Płatności bezgotówkowe – zwalczanie fałszowania i oszustw

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa (UE) 2019/713 w sprawie zwalczania fałszowania i oszustw związanych z bezgotówkowymi środkami płatniczymi

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa ma na celu:

• zapewnienie, aby karalne były przestępstwa związane z użyciem dowolnych bezgotówkowych instrumentów płatniczych, czy to materialnych (np. karty bankowe), czy też wirtualnych (np. płatności mobilne);
• uznanie za przestępstwo kradzieży i sprzeniewierzenia danych koniecznych do dokonania płatności, a także ich dalszej sprzedaży lub dystrybucji;
• zbliżenie, we wszystkich państwach członkowskich, wysokości kar grożących za opisane w niej przestępstwa;
• ułatwienie wymiany informacji i współpracy transgranicznej;
• usprawnienie procesów zgłaszania oszustw przez instytucje finansowe i inne podmioty prywatne;

• zapobieganie podejmowaniu niezgodnych z prawem działań i zapewnienie, aby ofiary miały dostęp do pomocy i wsparcia.

Udoskonala ona i zastępuje decyzję ramową 2001/413/WSiSW.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

W dyrektywie za przestępstwa uznaje się następujące czyny popełnione umyślnie:

• użycie w celu dokonania oszustwa skradzionego lub sfałszowanego bezgotówkowego instrumentu płatniczego*;
• kradzież, podrobienie, niezgodne z prawem posiadanie lub pozyskiwanie (w tym sprzedaż) materialnych instrumentów płatniczych, takich jak karty płatnicze („materialne bezgotówkowe instrumenty płatnicze”);
• niezgodne z prawem otrzymywanie, podrobienie oraz niezgodne z prawem posiadanie lub pozyskiwanie (w tym sprzedaż) cyfrowych instrumentów płatniczych, takich jak płatności mobilne, portmonetki elektroniczne i waluty wirtualne („niematerialne bezgotówkowe instrumenty płatnicze”);
• włamywanie się do systemów informatycznych lub manipulowanie danymi komputerowymi w celu niezgodnego z prawem przekazu środków pieniężnych należących do innej osoby;
• podżeganie do popełnienia tych przestępstw, pomocnictwo w ich popełnieniu oraz usiłowanie ich popełnienia.

Ponadto w dyrektywie ustanowiono warunki, na jakich osoby prawne (podmioty wyposażone w osobowość prawną) ponoszą odpowiedzialność za przestępstwa, oraz zbliżono wysokość kar grożących osobom fizycznym i prawnym.

Państwa UE:

• zapewniają, aby organy prowadzące postępowania przygotowawcze w sprawach poważnych przestępstw lub w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej dysponowały wystarczającymi zasobami;
• wyznaczają krajowy punkt kontaktowy dostępny 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, który zajmuje się wymianą informacji o przestępstwach, a także informują Komisję Europejską, Europol i Eurojust o jego istnieniu;
• zapewniają istnienie procedur umożliwiających rozpatrywanie pilnych wniosków o pomoc w ciągu ośmiu godzin;
• zapewniają, aby przestępstwa mogły być szybko zgłaszane organom ścigania i innym właściwym organom krajowym;
• zachęcają instytucje finansowe i inne osoby prawne do zgłaszania podejrzeń o popełnieniu oszustwa;
• utrwalają, opracowują i dostarczają zanonimizowane dane statystyczne dotyczące zgłaszania poszczególnych przestępstw, a także postępowań przygotowawczych i sądowych w sprawie takich przestępstw oraz corocznie przekazują te dane Komisji.

W dyrektywie wprowadzono mechanizmy zapewniające pomoc i wsparcie ofiarom – tak osobom fizycznym, jak i prawnym – oszustw związanych z danymi osobowymi. Zachęcono w niej państwa UE do ustanowienia jednolitych krajowych internetowych centrów informacyjnych dla ofiar oszustw. W szczególności dyrektywa zobowiązuje je do:

• przekazywania informacji i porad dotyczących ochrony przed negatywnymi konsekwencjami przestępstw, takimi jak uszczerbek na reputacji;
• przekazywania informacji o organizacjach zajmujących się przestępstwami związanymi z kradzieżą tożsamości i wsparciem dla ofiar;
• oferowania, od momentu pierwszego kontaktu z właściwym organem i bez zbędnej zwłoki, informacji o sposobie:
  • składania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa;
  • uzyskiwania informacji na temat sprawy;
  • składania skarg w razie nieprzestrzegania uprawnień ofiary w toku postępowania karnego;
  • uzyskiwania dostępu do danych kontaktowych na potrzeby przekazywania informacji o sprawie;
• organizowania kampanii informacyjnych i uświadamiających oraz programów badawczych i edukacyjnych, aby zmniejszyć skalę oszustw.

Komisja do dnia:

• 31 sierpnia 2019 r. opracowuje szczegółowy program monitorowania skutków dyrektywy;
• 31 maja 2023 r. przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania dotyczące środków krajowych niezbędnych do wykonania dyrektywy;
• 31 maja 2026 r. dokonuje oceny wpływu dyrektywy na zwalczanie oszustw, a także jej wpływu na prawa człowieka. Sprawozdanie w tym przedmiocie Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa ma zastosowanie od dnia 30 maja 2019 r., przy czym do porządku krajowego państw UE ma zostać włączona do dnia 31 maja 2021 r.

KONTEKST

• Zwalczanie oszustw związanych z bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi i ich fałszowania (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/713 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie zwalczania fałszowania i oszustw związanych z bezgotówkowymi środkami płatniczymi, zastępująca decyzję ramową Rady 2001/413/WSiSW (Dz.U. L 123 z 10.5.2019, s. 18–29)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja ramowa Rady 2001/413/WSiSW z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie zwalczania fałszowania i oszustw związanych z bezgotówkowymi środkami płatniczymi (Dz.U. L 149 z 2.6.2001, s. 1–4)

Ostatnia aktualizacja: 06.04.2020