Skoordynowane środki zmniejszające zapotrzebowanie na gaz

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie Rady (UE) 2022/1369 w sprawie skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

• Rozporządzenie ma na celu zapewnienie dostaw gazu w Unii Europejskiej (UE), stosowanie dobrowolnej redukcji popytu oraz poprawę koordynacji, monitorowania i sprawozdawczości w zakresie krajowych środków ograniczania zapotrzebowania na gaz. Wprowadza ono możliwość ogłoszenia unijnego stanu alarmowego, który powoduje obowiązek obligatoryjnego ograniczenia popytu w całej UE.
• Rozporządzenie to pierwotnie przyjęto w kontekście eskalacji rosyjskiej agresji wojskowej wobec Ukrainy wiosną 2022 roku, która doprowadziła do znacznego spadku dostaw gazu w wyniku próby wykorzystania ich jako broni politycznej. Rozporządzenie obowiązywało przez rok od dnia 9 sierpnia 2022 roku.
• Rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/706 przedłużyło o kolejny rok dobrowolne cele państw członkowskich UE w zakresie redukcji zapotrzebowania na gaz i utrzymało możliwość uruchomienia przez Radę Unii Europejskiej unijnego stanu alarmowego.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dobrowolne zmniejszenie zapotrzebowania

Na mocy rozporządzenia zmieniającego (UE) 2023/706 państwa członkowskie muszą dołożyć wszelkich starań, aby zmniejszyć zużycie gazu o co najmniej 15% w okresie od 1 kwietnia 2023 roku do 31 marca 2024 roku (nazywanym okresem redukcji) w stosunku do średniej z okresu od 1 kwietnia 2017 roku do 31 marca 2022 roku (nazywanego okresem odniesienia).

Jest to następstwem skutecznego zmniejszenia zapotrzebowania na gaz w całej Unii Europejskiej o przeszło 15% w okresie od sierpnia 2022 roku do stycznia 2023 roku w ramach początkowego okresu przewidzianego w rozporządzeniu (UE) 2022/1369.

Obligatoryjne zmniejszenie zapotrzebowania, gdy UE ogłosi alarm

W przypadku ogłoszenia przez Unię Europejską stanu alarmowego, każde państwo członkowskie jest zobowiązane do zmniejszenia zużycia gazu o co najmniej 15% w porównaniu do zużycia gazu w okresie referencyjnym. Każde ograniczenie popytu osiągnięte przez państwa członkowskie w okresie poprzedzającym ogłoszenie stanu alarmowego musi zostać uwzględnione przy ustalaniu obowiązkowego ograniczenia popytu.

Rada może ogłosić unijny stan alarmowy na podstawie wniosku Komisji Europejskiej. Komisja musi przedłożyć taki wniosek, jeżeli uważa, że istnieje:

• znaczne ryzyko poważnego niedoboru dostaw gazu; lub
• wyjątkowo wysokie zapotrzebowanie na gaz, co prowadzi do znacznego pogorszenia sytuacji w zakresie dostaw gazu.

Komisja jest również zobowiązana do przedłożenia wniosku w sprawie ogłoszenia unijnego stanu alarmowego na wniosek co najmniej pięciu właściwych organów państw członkowskich, które ogłosiły alarm na poziomie krajowym zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1938 (zob. streszczenie).

Komisja skonsultuje się również z odpowiednimi grupami ryzyka określonymi w załączniku I do rozporządzenia (UE) 2017/1938 oraz z Grupą Koordynacyjną ds. Gazu.

Odstępstwa

Wyjątki od obowiązkowej redukcji o 15 % obejmują przypadki, w których:

• system energetyczny państwa członkowskiego jest zsynchronizowany wyłącznie z systemem energetycznym państwa nienależącego do UE, a następnie jest zdesynchronizowany, jeżeli wyjątek jest konieczny do zapewnienia bezpiecznego i niezawodnego funkcjonowania takiego systemu;
• państwo członkowskie nie jest bezpośrednio połączone z wewnętrznie połączoną instalacją gazową innego państwa członkowskiego.

Państwo członkowskie może pomniejszyć referencyjne zużycie gazu w celu obliczenia obowiązkowego zmniejszenia zapotrzebowania:

• o objętość gazu równą różnicy między jej docelową wartością pośrednią na dzień 1 sierpnia 2022 r. a rzeczywistą objętością przechowywanego gazu na dzień 1 sierpnia 2022 r., jeżeli w tym dniu osiągnie ona docelową wartość pośrednią;
• o objętość gazu zużytego jako substrat* w okresie odniesienia.

Częściowe, tymczasowe lub pełne odstępstwo może być stosowane w przypadku, gdy państwo członkowskie boryka się z kryzysem energetycznym, jeżeli nie ma innej alternatywy ekonomicznej dla zastąpienia gazu potrzebnego do produkcji energii elektrycznej bez poważnego zagrożenia bezpieczeństwa dostaw.

Terminy mają zastosowanie w odniesieniu do państw członkowskich w kwestii powiadamiania Komisji o zamiarze złożenia wniosku o odstępstwa w oparciu o referencyjne zużycie gazu lub jakiekolwiek inne odstępstwo.

Środki mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania

Właściwy organ w każdym państwie członkowskim odpowiada za monitorowanie realizacji działań mających na celu ograniczenie popytu.

Państwa członkowskie mają swobodę wyboru odpowiednich środków mających na celu zmniejszenie zapotrzebowania. Powinny one być jasno określone, przejrzyste, proporcjonalne, niedyskryminacyjne i weryfikowalne, z uwzględnieniem zasad określonych w rozporządzeniu (UE) 2017/1938. Środki te w szczególności:

• nie mogą zakłócać nadmiernie konkurencji ani wewnętrznego rynku gazu;
• nie mogą zagrażać bezpieczeństwu dostaw gazu innych państw członkowskich lub UE;
• muszą być zgodne z rozporządzeniem (UE) 2017/1938 w odniesieniu do odbiorców chronionych.

Odbiorca chroniony jest zasadniczo odbiorcą z gospodarstwa domowego podłączonego do źródła gazu. Państwa członkowskie mogą również włączyć do tej kategorii małe i średnie przedsiębiorstwa oraz podstawowe usługi społeczne, a także lokalne instalacje ciepłownicze dostarczające energię do takich podmiotów, jeżeli nie są w stanie przestawić się na inne paliwa niż gaz.

Państwa Członkowskie mogą również wyłączyć tych klientów z takich środków na podstawie obiektywnych i przejrzystych kryteriów, biorąc pod uwagę:

• znaczenie gospodarcze;
• wpływ zakłóceń na łańcuchy dostaw (w tym na rynki niższego szczebla w innych państwach członkowskich) o zasadniczym znaczeniu dla społeczeństwa;
• potencjalne długotrwałe szkody dla instalacji przemysłowych;
• możliwości ograniczenia konsumpcji i zastąpienia produktów w UE.

Państwa członkowskie muszą również rozważyć:

• środki mające na celu zmniejszenie zużycia gazu w sektorze energii elektrycznej;
• środki zachęcające do zmiany rodzaju stosowanych paliw w przemyśle;
• krajowe kampanie informacyjne; oraz
• ukierunkowane zobowiązania do ograniczenia ogrzewania i chłodzenia, promowania przechodzenia na inne paliwa i zmniejszenia zużycia gazu przez przemysł.

Nowa zasada dotycząca szczególnego przypadku zwiększonego zużycia gazu w wyniku odejścia od węgla na rzecz gazu

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/706 zawiera nową zasadę, zgodnie z którą państwo członkowskie może skorygować referencyjne zużycie gazu wykorzystywane do obliczenia obowiązkowego celu redukcji zapotrzebowania o wielkość zwiększonego zużycia gazu wynikającego z przejścia z węgla na gaz wykorzystywany do ogrzewania komunalnego, jeżeli wzrost ten wynosi co najmniej 8% w okresie od 1 sierpnia 2023 roku do 31 marca 2024 roku w porównaniu ze średnim zużyciem gazu w okresie odniesienia i w zakresie, w jakim wzrost ten można bezpośrednio przypisać zmianie.

Koordynacja, monitorowanie, egzekwowanie i przegląd

Państwa członkowskie:

• współpracować ze sobą w ramach każdej z odpowiednich grup ryzyka;
• zaktualizować krajowe plany awaryjne zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1938 do dnia 31 października 2022 r.;
• skonsultować się z Komisją i odpowiednimi grupami ryzyka przed przyjęciem zmienionych planów awaryjnych;
• monitorować wdrażanie środków ograniczania popytu na ich terytorium, co dwa miesiące przedstawiając Komisji sprawozdania.

W przypadku ogłoszenia unijnego stanu alarmowego sprawozdania należy składać co miesiąc.

Państwa członkowskie mogą uwzględnić w swoich sprawozdaniach podział zużycia gazu na sektory.

W przypadku stwierdzenia przez Komisję ryzyka, że państwo członkowskie nie będzie w stanie wywiązać się ze swojego obligatoryjnego obowiązku zmniejszenia zapotrzebowania, Komisja zwraca się do państwa członkowskiego o przedstawienie planu określającego jego strategię realizacji tego zobowiązania.

Komisja była zobowiązana do przeprowadzenia przeglądu tego rozporządzenia w świetle ogólnej sytuacji w zakresie dostaw gazu do UE oraz do przedstawienia Radzie do dnia 1 marca 2024 roku sprawozdania na temat głównych wniosków. Na podstawie tego sprawozdania Komisja miała zdecydować, czy zaproponować przedłużenie okresu obowiązywania rozporządzenia (UE) 2022/1369.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

• Rozporządzenie (UE) 2022/1369 obowiązywało od 9 sierpnia 2022 roku, a rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/706 obowiązywało od 1 kwietnia 2023 roku.
• Rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/706 ma zastosowanie od 31 marca 2024 roku.

KONTEKST

Pomimo ograniczenia popytu osiągniętego na mocy rozporządzenia (UE) 2022/1369 w okresie zimowym w latach 2022-2023, istniały obawy o bezpieczeństwo dostaw energii w okresie zimowym w latach 2023-2024, ze względu na znaczną zmienność latem i jesienią 2023 roku, kiedy ceny wzrosły o ponad 50% w ciągu kilku tygodni.

Przegląd przeprowadzony przez Komisję w lutym 2024 roku (wspomniany powyżej) ujawnił, że zapotrzebowanie na gaz w UE zmniejszyło się łącznie o 18% w okresie od sierpnia 2022 roku do grudnia 2023 roku, co przełożyło się na oszczędność około 101 miliardów metrów sześciennych gazu. Zmniejszenie zapotrzebowania przekraczało cel ustalony latem 2022 roku i miało kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilności dostaw, stabilizacji rynków energetycznych UE i okazania solidarności z Ukrainą.

W związku z powyższym Komisja zaproponowała, by zamiast przedłużania okresu obowiązywania rozporządzenia (UE) 2022/1369 przyjąć zalecenie Rady w sprawie dalszych środków ograniczających zapotrzebowanie na gaz. W związku z tym w dniu 25 marca 2024 roku Rada przyjęła zalecenie w sprawie kontynuacji skoordynowanych działań na rzecz ograniczenia zapotrzebowania na gaz. Zalecenie zachęca państwa członkowskie do dalszego podejmowania dobrowolnych działań w celu utrzymania łącznej redukcji zapotrzebowania na gaz o 15% w porównaniu ze średnim zapotrzebowaniem w okresie od kwietnia 2017 roku do marca 2022 roku.

Więcej informacji:

• Bezpieczne dostawy gazu (Komisja Europejska)
• Ceny energii i bezpieczeństwo dostaw (Rada Unii Europejskiej).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Rady (UE) 2022/1369 z dnia 5 sierpnia 2022 r. w sprawie skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz (Dz.U. L 206 z 8.8.2022, s. 1–10).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2022/1369 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Zalecenie Rady z dnia 25 marca 2024 r. w sprawie kontynuowania skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz (Dz.U. C, C/2024/2476, 27.3.2024).

Sprawozdanie Komisji dla Rady: Przegląd funkcjonowania rozporządzenia (UE) 2022/1369 w sprawie skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz, zmienionego rozporządzeniem (UE) 2023/706 (COM(2024) 88 final, 27.2.2024).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Oszczędzanie gazu na bezpieczną zimę” (COM(2022) 360 final, 20.7.2022).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Plan REPowerEU (COM/2022/230 wersja ostateczna z 18.5.2022).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1938 z dnia 25 października 2017 r. dotyczące środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (UE) nr 994/2010 (Dz.U. L 280 z 28.10.2017, s. 1–56).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 (Dz.U. L 211 z 14.8.2009, s. 36–54).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 08.02.2024