienia uwag.

   W przypadku gdy bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE Komisja stwierdza w formie decyzji wydanej na podstawie art. 88 ust. 3 WE, że pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem, osoby, na których rzecz ustanowiono te gwarancje proceduralne, mogą wyegzekwować ich poszanowanie jedynie wtedy, gdy mają one możliwość zaskarżenia tej decyzji do sądu wspólnotowego. Z tych powodów dopuszczalna jest skarga o stwierdzenie nieważności takiej decyzji, wniesiona przez zainteresowaną stronę w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, w sytuacji gdy skarżący dąży, poprzez jej wniesienie, do ochrony swych praw proceduralnych, które wywodzi z tego postanowienia. Zainteresowanymi stronami są osoby, przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia, których interesy mogłyby zostać naruszone w wyniku przyznania pomocy, to znaczy w szczególności przedsiębiorstwa będące konkurentami beneficjentów tej pomocy oraz organizacje zawodowe.

   Nie jest wykluczone, że związek zawodowy pracowników może zostać uznany za „zainteresowaną stronę” w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, jeżeli związek ten lub jego członkowie wykażą, że ich interesy mogłyby zostać naruszone w wyniku przyznania pomocy. Związek ten powinien jednak wykazać w sposób wystarczający pod względem prawnym, że omawiana pomoc może mieć konkretny wpływ na sytuację tego związku lub sytuację członków, których związek ten reprezentuje.

   (por. pkt 28–33)

2.  Co się tyczy skargi o stwierdzenie nieważności dotyczącej decyzji Komisji stwierdzającej zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego, związek zawodowy pracowników, który z natury rzeczy został utworzony w celu promowania interesów zbiorowych swoich członków, może spróbować wykazać swoją legitymację czynną wynikającą z ewentualnego oddziaływania omawianej pomocy na jego interesy z uwagi na wpływ tych przepisów na jego pozycję konkurencyjną względem innych związków zawodowych.

   Z okoliczności, że określone porozumienie można wyłączyć z zakresu stosowania postanowień art. 81 ust. 1 WE ze względu na jego charakter, przedmiot i wytyczone cele polityki socjalnej, nie można wywieść, iż negocjacje zbiorowe lub strony zaangażowane w ich prowadzenie są także w całości i automatycznie wyłączone z zasad traktatowych z dziedziny pomocy państwa lub że skargę o stwierdzenie nieważności, którą strony te mogłyby ewentualnie wnieść, należałoby automatycznie uznać za niedopuszczalną ze względu na ich udział w tych negocjacjach.

   Wykluczenie a priori możliwości wykazania przez związek zawodowy, iż jest on zainteresowaną stroną w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE poprzez powołanie się na rolę w negocjacjach zbiorowych i na wywierany na nią wpływ krajowych przepisów podatkowych uznanych przez Komisję za zgodne ze wspólnym rynkiem, mogłoby stanąć na przeszkodzie osiągnięciu celów polityki socjalnej, których dotyczy w szczególności art. 136 akapit pierwszy WE i art. 138 ust. 1 WE. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w fakcie, że Wspólnota ma na celu nie tylko rozwój gospodarczy, lecz również społeczny, zatem prawa wynikające z postanowień traktatowych dotyczących pomocy państwa i konkurencji powinny być zrównoważone z celami polityki społecznej, wśród których znajdują się między innymi, jak wynika z art. 136 akapit pierwszy WE, poprawa warunków życia i pracy, tak aby umożliwić ich wyrównanie z jednoczesnym zachowaniem postępu, odpowiednią ochronę socjalną i dialog między partnerami społecznymi.

   (por. pkt 46, 49, 55, 57, 58)

3.  Podczas dokonywania oceny zgodności pomocy państwa w sektorze transportu morskiego Komisja powinna wziąć pod uwagę aspekty społeczne wytycznych wspólnotowych w ramach ogólnej oceny obejmującej wiele elementów różnego rodzaju dotyczących w szczególności ochrony konkurencji, polityki morskiej Wspólnoty, promocji wspólnotowego transportu morskiego i promocji zatrudnienia.

   W przypadku gdy nie można wykluczyć, że organizacje reprezentujące pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach będących beneficjentami pomocy mogłyby, jako zainteresowane osoby w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE przedstawić Komisji uwagi w przedmiocie kwestii społecznych, które Komisja powinna w danym przypadku uwzględnić, sąd wspólnotowy winien, w celu dokonania oceny, czy argumenty podniesione przez wnoszącego odwołanie w oparciu o wspomniane wytyczne wystarczają, żeby ustalić, czy jest on zainteresowaną stroną w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, zbadać aspekty społeczne wynikające z danego środka uwzględniając wytyczne wspólnotowe, które zawierają warunki prawne oceny zgodności spornej pomocy.

   (por. pkt 64, 69, 70)