Wynagrodzenia minimalne w Unii Europejskiej

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Dyrektywa (UE) 2022/2041 w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Celem dyrektywy jest poprawa warunków pracy i życia w Unii Europejskiej (UE) poprzez ustanowienie ram dotyczących:

• adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych*;
• promowania rokowań zbiorowych* mających na celu ustalanie wynagrodzeń;
• zwiększenia skutecznego dostępu pracowników do praw do ochrony w postaci wynagrodzenia minimalnego* w przypadkach przewidzianych w prawie krajowym lub umowach zbiorowych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

Dyrektywa ma zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej związanych umową o pracę lub pozostających w stosunku pracy określonym przez ustawę, umowy zbiorowe lub praktykę obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich UE, przy uwzględnieniu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

W celu zwiększenia zasięgu rokowań zbiorowych mających na celu ustalanie wynagrodzeń, państwa członkowskie, przy udziale partnerów społecznych muszą:

• wspierać budowanie i dalsze wzmacnianie zdolności partnerów społecznych do angażowania się w rokowania zbiorowe, w szczególności na poziomie sektorowym lub międzybranżowym;
• zachęcać partnerów społecznych do konstruktywnych, merytorycznych i świadomych negocjacji w sprawie wynagrodzeń;
• wprowadzać środki w celu ochrony korzystania z prawa do rokowań zbiorowych mających na celu ustalanie wynagrodzeń oraz ochrony pracowników i przedstawicieli związków zawodowych przed dyskryminacją w odniesieniu do ich zatrudnienia;
• wprowadzać środki w celu ochrony związków zawodowych i organizacji pracodawców uczestniczących lub chcących uczestniczyć w rokowaniach zbiorowych przed wszelką wzajemną ingerencją lub ingerencją ze strony ich przedstawicieli lub członków w ich zakładanie, funkcjonowanie lub zarządzanie nimi;
• w przypadkach, w których wskaźnik zasięgu rokowań zbiorowych jest poniżej progu 80 %, ustanowić ramy warunków sprzyjających rokowaniom zbiorowym, w drodze ustawy lub po konsultacji z partnerami społecznymi, a także opracować plan działania w celu jego zwiększenia.

Państwa członkowskie, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, ustanawiają niezbędne procedury zapewniające ich adekwatność, w celu:

• osiągnięcia godnego poziomu życia;
• zmniejszenia ubóstwa pracujących;
• wspierania spójności społecznej i pozytywnej konwergencji społecznej;
• zmniejszenia luki płacowej między kobietami a mężczyznami.

W tym celu powinny:

• określić kryteria krajowe obejmujące co najmniej:
  • siłę nabywczą ustawowych wynagrodzeń minimalnych, z uwzględnieniem kosztów utrzymania;
  • ogólny poziom wynagrodzeń, stopę wzrostu oraz ich rozkład;
  • długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany;
• stosować orientacyjne wartości referencyjne w celu oceny adekwatności wynagrodzeń minimalnych – państwa członkowskie mogą zastosować automatyczny mechanizm indeksacji, pod warunkiem że stosowanie tego mechanizmu nie będzie prowadziło do obniżenia ustawowego wynagrodzenia minimalnego;
• dokonywać aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych co najmniej raz na dwa lata lub w przypadku państw członkowskich stosujących mechanizm automatycznej indeksacji co najmniej raz na cztery lata;
• ustanowić co najmniej jeden organ doradczy;
• zaangażować partnerów społecznych w proces ustalania oraz aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych;
• zapewnić przy udziale partnerów społecznych, że pracownicy mają skuteczny dostęp do ochrony w postaci ustawowego wynagrodzenia minimalnego, poprzez zapewnienie:
  • skutecznych, proporcjonalnych i niedyskryminujących kontroli i inspekcji w terenie;
  • odpowiednich zasobów, szkoleń oraz wytycznych dla organów egzekwowania prawa, w zakresie proaktywnego ukierunkowania działań na pracodawców nieprzestrzegających prawa i wyciągania wobec nich konsekwencji.

Dodatkowe zasady dotyczące państw członkowskich zobowiązują je do:

• gromadzenia dokładnych danych mających na celu monitorowanie ochrony w postaci ustawowego wynagrodzenia minimalnego;
• publicznego udostępnienia wszystkich informacji dotyczących ustawowych wynagrodzeń minimalnych oraz zwiększania świadomości pracodawców i pracowników o tych działaniach;
• zapewnienia pracownikom dostępu do skutecznego, terminowego i bezstronnego rozstrzygania sporów oraz prawa do dochodzenia roszczeń;
• ochrony pracowników i przedstawicieli pracowników przed jakimkolwiek niekorzystnym traktowaniem przez pracodawcę;
• nakładania kar za naruszenia obowiązków wynikających z niniejszej dyrektywy.

Dyrektywa:

• nie narusza pełnego poszanowania autonomii partnerów społecznych, jak również ich prawa do negocjowania umów zbiorowych i ich zawierania;
• nie nakłada na państwa członkowskie:
  • obowiązku wprowadzenia ustawowego wynagrodzenia minimalnego;
  • obowiązku uznawania jakichkolwiek umów zbiorowych za powszechnie obowiązujące;
• wpływa na kompetencje państw członkowskich w zakresie:
  • ustalania ustawowych wynagrodzeń minimalnych, ich poziomu oraz prawa dostępu do ochrony w postaci wynagrodzenia minimalnego;
  • wprowadzania bardziej korzystnych działań lub układów zbiorowych dla pracowników;
• nie stanowi także wiążącej podstawy do obniżenia ogólnego poziomu ochrony już zapewnionej pracownikom, w szczególności w odniesieniu do obniżenia lub zniesienia wynagrodzeń minimalnych.

OD KIEDY PRZEPISY TE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa ma być transponowana do prawa krajowego do 15 listopada 2024 r. Przyjęte przepisy mają zastosowanie od 15 listopada 2024 r.

KONTEKST

Wysokość minimalnych wynagrodzeń w poszczególnych państwach członkowskich UE jest bardzo zróżnicowana, co sprawia, że wielu pracowników pozostaje bez ochrony. Jest to sfera podlegająca kompetencjom poszczególnych państw, przy czym Unia Europejska odgrywa jedynie rolę pomocniczą i uzupełniającą. Celem dyrektywy nie jest harmonizacja poziomu płac minimalnych w całej Unii Europejskiej ani ustanowienie jednolitej metody ich ustalania.

Podstawą dyrektywy jest artykuł 153 ust. 1 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem warunków pracy.

Więcej informacji:

• Godziwe płace minimalne w UE (Komisja Europejska)
• Adekwatne wynagrodzenia minimalne w UE (Rada Unii Europejskiej).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz.U. L 275 z 25.10.2022, s. 33–47).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część trzecia – Polityki i działania wewnętrzne Unii – Tytuł X – Polityka społeczna – Artykuł 153 (dawny artykuł 137 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 114–116).

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2023