Sprawa C-304/05

Komisja Wspólnot Europejskich

przeciwko

Republice Włoskiej

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Dyrektywa 92/43/EWG — Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory — Dyrektywa 79/409/EWG — Ochrona dzikiego ptactwa — Ocena skutków dla środowiska robót związanych z przebudową tras narciarskich”

Opinia rzecznika generalnego J. Kokott przedstawiona w dniu 19 kwietnia 2007 r.   I - 7500

Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 20 września 2007 r.   I - 7519

Streszczenie wyroku

1. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Pozwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia na terenie chronionym

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 3)

2. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Pozwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia na terenie chronionym z powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 4)

3. Środowisko naturalne – Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa 92/43 – Obszary specjalnej ochrony

   (dyrektywa Rady 92/43, art. 6 ust. 2)

4. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Dowód na istnienie uchybienia – Ciężar dowodu spoczywający na Komisji

   (art. 226 WE; dyrektywy Rady: 79/409, art. 4; 92/43, art. 6 ust. 2–4)

1.  Artykuł 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory ustanawia procedurę oceny, która za pomocą wstępnego badania ma zapewnić, aby zgody na realizację planu lub przedsięwzięcia — które nie są bezpośrednio związane z zagospodarowaniem danego terenu lub konieczne dla jego zagospodarowania, ale które mogą w istotny sposób na niego oddziaływać — udzielano jedynie wówczas, gdy ów plan lub przedsięwzięcie nie wpłyną niekorzystnie na ten teren. W ramach zastosowanego w tym przepisie pojęcia „odpowiednia ocena” nie określono żadnej szczególnej metody jej przeprowadzenia. Powinna ona być przeprowadzona w taki sposób, aby właściwe władze krajowe mogły uzyskać pewność, że plan lub przedsięwzięcie nie będą miały negatywnych skutków z punktu widzenia integralności danego terenu, a w przypadku braku pewności co do niewystąpienia takich skutków władze te są zobowiązane do odmowy udzielenia pozwolenia, o które wniesiono.

   Badanie dotyczące ocen, które mogą zostać uznane za odpowiednie w rozumieniu art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 — które samo podkreśla powierzchowny i wybiórczy charakter badania skutków dla środowiska robót, o których mowa i w którym nie uwzględniono wielu kryteriów i zalecono w związku z tym między innymi przeprowadzenie dodatkowych analiz geomorfologicznych i środowiskowych, jak również nowej oceny oddziaływania robót w ich kontekście całościowym na całą dziką faunę i na sytuację niektórych gatunków chronionych, w szczególności w strefie lasu przeznaczonego do wyrębu, uznając, że przy realizacji zamierzonych robót, pożądanej z ekonomicznego punktu widzenia, należy przestrzegać szeregu warunków i nakazów ochrony — nie stanowi odpowiedniej oceny, która może być podstawą udzielenia przez władze krajowe pozwolenia na wykonanie robót na podstawie wspomnianego art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43.

   Sprawozdanie dotyczące ocen, które mogą zostać uznane za odpowiednie w rozumieniu art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 — potraktowane jako okazja do przedstawienia dalszych propozycji poprawy bilansu środowiskowego przewidzianych działań, podkreślające znaczenie prowadzonych stopniowo ocen, w szczególności na podstawie wiedzy i szczegółów, które mogą ujawnić się w trakcie realizacji projektu, i niezawierające w odniesieniu do ptactwa, dla którego teren został sklasyfikowany jako obszar specjalnej ochrony, wyczerpującego zestawienia dzikiego ptactwa występującego na tym obszarze — nie stanowi odpowiedniej oceny, na której władze krajowe mogą oprzeć się w celu udzielenia pozwolenia na wykonanie robót na podstawie wspomnianego art. 6 ust. 3.

   Nie można uznać za odpowiednie oceny w rozumieniu tego artykułu sprawozdań i badań, które charakteryzują się występowaniem luk i brakiem całościowych, precyzyjnych i ostatecznych spostrzeżeń i wniosków, które mogłyby rozwiać z naukowego punktu widzenia wszelkie uzasadnione wątpliwości dotyczące skutków zamierzonych robót dla omawianego obszaru specjalnej ochrony. Spostrzeżenia i wnioski o takim charakterze są niezbędne, by właściwe władze mogły uzyskać pewność wymaganą dla podjęcia decyzji o pozwoleniu na te roboty.

   (por. pkt 56–58, 62–71)

2.  Artykuł 6 ust. 4 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory — który przewiduje, że jeśli pomimo negatywnej oceny przeprowadzonej zgodnie z art. 6 ust. 3 zdanie pierwsze tej dyrektywy plan lub przedsięwzięcie muszą jednak zostać zrealizowane z powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego, w tym interesów mających charakter społeczny lub gospodarczy, i jeżeli brak jest rozwiązań alternatywnych, państwo członkowskie stosuje wszelkie środki kompensujące konieczne do zapewnienia ochrony ogólnej spójności Natury 2000 — powinien, jako przepis stanowiący odstępstwo od kryterium udzielenia pozwolenia określonego w art. 6 ust. 3 zdanie drugie, być interpretowany ściśle.

   Wspomniany art. 6 ust. 4 znajduje zastosowanie wyłącznie po przeprowadzeniu oceny skutków planu lub przedsięwzięcia zgodnie z art. 6 ust. 3. Znajomość tych skutków w kontekście celów ochrony omawianego obszaru stanowi bowiem niezbędną przesłankę zastosowania art. 6 ust. 4, ponieważ w przypadku jej braku niemożliwa jest ocena którejkolwiek z przesłanek zastosowania tego przepisu stanowiącego odstępstwo. Ocena ewentualnych powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego oraz istnienia mniej szkodliwych rozwiązań alternatywnych wymaga bowiem ich rozważenia w zestawieniu z niekorzystnymi skutkami spowodowanymi przez dany plan lub przedsięwzięcie na określonym terenie. Ponadto, aby określić charakter ewentualnych środków kompensujących, należy dokładnie wskazać niekorzystne skutki dla danego terenu.

   (por. pkt 81–83)

3.  Działania, które dotyczą obszaru specjalnej ochrony, mogą naruszać jednocześnie art. 6 ust. 3 i 4, jak również art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Jeżeli bowiem pozwolenia na plan lub przedsięwzięcie udzielono niezgodnie z art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 — który przewiduje odpowiednią wstępną ocenę skutków tego planu lub przedsięwzięcia — stwierdzenie naruszenia art. 6 ust. 2, który ustanawia obowiązek podjęcia odpowiednich działań ochronnych, jest możliwe, jeżeli wykazane zostaną pogorszenia stanu siedliska lub niepokojenie gatunków, dla których dany obszar został wyznaczony.

   Pogorszenia te zostają wykazane w sytuacji, gdy w zalesionej części w obrębie chronionego obszaru, który stanowi siedlisko chronionych gatunków ptactwa, dokonano wyrębu drzew, który doprowadził do zniszczenia obszarów reprodukcji tych gatunków. Wspomniane roboty i ich skutki dla omawianego obszaru specjalnej ochrony są bowiem niezgodne ze statusem ochrony prawnej, z którego powinien był korzystać ten obszar na mocy art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43.

   (por. pkt 91, 92, 94–96)

4.  W ramach postępowania w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wszczętego na podstawie art. 226 WE ciężar dowodu zarzucanego uchybienia spoczywa na Komisji. To właśnie ona powinna przedstawić Trybunałowi dowody niezbędne do sprawdzenia przezeń, czy doszło do tego uchybienia, i nie może się przy tym opierać na jakimkolwiek domniemaniu.

   Jeżeli gospodarowanie obszarem sklasyfikowanym jako obszar specjalnej ochrony zgodnie z przepisami art. 4 dyrektywy 79/409 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa stanowi przedmiot regulacji szeregu instrumentów prawa krajowego, do Komisji należy dostarczenie dowodu, że ramy prawne określone tymi różnorodnymi instrumentami nie są odpowiednie dla zapewnienia temu obszarowi odpowiedniego statusu ochronnego. Samo przywołanie wydanej przez organ administracyjny decyzji o pozwoleniu, która jest sprzeczna z art. 6 ust. 2–4 dyrektywy 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, nie wystarcza dla wykazania niezgodności tych ram prawnych z art. 4 dyrektywy 79/409.

   (por. pkt 105–108)