Artykuł 29 TUE pozwala Radzie Unii Europejskiej na nakładanie środków ograniczających (sankcji) przeciwko rządom państw niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej (UE), a także podmiotom niepaństwowym (na przykład przeciwko spółkom) oraz przeciwko osobom fizycznym (na przykład osobom oskarżanym o terroryzm) w celu wywołania zmian w ich polityce lub działaniach.
Zgodnie z artykułem 215 TFUE Rada może przyjąć niezbędne środki w celu wykonania decyzji przyjętych zgodnie z artykułem 29 TUE, aby zagwarantować ich jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Unia Europejska nakłada sankcje jako środki własne UE (tzn. sankcje autonomiczne) i/lub w celu realizacji rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, w przypadku gdy państwa trzecie, osoby fizyczne lub prawne, grupy lub podmioty niepaństwowe:
- nie przestrzegają prawa międzynarodowego lub praw człowieka;
- prowadzą politykę lub działania sprzeczne z praworządnością lub zasadami demokracji.
Tego typu sankcje to narzędzia o charakterze prewencyjnym, a nie karnym. Są one ustalane w celu umożliwienia UE szybkiej reakcji na wyzwania i zmiany związane z sytuacją polityczną zgodnie z zasadami wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Sankcje UE należy rozpatrywać w szerszym kontekście dialogu politycznego. Środki ograniczające muszą nieść ze sobą jak najmniejsze konsekwencje dla ludności cywilnej. W tym względzie UE uznaje, że stosowną odpowiedzią na określoną sytuację jest nałożenie ukierunkowanych i zróżnicowanych sankcji na państwo lub jego część, członków jego rządu, osoby fizyczne, grupy lub podmioty.

Sankcje stopniowe

UE może zastosować cały wachlarz stopniowych sankcji wobec państw trzecich, które mogą obejmować:

Sankcje dyplomatyczne:
- wydalenie dyplomatów, zawieszenie oficjalnych wizyt;
- zawieszenie dwustronnej lub wielostronnej współpracy z UE;
- bojkot wydarzeń sportowych lub kulturalnych.
Sankcje gospodarcze i finansowe:
- embarga na broń dotyczące sprzętu wojskowego wymienionego we wspólnym wykazie uzbrojenia UE;
- ograniczenia przywozu i wywozu produktów, które mogą być stosowane zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych (tzw. produktów podwójnego zastosowania).

Środki ograniczające mogą obejmować:

zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych będących w posiadaniu lub pod kontrolą osób lub organizacji objętych sankcjami (np. gotówki, depozytów bankowych, udziałów, akcji), które nie mogą zostać przesunięte, sprzedane lub do których nie można uzyskać dostępu, oraz nieruchomości, których nie można sprzedać ani wynająć;
zakaz wydawania wiz lub zakaz podróży, uniemożliwiający osobom wjazd na teren UE;
zakazy sektorowe, na przykład zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów lub technologii.

W określonych przypadkach można zezwolić na odstępstwo od zamrożenia aktywów, aby umożliwić eksport produktów pozwalających na zaspokojenie podstawowych potrzeb (np. artykuły spożywcze, leki).

Państwa członkowskie mogą także odstąpić od zakazu podróży w wyjątkowych okolicznościach (np. aby zezwolić członkowi rządu państwa trzeciego objętemu sankcjami na uczestnictwo w konferencji ONZ na terenie danego kraju).

Wpływ i skutki

Sankcje opracowywane są z myślą o skutkach politycznych i gospodarczych. Odnoszą się one do:

dowolnej osoby przebywającej na terytorium UE lub poza nim, niezależnie od tego, czy jest ona obywatelem państwa członkowskiego UE, czy państwa trzeciego;
przedsiębiorstw i organizacji zarejestrowanych na mocy prawa jednego z państw członkowskich (dotyczy to również oddziałów przedsiębiorstw unijnych w państwach trzecich);
rządów, organizacji oraz podmiotów niepaństwowych państw trzecich;
wszelkich rodzajów działalności gospodarczej prowadzonej w całości lub częściowo na terytorium UE.

Wprowadzenie tematycznych systemów środków ograniczających

W 2018 i 2019 roku zostały wprowadzone trzy tematyczne systemy środków ograniczających:

dotyczący stosowania i rozprzestrzeniania broni chemicznej , wprowadzony decyzją (WPZiB) 2018/1544 oraz rozporządzeniem (UE) 2018/1542;
nakładający sankcje na osoby lub podmioty odpowiedzialne za cyberataki, wprowadzony decyzją (WPZiB) 2019/797 oraz rozporządzeniem (UE) 2019/796;
nakładający sankcje na osoby lub podmioty odpowiedzialne za prowadzenie odwiertów we wschodniej części Morza Śródziemnego bez zezwolenia, wprowadzony decyzją (WPZiB) 2019/1894 oraz rozporządzeniem (UE) 2019/1890.

Naruszanie środków ograniczających dodane do listy przestępstw w UE

W listopadzie 2022 roku Rada przyjęła decyzję (UE) 2022/2332, która określa naruszenie unijnych środków ograniczających jako przestępstwo spełniające kryteria określone w artykule 83 ust. 1 TFUE.

KONTEKST

W 2004 roku Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa UE ustalił podstawowe zasady stosowania środków ograniczających, które zebrano w zestawie wytycznych, zaktualizowanych w 2018 roku.
W 2018 roku Rada przyjęła zaktualizowaną wersję dokumentu dotyczącego dobrych praktyk UE w zakresie skutecznego wprowadzania w życie środków ograniczających.
Więcej informacji:
- Kiedy i jak UE przyjmuje sankcje? (Rada Unii Europejskiej)

GŁÓWNE DOKUMENTY

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł V – Postanowienia ogólne o działaniach zewnętrznych Unii i postanowienia szczególne dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – Rozdział 2 – Postanowienia szczególne dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – Sekcja 1 – Postanowienia wspólne – Artykuł 29 (dawny artykuł 15 TUE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 33).

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część 5 – Działania zewnętrzne Unii – Tytuł IV – Środki ograniczające – Artykuł 215 (dawny artykuł 301 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 144).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja Rady (UE) 2022/2332 z dnia 28 listopada 2022 r. w sprawie określenia naruszenia unijnych środków ograniczających jedną z dziedzin przestępczości spełniającą kryteria określone w art. 83 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. L 308 z 29.11.2022, s. 18–21).

Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej przyjęty przez Radę w dniu 21 lutego 2022 r. (sprzęt objęty wspólnym stanowiskiem Rady 2008/944/WPZiB określającym wspólne zasady kontroli wywozu technologii i sprzętu wojskowego) (Dz.U. C 100 z 1.3.2022, s. 3–35).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania (wersja przekształcona) (Dz.U. L 206 z 11.6.2021, s. 1–461).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2021/821 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Rozporządzenie Rady (UE) 2019/1890 z dnia 11 listopada 2019 r. w sprawie środków ograniczających w związku z prowadzonymi przez Turcję bez zezwolenia odwiertami we wschodniej części Morza Śródziemnego (Dz.U. L 291 z 12.11.2019, s. 3–12).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Decyzja Rady (WPZiB) 2019/1894 z dnia 11 listopada 2019 r. w sprawie środków ograniczających w związku z prowadzonymi przez Turcję bez zezwolenia odwiertami we wschodniej części Morza Śródziemnego (Dz.U. L 291 z 12.11.2019, s. 47–53).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Rady (UE) 2019/796 z dnia 17 maja 2019 r. w sprawie środków ograniczających w celu zwalczania cyberataków zagrażających Unii lub jej państwom członkowskim (Dz.U. L 129 z 17.5.2019, s. 1–12).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Decyzja Rady (WPZiB) 2019/797 z dnia 17 maja 2019 r. w sprawie środków ograniczających w celu zwalczania cyberataków zagrażających Unii lub jej państwom członkowskim (Dz.U. L 129 I z 17.5.2019, s. 13–19).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Rady (UE) 2018/1542 z dnia 15 października 2018 r. w sprawie środków ograniczających proliferację i stosowanie broni chemicznej (Dz.U. L 259 z 16.10.2018, s. 12–21).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Decyzja Rady (WPZiB) 2018/1544 z dnia 15 października 2018 r. w sprawie środków ograniczających rozprzestrzenianie i stosowanie broni chemicznej (Dz.U. L 259 z 16.10.2018, s. 25–30).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część trzecia – Polityki i działania wewnętrzne Unii – Tytuł V – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Rozdział 4 – Współpraca sądowa w sprawach karnych – Artykuł 83 (dawny artykuł 31 TUE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 80–81).

Ostatnia aktualizacja: 05.05.2023

Top

All