Sprawa C-95/04 P

British Airways plc

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

„Odwołanie — Nadużycie pozycji dominującej — Przedsiębiorstwo lotnicze — Porozumienia zawarte z biurami podróży — Premie związane ze zwiększeniem sprzedaży biletów wystawionych przez to przedsiębiorstwo w danym okresie w stosunku do okresu odniesienia — Premie przyznawane nie tylko za bilety sprzedane po osiągnięciu celu sprzedaży, lecz za wszystkie bilety sprzedane w rozpatrywanym okresie”

Opinia rzecznika generalnego J. Kokott przedstawiona w dniu 23 lutego 2006 r.   I - 2336

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 15 marca 2007 r.   I - 2373

Streszczenie wyroku

1. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Rabaty celowe

   (art. 82 WE)

2. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Pojęcie

   (art. 3 ust. 1 lit. g) WE i art. 82 WE)

3. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Stosowanie nierównych warunków do równoważnych świadczeń

   (art. 82 akapit drugi lit. c) WE)

4. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Stosowanie nierównych warunków do równoważnych świadczeń

   (art. 3 ust. 1 lit. g) WE i art. 82 akapit drugi lit. c) WE)

1.  W celu oceny, czy system rabatów lub premii — niebędących ani rabatami lub premiami ilościowymi powiązanymi wyłącznie z wielkością zakupów, ani też rabatami lub premiami za lojalność, ponieważ nie obejmuje on żadnego zobowiązania ze strony kontrahentów co do wyłączności lub pokrycia pewnej określonej części ich potrzeb u przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą — stanowi nadużycie przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą, ocenie poddać należy wszystkie okoliczności, zwłaszcza kryteria i zasady przyznawania tych rabatów lub premii. Należy najpierw zbadać, czy mogą one wywoływać skutek w postaci wykluczenia, tzn. czy z jednej strony mogą one utrudnić, a nawet uniemożliwić konkurentom przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą dostęp do rynku oraz, z drugiej strony, utrudnić lub uniemożliwić stronom umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem dokonanie wyboru spośród kilku źródeł zaopatrzenia lub partnerów handlowych. Następnie należy zbadać, czy przyznane rabaty lub premie są obiektywnie uzasadnione z punktu widzenia gospodarczego. W rzeczywistości przedsiębiorstwo może wykazać, że jego system premiowania wywołujący skutek w postaci wykluczenia jest uzasadniony z punktu widzenia gospodarczego.

   Jeśli chodzi o skutek w postaci wykluczenia, to może on wynikać z rabatów lub premii za realizację celów, tzn. takich, których przyznanie jest związane z realizacją indywidualnie określonych celów sprzedaży, ponieważ stawka premii zależy od wielkości obrotów pochodzących z zakupu lub sprzedaży produktów przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą dokonanej przez każdego kontrahenta w danym okresie.

   Zobowiązanie kontrahentów względem przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą oraz wywierana przez to przedsiębiorstwo presja mogą być szczególnie znaczące w przypadku rabatów lub premii stosowanych w związku z całkowitym obrotem uzyskanym z produktów tego przedsiębiorstwa, to znaczy jeśli te rabaty lub premie nie odnoszą się jedynie do zwiększenia zakupu lub sprzedaży tych produktów w rozpatrywanym okresie, lecz rozciągają się również na całość tych zakupów lub sprzedaży. W ten oto sposób proporcjonalnie niewielkie wahania — w górę lub w dół — obrotu związanego z produktami przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą mają nieproporcjonalne skutki dla kontrahentów. Jest tak, w przypadku gdy realizacja celów związanych ze zwiększeniem prowadzi do wzrostu premii wypłacanych za zakupy lub sprzedaż tych produktów w rozpatrywanym okresie, a nie wyłącznie za zakupy lub sprzedaż, których dokonano po osiągnięciu tych celów. Progresywność zwiększonych stawek premii wywiera zatem bardzo odczuwalny wpływ w obrębie krańcowym oraz radykalnie wpływa na stawkę premii za rezultaty w następstwie niewielkiego zmniejszenia uzyskanego obrotu.

   Presja wywierana na kontrahentów przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą, które przyznaje rabaty lub premie mające opisane cechy charakterystyczne jest jeszcze większa w przypadku, w którym owo przedsiębiorstwo ma o wiele większe udziały w rynku niż jego konkurenci. W takich okolicznościach konkurentom omawianego przedsiębiorstwa jest szczególnie trudno przedstawić lepszą ofertę w stosunku do rabatów lub premii opartych na całkowitym obrocie. Ze względu na znacznie większy udział rynkowy przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą jest w zasadzie nieuniknionym partnerem handlowym na rynku. Najczęściej rabaty lub premie przyznane przez takie przedsiębiorstwo na podstawie całkowitego obrotu znacznie wygrywają, pod względem wartości bezwzględnych, nawet z bardziej korzystniejszymi ofertami jego konkurentów. W celu zachęcenia stron umowy zawartej z przedsiębiorstwem zajmującym pozycję dominującą lub uzyskania od nich wystarczającej ilości zamówień wspomniani konkurenci powinni zaoferować o wiele większe stawki rabatów lub premii.

   Jeśli chodzi o ocenę, czy system rabatów lub premii, który został wdrożony przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą, jest uzasadniony z punktu widzenia gospodarczego, jest ona dokonywana na podstawie wszystkich okoliczności danego przypadku. Należy ustalić, czy skutek takiego systemu w postaci wykluczenia, niekorzystny dla konkurencji, mogą zrównoważyć, czy też przeważyć korzyści pod względem efektywności, z których ma pożytek również konsument. Jeżeli skutek tego systemu w postaci wykluczenia pozostaje bez związku z korzyściami dla rynku i konsumentów lub jeżeli wykracza on poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tych korzyści, system ten powinien zostać uznany za stanowiący nadużycie.

   (por. pkt 65, 67–75, 86)

2.  Artykuł 82 WE nie dotyczy wyłącznie praktyk, które mogą spowodować bezpośrednią szkodę dla konsumentów, lecz również tych praktyk, które wyrządzają im szkodę, naruszając strukturę skutecznej konkurencji, o której mowa w art. 3 ust. 1 lit. g) WE. Wynika z tego, że aby ocenić, czy dane zachowanie przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą stanowi nadużycie, nie ma potrzeby badać, czy wyrządziło ono konsumentom szkodę w rozumieniu art. 82 akapit drugi lit. b) WE, lecz wystarczy zweryfikować, czy oddziaływało ono na konkurencję w sposób ograniczający.

   (por. pkt 106, 107)

3.  System rabatów lub premii celowych przyznawanych przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą — który w przypadku osiągnięcia celów przez kontrahentów powoduje zwiększenie stawek tych rabatów lub premii nie tylko za krańcowe zakupy lub sprzedaż produktów przedsiębiorstwa dominującego wykraczające poza te cele, lecz za wszystkie te zakupy lub sprzedaż zrealizowane w rozpatrywanym okresie — prowadzi do różnego wynagradzania równoważnych świadczeń w rozumieniu art. 82 akapit drugi lit. c) WE, to znaczy zakupów lub sprzedaży takiej samej ilości produktów przedsiębiorstwa dominującego w zależności od tego, czy kontrahenci osiągnęli ich cele w okresie odniesienia.

   (por. pkt 138, 139)

4.  Szczególny zakaz dyskryminacji, o którym mowa w art. 82 akapit drugi lit. c) WE, stanowi część systemu, który zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) WE zapewnia niezakłóconą konkurencję na rynku wewnętrznym. Zachowanie handlowe przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą nie może zakłócać konkurencji na rynku znajdującym się na poprzednim lub następnym poziomie, tzn. konkurencji między dostawcami lub klientami tego przedsiębiorstwa. Nie należy stawiać w lepszej ani w gorszej sytuacji kontrahentów tego przedsiębiorstwa, którzy konkurują między sobą. W konsekwencji w celu spełnienia przesłanek zastosowania art. 82 akapit drugi lit. c) WE należy ustalić, że zachowanie przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą na rynku nie tylko jest dyskryminujące, ale także ma ono na celu zakłócenie stosunku konkurencji, tzn. naruszenie pozycji konkurencyjnej pewnej części partnerów handlowych tego przedsiębiorstwa względem pozostałych.

   W tym kontekście nic nie sprzeciwia się temu, aby można było uznać dyskryminację partnerów handlowych znajdujących się względem siebie w stosunku konkurencji za nadużycie, jeśli w świetle wszystkich okoliczności danego przypadku zachowanie przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą ma na celu doprowadzić do zakłócenia konkurencji między tymi partnerami handlowymi. W takiej sytuacji nie można wymagać, aby przedstawiono dodatkowo dowód na okoliczność rzeczywistego pogorszenia pozycji konkurencyjnej każdego partnera handlowego z osobna, które można określić pod względem ilościowym.

   (por. pkt 143–145)