KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 24.9.2020

COM(2020) 591 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

w sprawie strategii dla UE w zakresie finansów cyfrowych

1.Kontekst

Cyfryzacja jest przyszłością finansów: konsumenci i przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu uzyskują dostęp do usług finansowych drogą cyfrową, innowacyjni uczestnicy rynku wprowadzają nowe technologie, a istniejące modele biznesowe ulegają zmianom. Finanse cyfrowe pomogły obywatelom i przedsiębiorstwom stawić czoła bezprecedensowej sytuacji zaistniałej w wyniku pandemii COVID-19. Na przykład dzięki weryfikacji tożsamości online konsumenci mogą otwierać rachunki i korzystać z wielu usług finansowych na odległość. Coraz większy odsetek płatności dokonywanych w sklepach stanowią obecnie płatności cyfrowe i zbliżeniowe; nastąpił także znaczny wzrost zakupów przez internet (handel elektroniczny). Rozwiązania z zakresu technologii finansowych (FinTech) przyczyniły się do poszerzenia i przyspieszenia dostępu do pożyczek, w tym pożyczek objętych wsparciem rządowym, udzielanych w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19. Większego znaczenia nabrało również zapewnienie bezpiecznego i niezawodnego działania infrastruktury cyfrowej, ponieważ więcej osób uzyskuje dostęp do usług finansowych przez internet; zdalnie pracują również sami pracownicy sektora finansowego.

Jeżeli wcześniej nadal istniały jakieś wątpliwości, to teraz stało się jasne: finanse cyfrowe mają wiele do zaoferowania i obywatele oraz przedsiębiorstwa Europy są na to przygotowani.

Europa musi w pełni to wykorzystać w swojej strategii odbudowy, aby pomóc w naprawie szkód społecznych i gospodarczych, do których doszło w wyniku pandemii 1 . Technologie cyfrowe będą miały kluczowe znaczenie dla ożywienia i modernizacji europejskiej gospodarki we wszystkich sektorach. Dzięki nim Europa dokona postępów jako światowy gracz na arenie technologii cyfrowych. Jednocześnie użytkowników usług finansowych należy chronić przed ryzykiem związanym z coraz większą zależnością od finansów cyfrowych.

Wspieranie transformacji cyfrowej w UE stanowi dla Komisji główny priorytet, co podkreślono na początku tego roku 2 , a ostatnio w kontekście planu odbudowy 3 . Sektor finansowy w Europie może się opierać na wielu innowacyjnych projektach we wszystkich państwach członkowskich oraz na swojej roli lidera w takich obszarach jak technologie płatności cyfrowych. Upowszechnienie finansów cyfrowych przyczyni się do ogólnej transformacji cyfrowej naszej gospodarki i naszego społeczeństwa. Przyniosłoby to istotne korzyści zarówno konsumentom, jak i przedsiębiorcom.

W kontekście głównych tendencji cyfrowych innowacji (sekcja 2) w niniejszym komunikacie określono strategiczny cel finansów cyfrowych w Europie (sekcja 3) oraz cztery priorytety i powiązane działania, które zamierzamy realizować, aby umożliwić konsumentom i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z finansów cyfrowych przy jednoczesnym łagodzeniu zagrożeń (sekcja 4). Niniejszy komunikat opiera się na Planie działania w zakresie technologii finansowej z 2018 r. 4 oraz na pracach Europejskich Urzędów Nadzoru. Wkład w niniejszy komunikat stanowią także: odpowiedzi uzyskane w ramach zainicjowanych przez Komisję konsultacji publicznych oraz kampanii informacyjnych poświęconych finansom cyfrowym, które odbyły się w pierwszej połowie 2020 r. 5 , sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie finansów cyfrowych 6 , sprawozdanie Grupy Ekspertów ds. Przeszkód Regulacyjnych dla Innowacji Finansowych (ROFIEG) 7 , zalecenia Forum Wysokiego Szczebla ds. Unii Rynków Kapitałowych 8 i strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy 9 .

Usługi płatnicze odgrywają wśród usług finansowych kluczową rolę, ponieważ należą do sfery przełomowych innowacji i służą wspieraniu gospodarki cyfrowej. Rozwiązania w zakresie płatności cyfrowych umożliwiają osobom fizycznym i przedsiębiorstwom dokonywanie transakcji w bezpieczny i wydajny sposób. Są one niezbędne do celów dokonywania płatności w sklepach i w handlu elektronicznym, regulowania rachunków, spłaty pożyczek lub kredytów hipotecznych, przelewów środków pieniężnych, wypłaty wynagrodzeń lub emerytur. Jako takie wymagają specjalnych środków z zakresu polityki określonych w komunikacie pt. „Unijna strategia w zakresie płatności detalicznych” opublikowanym wraz z niniejszym komunikatem 10 .

2.Kontekst: tendencje w innowacjach cyfrowych

Transformacja cyfrowa gospodarki spowodowała zmianę modeli innowacji i modeli biznesowych również w obszarze usług finansowych.

Innowacje w coraz większym stopniu przyjmują formę cyfrową, ułatwiając przedsiębiorstwom rozwój. Innowacje coraz częściej wiążą się z nowymi produktami, procesami lub modelami biznesowymi, których opracowanie było możliwe dzięki technologiom cyfrowym. Systemy informatyczne (IT), które początkowo pełniły jedynie rolę wsparcia, stały się – w połączeniu z odpowiednim oprogramowaniem komputerowym – głównym filarem działalności gospodarczej wielu przedsiębiorstw. Wynika to stąd, że cyfryzacja wiąże się z istotnymi nowymi możliwościami, ponieważ sieci cyfrowe i usługi w zakresie danych zasadniczo ułatwiają generowanie korzyści skali, umożliwiając świadczenie usług o wyższej jakości po niższym koszcie.

Cykle innowacji przyspieszają i stają się coraz bardziej otwarte i w większym stopniu oparte na współpracy. Technologie i aplikacje cyfrowe tworzy się coraz częściej w sposób modułowy przez co mogą komunikować się ze sobą dzięki interfejsom programowania aplikacji. Umożliwiają lepsze dostosowanie usług do potrzeb klientów. Stwarzają także dodatkowe okazje do eksperymentowania i współpracy między różnymi podmiotami. Może to powodować szereg konsekwencji, jeżeli chodzi o sposób świadczenia usług finansowych.

Wraz z infrastrukturą IT dane stają się dla innowacji kluczowym aktywem. Dane są dla usług finansowych ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Dostępność cyfrowych danych pozwala na bardziej dokładne przewidywanie przyszłych zdarzeń, co umożliwia świadczenie usług „szytych na miarę”. Analizowanie połączonych zbiorów danych pozwala uzyskać więcej informacji niż analiza każdego zbioru danych z osobna. Korzyści gospodarcze wynikające z konkretnego zbioru danych są większe w przypadku, gdy dostęp do niego ma wiele stron jednocześnie. Ponadto wykorzystanie powiązanych technologii jest konieczne, aby zmaksymalizować wartość danych. Obecnie infrastruktura IT w coraz większym stopniu jest zlokalizowana w chmurze, co daje dużą elastyczność operacyjną i ułatwia dostęp do zaawansowanej technologii z zakresu przetwarzania danych. Zmiany te rodzą także ważne nowe kwestie związane z ochroną konsumentów i odpowiedzialnym wykorzystaniem ich danych.

Jednocześnie innowacje powodują zmiany struktury rynku. Wiele przedsiębiorstw typu start-up z obszaru FinTech, które odniosły sukces, założono w Europie. Istniejące przedsiębiorstwa dokonują gruntownych zmian w swoich modelach biznesowych, często współpracując z przedsiębiorstwami z obszaru FinTech. Firmy technologiczne – zarówno te duże (tzw. „BigTech”), jak i te mniejsze – są coraz aktywniejsze w obszarze usług finansowych. Taki rozwój sytuacji zmienia charakter zagrożeń dla konsumentów, użytkowników i stabilności finansowej oraz może mieć znaczący wpływ na konkurencję w obszarze usług finansowych.

3.Nasz cel strategiczny: upowszechnienie finansów cyfrowych dla dobra konsumentów i przedsiębiorstw

Europa i jej sektor finansowy muszą podążać za tymi tendencjami i wykorzystać wszystkie możliwości, jakie oferuje cyfrowa rewolucja.

Europa musi wspierać finanse cyfrowe przy wiodącym udziale silnych europejskich podmiotów rynkowych.

Celem jest udostępnienie korzyści, jakie zapewniają finanse cyfrowe, europejskim konsumentom i przedsiębiorstwom.

Europa powinna promować finanse cyfrowe w oparciu o europejskie wartości i solidne uregulowanie czynników ryzyka.

Konsultacje z zainteresowanymi stronami z całej Europy wskazały na powszechne i silne poparcie tego celu z wielu względów:

·upowszechnienie finansów cyfrowych wyzwoliłoby innowacje i stworzyło możliwości w zakresie opracowania lepszych produktów finansowych dla konsumentów, w tym dla osób, które obecnie nie mają dostępu do usług finansowych. Dzięki finansom cyfrowym środki mogą być kierowane nowymi kanałami do unijnych przedsiębiorstw, szczególnie do MŚP;

·zwiększenie roli finansów cyfrowych stanowiłoby zatem wsparcie dla europejskiej strategii odbudowy gospodarczej i szerzej rozumianej transformacji gospodarczej. Otworzyłoby to nowe źródła środków finansowych na potrzeby Zielonego Ładu i Nowej strategii przemysłowej dla Europy;

·biorąc pod uwagę, że finanse cyfrowe mają charakter transgraniczny, stwarzają również możliwość większej integracji rynku finansowego w ramach unii bankowej i unii rynków kapitałowych 11 , a tym samym przyczyniają się do wzmacniania europejskiej unii gospodarczej i walutowej;

·co więcej, silny i dynamiczny europejski sektor finansów cyfrowych wzmocniłby zdolność Europy do zachowania i zwiększenia otwartej strategicznej autonomii w obszarze usług finansowych, a co za tym idzie – przyczyniłby się do zwiększenia naszej zdolności w zakresie regulowania i nadzorowania systemu finansowego w celu ochrony europejskiej stabilności finansowej i europejskich wartości.

Aby osiągnąć ten strategiczny cel, w kolejnej sekcji przedstawiono cztery priorytety, które wyznaczą kierunek działań Komisji w okresie do końca jej kadencji, oraz zestaw środków wspomagających.

4.Cztery priorytety w dziedzinie transformacji cyfrowej sektora finansowego UE

W świetle tendencji i celów określonych powyżej sformułowano cztery priorytety, które wyznaczą kierunek działań UE mających na celu promowanie transformacji cyfrowej do 2024 r., przy czym priorytety te spotkały się również z uznaniem znakomitej większości respondentów uczestniczących w konsultacjach publicznych, które stanowią podstawę niniejszej strategii 12 .

Pierwszym priorytetem jest wyeliminowanie rozdrobnienia jednolitego rynku cyfrowego usług finansowych, co umożliwiłoby europejskim konsumentom uzyskanie dostępu do usług transgranicznych i pomogło europejskim przedsiębiorstwom finansowym zwiększyć skalę ich działalności w środowisku cyfrowym (4.1). Wiele przedsiębiorstw potwierdziło, że zwiększenie skali ich działalności transgranicznej ma dla nich kluczowe znaczenie, ponieważ opracowanie usług online jest kosztowne, natomiast ich powielanie jest tanie, a ponadto usługi takie często wymagają wdrożenia na dużą skalę. Większy potencjalny transgraniczny rynek ułatwiłby pozyskiwanie środków finansowych potrzebnych do opracowania takich usług. Daje konsumentom rzeczywisty dostęp do transgranicznych usług. Przedsiębiorstwa osiągające korzyści skali mogą także mieć możliwość świadczenia takich usług po niższej cenie przy zapewnianiu ich wyższej jakości.

Drugim priorytetem jest zapewnienie, aby ramy regulacyjne UE ułatwiały innowacje cyfrowe leżące w interesie konsumentów i sprzyjające efektywności rynku (4.2). Innowacje oparte na technologii rozproszonego rejestru lub sztucznej inteligencji bądź wykorzystujące te rozwiązania mogą potencjalnie usprawnić usługi finansowe świadczone na rzecz konsumentów i przedsiębiorstw. Ramy regulacyjne dotyczące usług finansowych powinny zapewniać ich odpowiedzialne wykorzystywanie zgodnie z unijnymi wartościami. W szerszym ujęciu, szybsze, bardziej otwarte i oparte na współpracy cykle innowacji wymagają regularnego przeglądu i regularnych korekt unijnych przepisów i praktyk nadzorczych w dziedzinie usług finansowych, aby zapewnić, by wspierały one innowacje cyfrowe i były cały czas odpowiednie i adekwatne w zmieniającym się otoczeniu rynkowym.

Trzecim priorytetem jest stworzenie europejskiej przestrzeni danych finansowych mającej na celu promowanie innowacji opartych na danych w oparciu o europejską strategię w zakresie danych, w tym zwiększenie dostępu do danych i udostępnianie danych w obrębie sektora finansowego (4.3) 13 . UE zadbała o to, by przedsiębiorstwa, w tym firmy finansowe, publikowały kompleksowe informacje finansowe i niefinansowe na temat ich operacji i produktów. Jako pierwsza umożliwiła udostępnianie danych na temat rachunków płatniczych w ramach zmienionej dyrektywy w sprawie usług płatniczych. Dalsze działania prowadzące do szerszego udostępniania danych i otwartości między sektorami i w ramach sektorów – przy zachowaniu zgodności z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych i regułami konkurencji – umożliwią sektorowi finansowemu pełne wdrożenie innowacji opartych na danych. Zachęci to do tworzenia innowacyjnych produktów dla konsumentów i przedsiębiorstw oraz przyczyni się do wspierania bardziej ogólnych celów polityki, takich jak tworzenie jednolitego rynku danych. Przyczyni się również do łatwiejszego dostępu do danych, co jest niezbędne, aby ukierunkować finansowanie na wsparcie zrównoważonych inwestycji.

Czwartym priorytetem jest sprostanie wyzwaniom i zagrożeniom związanym z transformacją cyfrową (4.4). Usługi finansowe migrują do środowisk cyfrowych o rozdrobnionych ekosystemach, obejmujących połączonych wzajemnie dostawców usług cyfrowych, którzy w części nie podlegają regulacjom finansowym i nadzorowi finansowemu. Finanse cyfrowe mogą zatem doprowadzić do sytuacji, w której w oparciu o obecne ramy regulacyjne i nadzorcze trudniej będzie zachować stabilność finansową, ochronę konsumentów, integralność rynku, uczciwą konkurencję i bezpieczeństwo. W celu zapewnienia, aby finanse cyfrowe przyczyniały się do tworzenia lepszych produktów finansowych dla konsumentów i przedsiębiorstw, należy uwzględnić te zagrożenia. Komisja będzie zatem przywiązywać szczególną uwagę do zasady „taka sama działalność, takie samo ryzyko, takie same przepisy”, zwłaszcza, aby zapewnić równe warunki działania tak istniejącym instytucjom finansowym, jak i nowym uczestnikom rynku.

W kontekście tych wszystkich czterech priorytetów Komisja będzie przywiązywać szczególną uwagę do promowania nowych możliwości, jakie oferują konsumentom finanse cyfrowe, oraz, w stosownych przypadkach, do kwestii ochrony konsumentów. Będzie to się odbywać z zachowaniem należytej zgodności z przepisami o ochronie danych, zwłaszcza z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych 14 (RODO).

Komisja nadal zamierza kontynuować ścisłą współpracę z międzynarodowymi partnerami, ponieważ korzyści wynikające z finansów cyfrowych można najlepiej wykorzystać, jeżeli ich wdrażanie opiera się na zasadach i normach międzynarodowych.

4.1.Eliminacja rozdrobnienia jednolitego rynku cyfrowego

Celem strategii w zakresie finansów cyfrowych jest wykorzystanie możliwości, jakie oferuje jednolity rynek, oraz zaoferowanie konsumentom i przedsiębiorstwom możliwości czerpania korzyści z cyfrowych usług finansowych. Dobrze funkcjonujący jednolity rynek cyfrowych usług finansowych ułatwi konsumentom i inwestorom detalicznym dostęp do usług finansowych w UE dzięki bardziej innowacyjnym, zróżnicowanym i zintegrowanym usługom bankowym, inwestycyjnym i ubezpieczeniowym.

·Umożliwienie interoperacyjnego wykorzystania tożsamości cyfrowych w całej UE

Do 2024 r. UE powinna wdrożyć solidne ramy prawne umożliwiające wykorzystanie interoperacyjnych rozwiązań w zakresie tożsamości cyfrowych, które umożliwią nowym klientom szybkie i łatwe uzyskanie dostępu do usług finansowych („onboarding”). Ramy te powinny się opierać na bardziej zharmonizowanych przepisach dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) i przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu (CFT), a także na zmienionych ramach w zakresie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych (rozporządzenie eIDAS) 15 . Powinny umożliwiać ponowne wykorzystanie danych klientów pod warunkiem uzyskania świadomej zgody klienta opartej na pełnej przejrzystości pod względem konsekwencji i następstw takiego ponownego wykorzystania.

Niedawne ograniczenia w przemieszczaniu się unaoczniły, jak niezbędne są sprawnie działające cyfrowe usługi finansowe dla konsumentów i przedsiębiorstw wchodzących w interakcję na odległość. Należy jednak uczynić znacznie więcej zanim zdalny onboarding w zakresie usług finansowych zacznie przebiegać skutecznie i bezproblemowo. Proponowane rozwiązania muszą funkcjonować zarówno w otoczeniu krajowym, jak i transgranicznym, w pełnej zgodności z wymogami w zakresie AML/CFT oraz z myślą o ułatwianiu wypełniania innych regulacyjnych wymagań w zakresie onboardingu, np. oceny tego, czy określone produkty inwestycyjne są odpowiednie dla danego klienta. Komisja ułatwi dostawcom usług finansowych bezpieczny onboarding klientów na odległość w całej UE w trzech krokach.

Po pierwsze, Komisja zwraca się dziś do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) o opracowanie wytycznych w ścisłej współpracy z pozostałymi Europejskimi Urzędami Nadzoru do III kw. 2021 r. Ich celem byłoby zapewnienie większej spójności w zakresie elementów związanych z identyfikacją i weryfikacją na potrzeby onboardingu oraz w odniesieniu do sposobu i zakresu, w jakim dostawcy usług finansowych mogliby polegać na procedurach należytej weryfikacji klientów przeprowadzanych przez osoby trzecie, w tym przez innych dostawców usług finansowych. Jednocześnie Komisja będzie współpracowała z Europejską Radą Ochrony Danych (EROD) w celu wyjaśnienia wszystkich aspektów związanych z ochroną danych w kontekście ponownego wykorzystania informacji uzyskanych w ramach onboardingu do innych celów (np. onboarding u innego dostawcy, udzielenia dostępu do innych usług niebankowych).

Po drugie, w kontekście przyszłych wniosków ustawodawczych dotyczących nowych ram AML/CTF Komisja bardziej szczegółowo określi i ujednolici wymogi dotyczące należytej weryfikacji klientów, aby ułatwić wykorzystanie innowacyjnych technologii i umożliwić bezproblemowe prowadzenie działalności w wymiarze transgranicznym bez potrzeby stosowania różnych procesów lub spełniania dodatkowych wymagań w każdym państwie członkowskim. Ułatwi to identyfikację klientów i sprawdzanie ich danych uwierzytelniających przy jednoczesnym zapewnieniu pełnej zgodności z opartym na analizie ryzyka podejściu AML/CTF. Można to na przykład zrealizować dzięki określeniu, jakie dokumenty tożsamości są niezbędne do ustalenia tożsamości danej osoby, i doprecyzowaniu, jakich technologii można użyć do weryfikacji dokumentu tożsamości na odległość. Przegląd przepisów dotyczących AML/CTF przeprowadzony przez Komisję będzie miał również na celu zaproponowanie:

·poprawy i uściślenia dostępu do danych w celu zwiększenia zdolności dostawców usług finansowych do potwierdzania tożsamości klienta;

·dalszego określenia – w oparciu o normy techniczne – szczegółowych elementów związanych z identyfikacją i uwierzytelnianiem na potrzeby onboardingu; oraz

·dalszego rozbudowywania – w oparciu o normy techniczne – mechanizmów, w ramach których za spełnianie wymogów dotyczących należytej weryfikacji klientów odpowiedzialne byłyby osoby trzecie, w tym w odniesieniu do kwestii związanych z odpowiedzialnością, przejrzystością i etycznym wykorzystaniem.

Podstawą tych norm technicznych byłyby wytyczne EUNB wspomniane w pierwszym punkcie.

Ponadto w ramach planowanego przeglądu rozporządzenia eIDAS Komisja rozważa poprawę jego skuteczności, rozszerzenie zakresu jego stosowania na sektor prywatny i promowanie zaufanych tożsamości cyfrowych dla wszystkich Europejczyków. Dzięki zmianie rozporządzenia stworzone zostaną dostosowane do przyszłych wyzwań ramy regulacyjne wspierające ogólnounijny, prosty, godny zaufania i bezpieczny system zarządzania tożsamościami w przestrzeni cyfrowej.

W oparciu o te środki oraz w kontekście związanych z nimi prac dotyczących otwartych finansów (zob. sekcja 4.3) Komisja zamierza umożliwić włączenie kolejnych elementów, aby wykorzystanie tożsamości cyfrowych było możliwe na przykład w przypadku onboardingu w innej instytucji finansowej. Mogłoby to na przykład obejmować elementy związane z odpowiedniością inwestora lub profilem kredytowym klienta.

·Ułatwianie zwiększania skali świadczenia cyfrowych usług finansowych na jednolitym rynku

Do 2024 r. zasada prowadzenia działalności na podstawie paszportu oraz udzielanie zezwoleń za pośrednictwem punktów kompleksowej obsługi powinny mieć zastosowanie we wszystkich obszarach posiadających duży potencjał w zakresie finansów cyfrowych. Przedsiębiorstwa powinny móc polegać na ścisłej współpracy między krajowymi koordynatorami innowacji pełniącymi funkcje nadzorcze w ramach europejskiego forum koordynatorów innowacji (EFIF) oraz nową unijną platformą finansów cyfrowych.

Według zasady obowiązującej od dawna na jednolitym rynku konsumenci i przedsiębiorstwa powinni posiadać rzeczywisty dostęp do usług transgranicznych świadczonych przez przedsiębiorstwa zarejestrowane i nadzorowane w innym państwie członkowskim zgodnie ze wspólnie uzgodnionymi przepisami („działalność na podstawie paszportu”). Wszelkie pozostałe przeszkody związane z transgranicznym świadczeniem takich usług powinny być szczególnie niewielkie w przypadku usług cyfrowych. Jak jednak podkreśliło wielu respondentów biorących udział w konsultacjach publicznych, unijne przedsiębiorstwa z obszaru FinTech często mogą świadczyć usługi jedynie w swoim własnym kraju lub ograniczają dostęp do swoich platform cyfrowych do klientów z niewielkiego grona państw UE . Głównym powodem takiego stanu rzeczy są różne ramy regulacyjne w poszczególnych państwach, co pociąga za sobą nieproporcjonalne koszty przestrzegania przepisów dla podmiotów prowadzących działalność w kilku państwach.

Komisja zmienia ramy regulacyjne w celu wprowadzenia możliwości prowadzenia działalności na podstawie paszportu w kluczowych obszarach mających znaczenie dla finansów cyfrowych. Rozporządzeniem w sprawie finansowania społecznościowego uzgodnionym przez współustawodawców w grudniu 2019 r. wprowadzone zostaną wspólne przepisy oraz możliwość prowadzenia działalności na podstawie paszportu w odniesieniu do różnych rodzajów usług finansowania społecznościowego, w tym pośrednictwa kredytowego, a w przedstawionych dziś wnioskach dotyczących kryptoaktywów Komisja zaproponuje wspólne przepisy i możliwość prowadzenia działalności na podstawie paszportu w odniesieniu do emitentów kryptoaktywów i usługodawców. Komisja rozważy również zasadność umożliwienia prowadzenia działalności na podstawie paszportu w pozostałych obszarach, np. w kontekście analizy regulacji ostrożnościowej kredytów udzielanych przez instytucje niebędące bankami, poświęcając należytą uwagę przepisom z zakresu ochrony konsumentów (zob. sekcja 4.4. poniżej). Zbada również, w jaki sposób można by umożliwić certyfikację rozwiązań technicznych opracowanych po to, by pomóc przedsiębiorstwom w wywiązywaniu się z ich obowiązków regulacyjnych w zakresie przestrzegania przepisów („RegTech” 16 ), oraz będzie wspierać wspólne podejścia w tym obszarze, w tym interoperacyjność. Jednocześnie praktyczne zastosowanie mechanizmu „paszportu” wymaga ścisłej współpracy między organami nadzoru państwa pochodzenia i organami nadzoru państwa przyjmującego, aby zapewnić egzekwowanie i konsekwentne stosowanie wspólnie uzgodnionych przepisów. Komisja zachęca Europejskie Urzędy Nadzoru do kontynuowania i przyspieszenia ich prac w zakresie promowania współpracy i konwergencji praktyk nadzorczych.

W unijnej strategii w zakresie płatności detalicznych określono ponadto sposób, w jaki Komisja zamierza zająć się szeregiem konkretnych kwestii regulacyjnych w obszarze płatności, takich jak obecne praktyki, w przypadku których dochodzi do odrzucania numerów zagranicznych rachunków w formacie IBAN („dyskryminacja IBAN”).

Odpowiedzi w ramach konsultacji pokazują również, że zainteresowane strony nadal przykładają dużą wagę do pracy koordynatorów innowacji z ramienia organów nadzoru, takich jak centra innowacji i piaskownice regulacyjne, także w kontekście transgranicznym. Komisja będzie współpracowała z Europejskimi Urzędami Nadzoru w celu wzmocnienia sieci innowacji udostępnionej przez europejskie forum koordynatorów innowacji (EFIF) 17 . Będzie również promowała rolę krajowych koordynatorów innowacji, np. w ramach programu wspierania reform strukturalnych 18 . W szczególności Komisja będzie współpracowała z EFIF, aby zapewnić przedstawienie przez EFIF do połowy 2021 r. ram proceduralnych umożliwiających uruchomienie transgranicznych testów oraz innych mechanizmów ułatwiających interakcję przedsiębiorstw z organami nadzoru z różnych państw członkowskich.

Aby zachęcić prywatne i publiczne zainteresowane strony do współpracy, Komisja we współpracy z EFIF utworzy nową unijną platformę finansów cyfrowych. Ta nowa platforma, stworzona w oparciu m.in. o pozytywne informacje zwrotne otrzymywane w następstwie kampanii informacyjnych poświęconych finansom cyfrowym, posłuży jako kanał umożliwiający bieżącą interakcję online z tym nowym ekosystemem finansów cyfrowych. Będzie również oferowała interfejs zapewniający bezpośredni kontakt z EFIF i krajowymi koordynatorami innowacji oraz umożliwiający korzystanie z krajowych procedur udzielenia elektronicznych zezwoleń. Na dalszym etapie platformę tę można by przekształcić w szerszą platformę współpracy i przestrzeń danych, którą sektory przemysłu lub organy nadzoru mogłyby wykorzystywać do testowania innowacyjnych rozwiązań. Platforma zostanie zaprojektowana tak, aby kwalifikowała się do objęcia ewentualnym finansowaniem z programu „Cyfrowa Europa”, który będzie wspierał rozwój platform współpracy na rzecz upowszechniania technologii cyfrowych.

Nadzorowanie finansów cyfrowych wymaga zacieśnienia współpracy między różnymi organami. W prace EFIF włączeni zatem zostaną przedstawiciele na przykład Europejskiej Rady Ochrony Danych (EROD), służb Komisji odpowiedzialnych za egzekwowanie zasad konkurencji i właściwych organów krajowych spoza sektora finansowego. Będą oni uczestniczyli w posiedzeniach EFIF w roli obserwatorów i brali udział w dyskusjach poświęconych wyzwaniom wynikającym z innowacyjnych modeli biznesowych łączących usługi finansowe i niefinansowe.

Nadzorowanie finansów cyfrowych wymaga opanowania istotnych nowych umiejętności. Komisja będzie w dalszym ciągu pomagała w podnoszeniu umiejętności technicznych organów nadzoru, m.in. za pośrednictwem unijnego laboratorium FinTech 19 . Komisja jest także gotowa, aby wraz z organami krajowymi opracować ukierunkowane programy pomocy. Można to osiągnąć na przykład w oparciu o program wspierania reform strukturalnych 20 .

4.2.Dostosowanie ram regulacyjnych UE w celu ułatwienia innowacji cyfrowych

Celem strategii w zakresie finansów cyfrowych jest zapewnienie, aby ramy regulacyjne UE dotyczące usług finansowych były skrojone na miarę epoki cyfrowej. Aby osiągnąć ten cel, należy m.in. umożliwić wykorzystywanie innowacyjnych technologii i zadbać o to, by ramy te były kompatybilne z obowiązującymi najlepszymi praktykami w zakresie tworzenia i wdrażania oprogramowania komputerowego. Wielu respondentów uczestniczących w konsultacjach publicznych uważa, że przepisy UE powinny być bardziej neutralne pod względem technologii i bardziej przyjazne dla innowacji, a także powinny umożliwiać ich szybsze dostosowanie do innowacji przy jednoczesnym dalszym przestrzeganiu wszystkich przepisów zapewniających ich bezpieczne i pewne funkcjonowanie oraz ochronę użytkowników.

·Stwarzanie odpowiednich warunków dla unijnych rynków kryptoaktywów i tokenizowanych instrumentów finansowych

Do 2024 r. UE powinna wdrożyć kompleksowe ramy umożliwiające wykorzystanie na szeroką skalę technologii rozproszonego rejestru i kryptoaktywów w sektorze finansowym. Powinna także uwzględnić zagrożenia związane z tymi technologiami.

Kryptoaktywa i związane z nimi technologie łańcucha bloków (blockchain) mogą się przyczynić do powstania istotnych możliwości w sektorze finansów obejmujących m.in.: potencjalnie tanie i szybkie płatności, szczególnie na potrzeby transgranicznych i międzynarodowych transakcji, nowe możliwości finansowania dla MŚP i bardziej wydajne rynki kapitałowe. Tokeny użytkowe mogą umożliwiać działanie zdecentralizowanych sieci w technologii blockchain, a stabilne kryptowaluty mogą stanowić podstawę płatności w układzie maszyna-maszyna w sektorach mobilności, energii i przemysłu wytwórczego. Wiążą się z nimi jednak również zagrożenia, a zatem powinny być odpowiednio regulowane i nadzorowane.

Komisja przedstawia dziś wniosek ustawodawczy 21 towarzyszący niniejszej strategii. We wniosku doprecyzowano stosowanie obecnych przepisów UE do kryptoaktywów, wprowadzono pilotażowy system kryptoaktywów objętych tymi przepisami i ustanowiono nowe ramy prawne UE dotyczące kryptoaktywów, które nie podlegają tym przepisom, w oparciu o systematykę zawierającą definicje różnych rodzajów kryptoaktywów. Te ostatnie obejmują tokeny użytkowe i specjalne przepisy regulujące szczególne zagrożenia dla stabilności finansowej i suwerenności monetarnej, których źródłem są tokeny powiązane z aktywami (zwane również „stabilnymi kryptowalutami”), wykorzystywane do celów płatniczych. Dodatkowe wytyczne dotyczące interpretacji w kontekście stosowania obecnych przepisów poprawią jasność regulacyjną, umożliwiając sektorowi finansowemu skorzystanie z przyrostu wydajności dzięki szerszemu wykorzystaniu technologii rozproszonego rejestru na rynkach kapitałowych przy jednoczesnym poszanowaniu zasad bezpieczeństwa i utrzymaniu wysokiego poziomu ochrony użytkownika.

Jednocześnie w świetle trwających prac prowadzonych przez komitet bazylejski Komisja rozważy aktualizację przepisów ostrożnościowych dotyczących kryptoaktywów posiadanych przez przedsiębiorstwa finansowe. Komisja zbada również sposób wykorzystania technologii rozproszonego rejestru, aby usprawnić proces pozyskiwania kapitału przez MŚP.

Cyfrowe technologie dają również bankom centralnym możliwość opracowania cyfrowych walut banków centralnych jako cyfrowej alternatywy dla gotówki i katalizatora ciągłych innowacji w obszarach płatności, finansów i handlu. Zgodnie z unijną strategią w zakresie płatności detalicznych Komisja wspiera prace banków centralnych, w szczególności EBC, mające na celu ewentualną emisję detalicznej cyfrowej waluty banku centralnego (CBDC) dostępnej dla ogółu społeczeństwa, przy jednoczesnym utrzymaniu roli euro jako prawnego środka płatniczego.

Ponadto, aby zachęcić do opracowywania bezemisyjnych lub niskoemisyjnych technologii rozproszonego rejestru oraz internetu rzeczy i inwestowania w nie, Komisja, korzystając z platformy zrównoważonych finansów, będzie dążyła do zintegrowania tych sektorów w ramach systematyki zrównoważonych finansów do 2021 r.

·Promowanie współpracy oraz wykorzystanie infrastruktury przetwarzania w chmurze

Przetwarzanie w chmurze znacznie ułatwia szybkie i elastyczne zwiększanie skali działalności oraz przechodzenie na modułową architekturę IT, która sprzyja współpracy i jest najlepiej dostosowana do aplikacji cyfrowych stworzonych z myślą o eksploatacji w chmurze. Aby ułatwić ten proces i zapewnić unijnym bankom i dostawcom usług finansowych możliwość czerpania korzyści, jakie zapewniają usługi w chmurze w wysoce bezpiecznym środowisku ukierunkowanym na klienta, Komisja proponuje dziś ramy nadzoru nad kluczowymi zewnętrznymi dostawcami technologii informacyjno-komunikacyjnych dla sektora finansowego 22 , takimi jak dostawcy usług w chmurze. W kontekście wysoce skoncentrowanego rynku Komisja zaproponowała w europejskiej strategii w zakresie danych uruchomienie europejskiej platformy usług w chmurze, na której do końca 2022 r. oferowany będzie pełen wachlarz usług w chmurze. Platforma ta ułatwi dostęp do alternatywnych dostawców usług w chmurze, w tym również w sektorze finansowym.

Komisja będzie również wspierała współpracę poprzez kładzenie coraz większego nacisku na regulację ukierunkowaną na poszczególne rodzaje działalności (zob. sekcja 4.4 poniżej). Inne środki z zakresu polityki w dziedzinie przetwarzania w chmurze, które mają na celu zwiększenie konkurencji i płynności rynków w oparciu o już dostępne samoregulacyjne kodeksy postępowania opracowane przez branżę i dotyczące zmiany dostawców usług w chmurze oraz przenoszenia danych, powinny sprzyjać popularyzacji usług w chmurze w sektorze finansowym. Komisja zwróciła się do Agencji Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa (ENISA) o opracowanie programów certyfikacji cyberbezpieczeństwa dla usług w chmurze zgodnych z aktem o cyberbezpieczeństwie, dzięki którym zwłaszcza dostawcy usług finansowych i organy regulacyjne będą z większym zaufaniem korzystać z rozwiązań w chmurze. Dalsze działania mogą obejmować środki ułatwiające migrację do modułowej architektury IT i umożliwiające współpracę z innymi podmiotami. Takie relacje można by także rozwijać w ramach unijnej platformy finansów cyfrowych (zob. sekcja 4.1 powyżej), która skupia podmioty zasiedziałe i wchodzące na rynek.

·Promowanie inwestycji w oprogramowanie komputerowe poprzez dostosowanie przepisów ostrożnościowych dotyczących wartości niematerialnych i prawnych

Transformacja cyfrowa wymaga od sektora finansowego znaczących inwestycji w oprogramowanie komputerowe. Aktualnie traktowanie ostrożnościowe oprogramowania komputerowego różni się w zależności od jurysdykcji, przy czym europejskie banki muszą spełniać bardziej rygorystyczne wymogi kapitałowe niż banki w innych jurysdykcjach. Aby ułatwić dalszą transformację cyfrową sektora bankowego, Komisja wkrótce przyjmie regulacyjne standardy techniczne, które obecnie opracowuje EUNB.

·Promowanie powszechnego wykorzystywania narzędzi sztucznej inteligencji

Do 2024 r. Komisja, we współpracy z Europejskimi Urzędami Nadzoru, zamierza zapewnić jasność w odniesieniu do oczekiwań nadzorczych co do sposobu, w jaki należy stosować ramy legislacyjne dotyczące usług finansowych do rozwiązań wykorzystujących sztuczną inteligencję (AI).

Istotnym pozytywnym aspektem najnowszych narzędzi AI jest bardziej dostępne prognozowanie. Powinno to pomóc przedsiębiorstwom zaoszczędzić na kosztach. Ponadto w miarę jak technologie prognozowania stają się z czasem coraz bardziej dokładne i wiarygodne, może to prowadzić do powstania bardziej produktywnych modeli biznesowych i nowych sposobów konkurowania. Jeżeli chodzi o konsumentów, zastosowania AI mogłyby umożliwić przedsiębiorstwom świadczenie po niższych kosztach lepszych usług dokładniej dostosowanych do indywidualnych potrzeb konsumentów. W niektórych przypadkach mogłyby również umożliwić osobom, które wcześniej nie miały możliwości korzystania z usług finansowych, uzyskanie do nich dostępu.

Zgodnie z białą księgą w sprawie sztucznej inteligencji Komisja będzie promowała wykorzystanie AI, proponując znaczące inwestycje na szczeblu UE, i przedstawi nowe ramy regulacyjne dotyczące AI, odzwierciedlające europejskie wartości.

Zdecydowana większość uczestników konsultacji publicznych uważała, że sektor finansowy UE potrzebuje wytycznych na szczeblu UE w zakresie zastosowań AI w finansach oraz ich regulacyjnego traktowania. Sektor finansowy odniósł się do braku jasności prawnej co do skutków unijnych przepisów w tym kontekście. Klienci zwracali uwagę na brak zrozumienia i przejrzystości w zakresie sposobu uzyskiwania konkretnego wyniku i obawiali się stronniczości i profilowania umożliwiającego wykorzystanie słabszej pozycji konsumentów, a także trudności w kwestionowaniu wyników opartych na AI. Organy nadzoru odniosły się do braku wiedzy eksperckiej oraz jasności co do sposobu, w jaki należy stosować konkretne przepisy UE (np. pod względem wytłumaczalności modeli AI).

W efekcie Komisja zwróci się do Europejskich Urzędów Nadzoru oraz Europejskiego Banku Centralnego o zbadanie możliwości opracowania wytycznych regulacyjnych i nadzorczych dotyczących wykorzystania rozwiązań AI w finansach. Wytyczne te powinny być zgodne z przyszłym wnioskiem w sprawie nowych ram regulacyjnych dotyczących AI, który zaplanowano na 2021 r. Europejskie organy nadzoru będą się również opierały na pracach, które niedawno rozpoczęły w tym obszarze, w tym będą korzystać z doradztwa grupy ekspertów ds. etyki cyfrowej powołanej przez Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych. Europejskie organy nadzoru powinny dążyć do zapewnienia jasności co do oczekiwań w zakresie nadzoru i łagodzenia ryzyka, tak aby rozwiązania oparte na AI można było stosować w sektorze finansowym UE w sposób bezpieczny, pewny i etyczny. Jeżeli chodzi o ogólne wyzwania związane z wykorzystaniem narzędzi AI zgodnie z RODO 23 lub ryzyko zmowy przy wykorzystaniu narzędzi AI dostosowujących ceny, kwestie te zostaną uwzględnione w ramach działań następczych związanych z białą księgą Komisji dotyczącą AI.

·Zapewnianie zawsze aktualnych przyszłościowych ram legislacyjnych

Dokonując regularnych przeglądów prawodawstwa i wytycznych interpretacyjnych, Komisja ma na celu zapewnienie, aby w ramach regulacyjnych UE dotyczących usług finansowych ani nie nakazywano, ani nie zakazywano korzystania z konkretnych technologii, a jednocześnie by ramy te stale umożliwiały osiąganie celów regulacyjnych.

Niepewność regulacyjna hamuje innowacje w obszarze finansów i może również zaszkodzić konsumentom lub inwestorom. Oprócz kluczowych kwestii poruszonych w niniejszej strategii Komisja, w stosownych przypadkach, będzie uwzględniać aspekty związane z finansami cyfrowymi we wszystkich przyszłych przeglądach prawodawstwa.

W miarę postępów w innowacjach cyfrowych prawdopodobnie pojawią się nowe wątpliwości natury regulacyjnej. Komisja będzie regularnie prowadziła kampanie informacyjne poświęcone finansom cyfrowym w celu zidentyfikowania pojawiających się problemów. Na tej podstawie przedstawi wytyczne dotyczące interpretacji ram regulacyjnych UE w drodze regularnych komunikatów wyjaśniających. Pierwszy taki komunikat zaplanowany na 2021 r. będzie służył zapewnieniu większej jasności w odniesieniu do traktowania kryptoaktywów i stanowić będzie uzupełnienie odpowiednich wniosków ustawodawczych Komisji.

4.3.Promowanie innowacji opartych na danych w sektorze finansów poprzez utworzenie wspólnej przestrzeni danych finansowych

W swojej nowej europejskiej strategii w zakresie danych 24 Komisja podkreśliła potrzebę zapewnienia lepszego dostępu do danych i udostępniania danych w UE z myślą o poszerzeniu dostępu do publicznych i prywatnych danych z korzyścią dla społeczeństwa, przedsiębiorstw i szerzej rozumianego interesu publicznego. W ramach tych starań oraz w ścisłym powiązaniu z działaniami w innych sektorach Komisja zamierza ustanowić wspólną przestrzeń danych finansowych, wykorzystując do tego celu szereg bardziej szczegółowych środków określonych w niniejszej sekcji. Celem Komisji jest pomoc w integracji europejskich rynków kapitałowych, skierowanie inwestycji w stronę zrównoważonych rodzajów działalności, wspieranie innowacji i zwiększenie wydajności z korzyścią dla konsumentów i przedsiębiorstw. Komisja ustanowi grupę ekspertów ds. danych w ścisłej współpracy z Europejskimi Urzędami Nadzoru, aby zapewnić doradztwo w zakresie technicznych aspektów ustanowienia wspólnej przestrzeni danych finansowych.

·Ułatwienie dostępu cyfrowego w czasie rzeczywistym do wszystkich regulowanych informacji finansowych

Do 2024 r. informacje, które muszą być publikowane na podstawie przepisów UE dotyczących usług finansowych, powinny być ujawniane w ujednoliconych formatach nadających się do odczytu maszynowego. W ramach planu działania na rzecz unii rynków kapitałowych Komisja wdroży infrastrukturę UE, która ma ułatwić dostęp do wszystkich publicznie dostępnych informacji istotnych dla rynków kapitałowych.

Instytucje finansowe są obecnie zobowiązane do podawania do publicznej wiadomości wielu informacji finansowych. W kontekście cyfrowym Komisja zamierza zapewnić, aby regulowane informacje udostępniano w formatach elektronicznych nadających się do odczytu maszynowego. W odniesieniu do publicznego ujawniania informacji Komisja zamierza zapewnić, aby informacje finansowe podane już do publicznej wiadomości przez przedsiębiorstwa za pośrednictwem krajowych rejestrów uznawano za zbiory danych o wysokiej wartości w rozumieniu dyrektywy w sprawie otwartych danych. Ponadto, poczynając od wniosku dotyczącego kryptoaktywów, Komisja będzie proponować zmiany legislacyjne w unijnych przepisach dotyczących usług finansowych, wprowadzając wymóg systematycznego podawania informacji do wiadomości publicznej w formatach nadających się do odczytu maszynowego. W kontekście unii rynków kapitałowych Komisja będzie wspierać tworzenie unijnej infrastruktury i ‎mechanizmów interoperacyjności w celu ułatwienia dostępu do wszystkich publicznie dostępnych informacji. Infrastruktura ta zostanie zaprojektowana tak, aby kwalifikowała się do objęcia ewentualnym finansowaniem z nowego programu „Cyfrowa Europa”, który będzie wspierał rozwój zdolności cyfrowych UE w celu szybszego upowszechniania nowych technologii i zwiększania do nich dostępu.

·Promowanie innowacyjnych narzędzi informatycznych w celu ułatwienia sprawozdawczości i nadzoru

UE stawia sobie za cel stworzenie do 2024 r. niezbędnych warunków sprzyjających wykorzystywaniu innowacyjnych technologii, w tym narzędzi RegTech 25 i SupTech 26 , do celów sprawozdawczości nadzorczej podmiotów regulowanych i nadzoru sprawowanego przez organy. Powinna również promować wymianę danych między organami nadzoru. W oparciu o wyniki oceny adekwatności wymogów w zakresie sprawozdawczości nadzorczej 27 Komisja wraz z Europejskimi Urzędami Nadzoru opracują w 2021 r. strategię dotyczącą danych nadzorczych, która ma pomóc zapewnić, by (i) wymogi w zakresie sprawozdawczości nadzorczej (w tym definicje, formaty i procesy) były jednoznaczne, ujednolicone, zharmonizowane i odpowiednie do celów automatycznej sprawozdawczości, (ii) w pełni wykorzystywano dostępne międzynarodowe standardy i identyfikatory, w tym identyfikator podmiotu prawnego, oraz (iii) dane nadzorcze były zgłaszane w formatach elektronicznych nadających się do odczytu maszynowego i by można je było łatwo kompilować i przetwarzać. Ułatwi to wykorzystanie narzędzi RegTech na potrzeby sprawozdawczości oraz narzędzi SupTech na potrzeby analizy danych przez organy.

Komisja dąży również do zapewnienia, aby kluczowe części przepisów unijnych były dostępne do celów przetwarzania języka naturalnego, w formie czytelnej dla urządzeń i wykonywalnej maszynowo oraz, w szerszym ujęciu – aby ułatwiały opracowywanie i wdrażania wymogów w zakresie sprawozdawczości. Będzie ona również zachęcać do korzystania z nowoczesnych narzędzi informatycznych do wymiany informacji między organami krajowymi i unijnymi. Jako pierwszy krok w dziedzinie sprawozdawczości w formie czytelnej dla urządzeń i wykonywalnej maszynowo Komisja uruchomiła projekt pilotażowy obejmujący ograniczony zestaw wymogów sprawozdawczych.

·Promowanie wymiany danych między przedsiębiorstwami w sektorze finansowym UE i poza nim (otwarte finanse)

Do 2024 r. UE powinna dysponować ramami w zakresie otwartych finansów zgodnie z europejską strategią w zakresie danych, planowanym aktem w sprawie danych oraz aktem prawnym o usługach cyfrowych. Inicjatywa ta będzie skoordynowana z przeglądem dyrektywy w sprawie usług płatniczych.

Zmieniona dyrektywa w sprawie usług płatniczych stanowiła ważny krok na drodze do udostępniania i wykorzystywania (za zgodą klientów) danych przez banki i dostawców będących osobami trzecimi w celu tworzenia nowych usług („otwarte finanse”). W 2021 r. Komisja rozpocznie przegląd dyrektywy w sprawie usług płatniczych, który obejmie również ocenę jej zakresu.

Otwarte finanse mogą prowadzić do powstania lepszych produktów finansowych, lepszego ukierunkowania doradztwa i lepszego dostępu dla konsumentów oraz większej efektywności transakcji między przedsiębiorstwami. Dostęp do większej ilości danych klientów umożliwiłby również usługodawcom oferowanie bardziej spersonalizowanych usług, lepiej dostosowanych do konkretnych potrzeb klientów. Zrównoważone ramy regulacyjne w zakresie udostępniania danych dotyczących produktów finansowych będą wspierać sektor finansowy przy pełnym wykorzystaniu potencjału finansów opartych na danych oraz skutecznie chronić osoby, których dane dotyczą, które muszą mieć pełną kontrolę nad swoimi danymi.

W związku z tym do połowy 2022 r. Komisja przedstawi wniosek legislacyjny w sprawie szerszych ram w zakresie otwartych finansów. Jego podstawę będzie stanowić planowana w najbliższym czasie inicjatywa poświęcona dostępowi do danych, w tym planowany akt w sprawie danych oraz akt prawny o usługach cyfrowych 28 . Komisja prowadzi właśnie przegląd swojej polityki konkurencji, aby zadbać o to, by była skrojona na miarę epoki cyfrowej 29 . W tym kontekście zbada również, czy konieczne są środki sektorowe w celu zapewnienia sprawiedliwego dostępu do platform dla wszystkich dostawców usług finansowych. Zgodnie z zapowiedzią zawartą w unijnej strategii w zakresie płatności detalicznych Komisja rozważy zasadność podjęcia inicjatyw na szczeblu UE mających na celu rozwiązanie obecnych problemów, z jakimi borykają się dostawcy usług płatniczych, gdy usiłują uzyskać dostęp do anten komunikacji zbliżeniowej (NFC), w które wyposażone są urządzenia (takie jak telefony lub tablety) działające pod kontrolą niektórych mobilnych systemów operacyjnych i które wykorzystywane są do realizacji płatności zbliżeniowych. Ramy w zakresie otwartych finansów będą również opierać się na inicjatywach dotyczących tożsamości cyfrowych, o których wspomniano powyżej.

4.4.Sprostanie wyzwaniom i zagrożeniom związanym z transformacją cyfrową

Transformacja cyfrowa sektora finansowego nie jest pozbawiona wyzwań i zagrożeń, spośród których jedne mają charakter przekrojowy ze względu na samo środowisko cyfrowe, natomiast inne są bardziej charakterystyczne dla poszczególnych inicjatyw politycznych przedstawionych powyżej.

·Zachowanie stabilności finansowej, ochrona inwestorów i konsumentów w oparciu o zasadę „taka sama działalność, takie samo ryzyko, takie same przepisy”

Do 2024 r. należy dostosować unijne regulacje ostrożnościowe i regulacje dotyczącą prowadzenia działalności oraz nadzór w taki sposób, aby stale zachowywały aktualność w odniesieniu do nowego ekosystemu finansowego, w tym tradycyjnych regulowanych instytucji finansowych i dostawców technologii oferujących usługi finansowe.

Przedsiębiorstwa technologiczne – duże i małe – coraz częściej, bezpośrednio lub pośrednio, wchodzą na rynek usług finansowych. Chociaż wielu dostawców technologii oferuje obecnie płatności i usługi powiązane, respondenci, którzy wzięli udział w konsultacjach publicznych przeprowadzonych przez Komisję, mają nadzieję na dalszy rozwój innych usług finansowych świadczonych przez internet, takich jak pożyczki, ubezpieczenia i zarządzanie aktywami dla konsumentów i przedsiębiorstw. Giganci technologiczni często działają również jako pośrednicy, oferując różne usługi i produkty w pakiecie z powiązanymi usługami finansowymi, takimi jak płatności, finansowanie lub ubezpieczenia, i w ten sposób stają się platformą oferującą usługi finansowe. Mogą oni szybko zwiększać skalę oferowanych usług finansowych zważywszy na duże grono swoich użytkowników i radykalnie zmieniać struktury rynku, niekiedy wpływając negatywnie na konkurencję. Co więcej, giganci technologiczni dostarczają również wiele spośród rozwiązań z zakresu technologii cyfrowej wykorzystywanych w świadczeniu usług finansowych, w tym sprzęt komputerowy, oprogramowanie i rozwiązania oparte na chmurze dla sektora finansowego.

Jest zatem wysoce prawdopodobne, że przedsiębiorstwa technologiczne staną się integralną częścią ekosystemu finansowego, a większość respondentów, którzy wzięli udział w konsultacjach publicznych, przewiduje, że w rezultacie nastąpi wzrost liczby zagrożeń. Ważne jest, aby reagować na wszystkie te zagrożenia, nie tylko te, które mają wpływ na klientów (posiadaczy polis, inwestorów i deponentów), ale również na ogólne kwestie dotyczące stabilności finansowej i konkurencji na rynkach usług finansowych. Kwestie te są istotne zarówno w kontekście świadczenia usług finansowych przez przedsiębiorstwa technologiczne, jak i w kontekście dostępu konsumentów i przedsiębiorstw do tych usług, a także pod względem potencjalnych skutków ubocznych, jakie działalność finansowa grup mieszanych może powodować dla działalności niefinansowej tych grup. W tym kontekście regulacja i nadzór powinny być proporcjonalne, oparte na zasadzie „taka sama działalność, takie samo ryzyko, takie same przepisy” i w szczególny sposób uwzględniać ryzyko stwarzane przez podmioty o znaczącej pozycji.

Ponadto technologia przyczynia się do rozbicia wcześniej zintegrowanych łańcuchów wartości charakterystycznych dla danej usługi finansowej. Chociaż większość usług finansowych tradycyjnie oferował jeden dostawca, technologie cyfrowe umożliwiły przedsiębiorstwom wyspecjalizowanie się w konkretnym ogniwie łańcucha wartości. Zwiększa to konkurencję i może poprawić efektywność. Powoduje to jednak również, że łańcuchy wartości stają się bardziej złożone, co utrudnia organom nadzoru uzyskanie ogólnego obrazu ryzyka w łańcuchu wartości, zwłaszcza jeżeli zaangażowane podmioty podlegają różnym ramom regulacyjnym i nadzorczym.

W stosownych przypadkach Komisja dostosuje istniejące ramy prawne UE dotyczące prowadzenia działalności i nadzoru ostrożnościowego, aby nadal gwarantować stabilność finansową i chronić klientów zgodnie z zasadą „taka sama działalność, takie samo ryzyko, takie same przepisy”. W razie potrzeby Komisja będzie współpracować w ramach tego procesu z EBC, krajowymi bankami centralnymi i właściwymi organami.

Po pierwsze, jak określono w unijnej strategii w zakresie płatności detalicznych, Komisja dokona przeglądu dyrektywy w sprawie usług płatniczych i dyrektywy w sprawie pieniądza elektronicznego.

Po drugie, oceni, w jaki sposób zapewnić kompleksowy nadzór nad bardziej rozdrobnionymi łańcuchami wartości i nowymi dostawcami usług finansowych. Jedną z możliwości, zawartą we wniosku dotyczącym kryptoaktywów przedstawionym wraz z niniejszą strategią, jest ustanowienie kolegium organów nadzoru dla ekosystemu łańcucha wartości danych usług finansowych. Poprawiłoby to współpracę i zagwarantowało, że żaden czynnik ryzyka nie zostanie pominięty.

Po trzecie, Komisja zbada sposoby zapewnienia, aby nadzór ostrożnościowy był na tyle szeroki, by obejmował czynniki ryzyka wynikające ze świadczenia usług finansowych przez platformy i przedsiębiorstwa technologiczne oraz stwarzane przez konglomeraty i grupy technologiczno-finansowe. W tym celu Komisja przeanalizuje, czy przepisy dotyczące nadzoru nad grupami zawarte w unijnych przepisach regulujących usługi finansowe, takich jak dyrektywa w sprawie konglomeratów finansowych, mają wystarczająco szeroki i elastyczny zakres instytucjonalny, aby można je było dostosować do stale zmieniającej się struktury rynku finansowego, niezależnie od struktury korporacyjnej i głównej działalności grupy. Dodatkowy nadzór nad ryzykiem stwarzanym przez grupę, który przewidziano w dyrektywie w sprawie konglomeratów finansowych, mógłby być również jednym ze sposobów wzmocnienia współpracy między sektorowymi organami nadzoru, co pozwoliłoby uzyskać ogólny obraz usług finansowych oferowanych w pakiecie przez różnych dostawców.

Po czwarte, Komisja rozważa potrzebę opracowania wniosków ustawodawczych dotyczących potencjalnego ryzyka wynikającego z potencjalnych operacji udzielania pożyczek na dużą skalę przez przedsiębiorstwa spoza sektora bankowości, co może być źródłem ryzyka mikro- i makroostrożnościowego.

Aby przygotować te działania, Komisja zwraca się do europejskich organów nadzoru o poradę w sprawie tego, jak należy podejść do problematycznych kwestii związanych z zasadą „taka sama działalność, takie samo ryzyko, takie same przepisy” oraz jak należy ustosunkować się do kwestii bardziej rozdrobnionych łańcuchów wartości, zakresu nadzoru i ryzyka ostrożnościowego związanego z pożyczkami pozabankowymi, i do połowy 2022 r. podejmie decyzję w sprawie niezbędnych zmian legislacyjnych.

·Ochrona konsumentów i interesu publicznego

UE musi uwzględnić we wszystkich środkach, które są wdrażane z myślą o realizacji niniejszej strategii, cel, jakim jest stałe wzmacnianie pozycji konsumentów i ich ochrona, aby zapewnić im możliwość czerpania w bezpieczny sposób korzyści z szerszego dostępu do innowacyjnych produktów i usług. Równolegle należy zwiększać ochronę interesu publicznego przed ryzykiem prania pieniędzy, finansowania terroryzmu i wszelkich innych nadużyć finansowych, w tym uchylania się od opodatkowania.

W cyfrowym świecie konsumenci i inwestorzy mają dostęp do większej liczby usług finansowych, w tym do tańszych i bardziej innowacyjnych usług. Interoperacyjne tożsamości cyfrowe ułatwią zdalny i transgraniczny dostęp do tych produktów. Jednocześnie wśród osób, które wzięły udział w konsultacjach publicznych, panowała powszechna zgoda co do tego, że w miarę jak przedsiębiorstwa technologiczne powiększają swój udział w rynku usług finansowych, konsumenci będą musieli stawiać czoła dodatkowym zagrożeniom, które mogą obejmować niepożądane konsekwencje potencjalnego ograniczenia konkurencji.

Komisja uwzględni cel, jakim jest ułatwienie konsumentom dostępu do usług finansowych, przy jednoczesnym wyeliminowaniu zagrożeń dla nich, w procesie realizacji wszystkich elementów niniejszej strategii. Szczególne znaczenie w tym względzie mają nowe ramy w zakresie bezpiecznej zdalnej identyfikacji, o których mowa w sekcji 4.1, łatwiejszy dostęp do informacji ujawnianych publicznie oraz nowe ramy w zakresie otwartych finansów, o których mowa w sekcji 4.3.

Komisja oceni, czy i w jaki sposób można poprawić aspekty związane z ochroną klientów i prowadzeniem działalności zawarte w szeregu aktów prawnych UE, aby uwzględnić nowe, cyfrowe sposoby świadczenia usług finansowych. Sektorowe ramy w zakresie usług finansowych obejmują szereg przepisów o ochronie konsumentów i danych osobowych, w tym przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, ujawniania informacji, zdolności kredytowej lub doradztwa. W dyrektywie dotyczącej sprzedaży usług finansowych na odległość określono dodatkowe wymogi w odniesieniu do sprzedaży usług finansowych na odległość. W kontekście nadchodzących przeglądów legislacyjnych Komisja będzie systematycznie oceniać, czy przepisy o ochronie konsumentów i ramy regulacyjne dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i wszelkim innym nadużyciom finansowym, w tym uchylaniu się od opodatkowania, są skrojone na miarę świata cyfrowego, i w razie potrzeby będzie proponować zmiany legislacyjne.

Ponadto, aby zapewnić, by europejscy konsumenci byli świadomi tych możliwości i by cyfrowe produkty i usługi finansowe odegrały znaczącą rolę w walce z wykluczeniem finansowym, Komisja jest gotowa pomóc – na przykład za pośrednictwem Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych – w finansowaniu programów szerzenia wiedzy finansowej w zakresie cyfryzacji, które mają wdrożyć państwa członkowskie. Komisja należycie uwzględni również cyfrowy aspekt działań w zakresie wiedzy finansowej zaproponowanych w planie działania na rzecz unii rynków kapitałowych 30 . 

·Wzmocnienie operacyjnej odporności cyfrowej

Wzmocnienie operacyjnej odporności cyfrowej uczestników rynku finansowego stanowi niezbędny środek o zasięgu przekrojowym. Zwiększone uzależnienie od technologii cyfrowych i zdalnych w wyniku pandemii COVID-19 ponownie tego dowiodło. UE nie może sobie pozwolić na to, by podważano odporność operacyjną i bezpieczeństwo jej cyfrowej infrastruktury finansowej i usług. Istnieje również potrzeba minimalizowania ryzyka kradzieży środków finansowych klientów lub wycieku ich danych. Wraz z niniejszą strategią Komisja przedstawia dziś wniosek mający na celu zwiększenie odporności operacyjnej sektora finansowego. Stanowi to uzupełnienie trwającego przeglądu dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i informacji 31 .

5.Podsumowanie

W niniejszej strategii określono kluczowe priorytety i cele w zakresie finansów cyfrowych w Europie na najbliższe cztery lata w oparciu o wyniki szeroko zakrojonych kontaktów z zainteresowanymi stronami.

Aby osiągnąć te cele, Komisja zamierza wprowadzić szereg istotnych środków.

Ponadto zainteresowane strony będące podmiotami prywatnymi, organy krajowe i UE muszą ze sobą ściśle współpracować. Czerpiąc z doświadczeń zdobytych w ramach kampanii informacyjnych poświęconych finansom cyfrowym, Komisja zachęca konsumentów, przedsiębiorstwa, firmy finansowe o ugruntowanej pozycji na rynku, nowe spółki z branży technologii finansowych oraz ich pracowników do aktywnego zaangażowania się w realizację niniejszej strategii. Komisja będzie współpracować z prawodawcami i organami nadzoru zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym. Państwa członkowskie i krajowe organy nadzoru powinny kontynuować swoje liczne innowacyjne inicjatywy i zwiększać ich zasięg, tak aby ich skutki można było odczuć również poza rynkami krajowymi i by ostatecznie inicjatywy te objęły swym zasięgiem cały jednolity rynek UE.

Dzięki wspólnemu działaniu Europa może stać się liderem w dziedzinie finansów cyfrowych, co pozwoli wesprzeć ożywienie gospodarcze i przyniesie korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w Europie.

(1)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Decydujący moment dla Europy: naprawa i przygotowanie na następną generację”, COM(2020) 456 final, 27.05. 2020 r.

(2)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”, COM(2020) 67 final, 19.02.2020 r.

(3)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Decydujący moment dla Europy: naprawa i przygotowanie na następną generację”, COM(2020) 456 final.

(4)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Plan działania w zakresie technologii finansowej”, COM(2018) 109 final, 8.03.2020 r.

(5)

  https://ec.europa.eu/info/publications/digital-finance-outreach-2020_en  

(6)

Sprawozdanie zawierające zalecenia dla Komisji w sprawie finansów cyfrowych: pojawiające się ryzyko związane z kryptoaktywami – wyzwania w zakresie regulacji i nadzoru w obszarze usług, instytucji i rynków finansowych (2020/2034(INL),  https://oeil.secure.europarl.europa.eu/oeil/popups/ficheprocedure.do?reference=2020/2034(INL)&l=en .

(7)

W dniu 13 grudnia 2019 r. Grupa Ekspertów ds. Przeszkód Regulacyjnych dla Innowacji Finansowych (ROFIEG), powołana przez Komisję Europejską w czerwcu 2018 r., opublikowała zalecenia dotyczące tworzenia ram wspierających świadczenie usług finansowych z wykorzystaniem technologii. https://ec.europa.eu/info/publications/191113-report-expert-group-regulatory-obstacles-financial-innovation_en

(8)

  https://ec.europa.eu/info/publications/cmu-high-level-forum_en  

(9)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy”, COM(2020) 203, 10.03.2020 r., https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/communication-sme-strategy-march-2020_en.pdf .

(10)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie unijnej strategii w zakresie płatności detalicznych, COM(2020) 592.

(11)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Unia rynków kapitałowych dla obywateli i przedsiębiorstw – nowy plan działania”, COM(2020) 590.

(12)

  https://ec.europa.eu/info/consultations/finance-2020-digital-finance-strategy_en

(13)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Europejska strategia w zakresie danych”, COM(2020) 66 final, 19.02.2020 r.

(14)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).

(15)

Rozporządzenie (UE) nr 910/2014 w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE, Dz.U. L 257 z 28.8.2014, s. 73.

(16)

RegTech: technologia regulacyjna to podobszar FinTech, który obejmuje technologie, które mogą ułatwiać spełnianie wymagań regulacyjnych w sposób bardziej skuteczny i wydajny niż dotychczasowe rozwiązania.

(17)

 EFIF zostało ustanowione w następstwie opublikowanego w styczniu 2019 r. wspólnego sprawozdania Europejskich Urzędów Nadzoru dotyczącego piaskownic regulacyjnych i centrów innowacji , w którym wskazano potrzebę podjęcia działań w celu promowania ściślejszej koordynacji i współpracy między koordynatorami innowacji, aby wspierać upowszechnianie rozwiązań z zakresu FinTech na całym jednolitym rynku.

(18)

Program wspierania reform strukturalnych jest unijnym programem zapewniającym wszystkim państwom UE dostosowane do ich indywidualnych potrzeb wsparcie dla ich reform instytucjonalnych, administracyjnych i sprzyjających wzrostowi gospodarczemu.

(19)

Unijne laboratorium FinTech, utworzone w ramach planu działania w zakresie FinTech z 2018 r., zrzesza usługodawców, instytucje finansowe oraz organy nadzoru w celu zgłębiania konkretnych technologii lub aplikacji.

(20)

Program wspierania reform strukturalnych jest unijnym programem zapewniającym wszystkim państwom UE dostosowane do ich indywidualnych potrzeb wsparcie dla ich reform instytucjonalnych, administracyjnych i sprzyjających wzrostowi gospodarczemu. 

(21)

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmieniającego dyrektywę (UE) 2019/1937 (COM(2020) 593) oraz wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych w oparciu o technologię rozproszonego rejestru (COM(2020) 594).

(22)

 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego oraz zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1060/2009, (UE) nr 648/2012, (UE) nr 600/2014 i (UE) nr 909/2014 (COM(2020) 595).

(23)

W konsultacjach podkreślono wiele problemów, gdy skutecznemu zastosowaniu narzędzi AI mogą stać na przeszkodzie przepisy RODO, takie jak anonimowość danych, prawo do bycia zapomnianym, prawa związane z przepisami dotyczącymi zautomatyzowanego podejmowania decyzji, minimalizacja danych i ograniczenie celu.

(24)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Europejska strategia w zakresie danych”, COM(2020) 66 final, 19.02.2020 r.

(25)

RegTech: technologia regulacyjna to podobszar FinTech, który obejmuje technologie, które mogą ułatwiać spełnianie wymagań regulacyjnych w sposób bardziej skuteczny i wydajny niż dotychczasowe rozwiązania.

(26)

SupTech: technologia nadzorcza to podobszar FinTech, który obejmuje wykorzystanie innowacyjnych technologii do wspierania nadzoru. Pomaga ona organom nadzoru w cyfryzacji procesów sprawozdawczych i regulacyjnych.

(27)

https://ec.europa.eu/info/consultations/finance-2017-supervisory-reporting-requirements_pl

(28)

https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12417-Digital-Services-Act-deepening-the-Internal-Market-and-clarifying-responsibilities-for-digital-services

(29)

Komisja prowadzi obecnie przegląd przepisów mających zastosowanie do porozumień horyzontalnych i wertykalnych, a także obwieszczenia w sprawie definicji rynku. Ponadto w czerwcu 2020 r. Komisja rozpoczęła konsultacje publiczne, aby ocenić, czy konieczne może być wprowadzenie nowego narzędzia ochrony konkurencji w celu rozwiązania problemów strukturalnych związanych z konkurencją, których obecne reguły konkurencji nie są w stanie wyeliminować w najbardziej efektywny sposób. Więcej informacji na temat tych przeglądów można znaleźć na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji: https://ec.europa.eu/competition/consultations/open.html .

(30)

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Unia rynków kapitałowych dla obywateli i przedsiębiorstw – nowy plan działania”, COM(2020) 590. 

(31)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii (Dz.U. L 194 z 19.7.2016, s. 1).