KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 5.7.2016

COM(2016) 439 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

DOTYCZĄCE FUNDUSZU GWARANCYJNEGO DLA DZIAŁAŃ ZEWNĘTRZNYCH I ZARZĄDZANIA NIM W 2015 R.

{SWD(2016) 220 final}

Spis treści

1.Wprowadzenie

2.Sytuacja finansowa funduszu na dzień 31 grudnia 2015 r.

2.1.Przepływy finansowe funduszu

2.2.Znaczące transakcje

2.3.Znacząca transakcja po dniu sprawozdawczym

2.4.Prezentacja sprawozdania finansowego

2.4.1.Podstawa sporządzenia sprawozdania finansowego

2.4.2.Nieskonsolidowane sprawozdanie finansowe funduszu na dzień 31 grudnia 2015 r.

3.Wypłaty z funduszu i wpłaty na rzecz funduszu

3.1.Podstawa prawna wpłat na rzecz funduszu z budżetu ogólnego

3.2.Wpłaty z budżetu ogólnego lub do budżetu ogólnego podczas roku budżetowego

3.2.1.Finansowanie funduszu

3.2.2.Odsetki z inwestycji dokonywanych z aktywów płynnych funduszu

3.2.3.Przychody z operacji finansowych

3.2.4.Przychody i koszty z działalności operacyjnej

4.Zobowiązania funduszu

4.1.Płatności z tytułu niewykonania zobowiązania

4.2.Wynagrodzenie EBI

1.Wprowadzenie

Rozporządzeniem Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 z dnia 25 maja 2009 r. (wersja ujednolicona) („rozporządzenie”) 1 ustanowiono Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych („fundusz”) w celu spłaty wierzycieli Unii w przypadku niewykonania zobowiązań przez beneficjentów pożyczek przyznanych lub gwarantowanych przez Unię Europejską. Zgodnie z art. 7 tego rozporządzenia Komisja powierzyła zarządzanie finansami funduszu Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu (EBI) na mocy porozumienia pomiędzy Wspólnotą a EBI z dnia 25 listopada 1994 r., zmienionego następnie w dniach 23 września 1996 r., 8 maja 2002 r., 25 lutego 2008 r. i 9 listopada 2010 r. („porozumienie”).

Art. 8 rozporządzenia wymaga, aby Komisja przesyłała Parlamentowi Europejskiemu, Radzie oraz Trybunałowi Obrachunkowemu sprawozdanie dotyczące sytuacji funduszu i zarządzania nim za każdy rok budżetowy do dnia 31 maja następnego roku budżetowego.

Odpowiednie informacje przedstawiono w niniejszym sprawozdaniu oraz dokumencie roboczym służb Komisji. Zgodnie z porozumieniem ich podstawę stanowią dane przekazane przez EBI.

2.Sytuacja finansowa funduszu na dzień 31 grudnia 2015 r.

Sytuację finansową funduszu wyznacza suma wszystkich przepływów finansowych, jakie miały miejsce od czasu ustanowienia funduszu w 1994 r.

2.1.Przepływy finansowe funduszu

Wartość funduszu wynosiła 2 343 091 110,14 EUR (zob. załącznik do dokumentu roboczego służb Komisji: sprawozdanie finansowe Funduszu Gwarancyjnego na dzień 31 grudnia 2015 r. przedstawione przez EBI). Odpowiada ona sumie wszystkich przepływów od czasu ustanowienia funduszu:

W 2015 r. wartość księgowa funduszu wzrosła o ok. 205 mln EUR. Wynika to z następujących czynników:

czynniki prowadzące do wzrostu wartości księgowej:

wkład z budżetu (kwota wpłaty) w wysokości 257 mln EUR w celu dostosowania wysokości środków funduszu do kwoty docelowej ustalonej na poziomie 9 %;

dochody netto z operacji finansowych, które wyniosły 32 mln EUR;

czynniki prowadzące do spadku wartości księgowej:

interwencja funduszu celem pokrycia zaległych płatności Syrii w łącznej kwocie 60 mln EUR;

zmniejszenie o 24 mln EUR wyceny portfela w związku z dostosowaniem do wartości rynkowej jego wartości.

2.2.Znaczące transakcje

1)Od listopada 2011 r. EBI odnotowuje zaległości w spłacie pożyczek udzielonych Syrii. W związku z powyższym i zgodnie z umową gwarancyjną między UE a EBI Bank wystosował do dnia 31 grudnia 2015 r. 29 wezwań do zapłaty z Funduszu Gwarancyjnego UE na łączną kwotę 225,1 mln EUR (zob. pkt 4.1 dotyczący płatności z tytułu niewykonania zobowiązania).

2)W lutym 2015 r. wkład z budżetu na rzecz funduszu obliczono zgodnie z art. 3 i 5 rozporządzenia.

W art. 3 rozporządzenia 2 kwotę docelową funduszu ustalono na 9 % łącznych wymagalnych zobowiązań kapitałowych wynikających z każdej operacji, powiększonych o niespłacone należne odsetki.

Art. 5 rozporządzenia stanowi, że kwotę, która ma zostać przekazana z budżetu do funduszu w roku „n + 1”, oblicza się na podstawie istniejącej na koniec roku „n - 1” różnicy między kwotą docelową a wartością aktywów netto funduszu, obliczoną na początku roku „n”.

W celu dostosowania wysokości środków funduszu do kwoty docelowej na poziomie 9 % łącznych wymagalnych zobowiązań kapitałowych, w budżecie na 2016 r. zapisano kwotę 257,1 mln EUR jako środki na finansowanie funduszu. Na dzień 31.12.2014 r. kwota docelowa wynosiła 2 371,8 mln EUR, co odpowiada 9 % łącznych nieuregulowanych operacji objętych gwarancjami (26 353,2 mln EUR). Różnica między kwotą docelową a wartością aktywów netto funduszu wynoszącą 2 114,7 mln EUR na dzień 31.12.2014 r. wynosiła 257,1 mln EUR.

O tę kwotę wnioskowano w celu zasilenia funduszu w 2016 r. i w listopadzie 2015 r. została ona zatwierdzona przez Radę i Parlament Europejski w ramach uchwalenia budżetu na 2016 r. Kwotę tę ujęto następnie jako należność funduszu z budżetu.

3)W lutym 2015 r. z budżetu do funduszu przekazano kwotę 144,4 mln EUR, odpowiadającą kwocie wpłaty za 2015 r. (zob. szczegóły w pkt 3.2.1 dotyczącym finansowania funduszu).

2.3.Znacząca transakcja po dniu sprawozdawczym

W lutym 2016 r. z budżetu do funduszu przekazano kwotę 257,1 mln EUR odpowiadającą finansowaniu za 2016 r.

2.4.Prezentacja sprawozdania finansowego

2.4.1.Podstawa sporządzenia sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe funduszu (jak również nieskonsolidowane sprawozdanie finansowe) przygotowano zgodnie z zasadami rachunkowości przyjętymi przez księgowego Komisji Europejskiej, a zwłaszcza z „11. zasadą rachunkowości – instrumenty finansowe” (zob. objaśnienia w dokumencie roboczym służb Komisji).

2.4.2.Nieskonsolidowane sprawozdanie finansowe funduszu na dzień 31 grudnia 2015 r.

Nieskonsolidowane sprawozdanie finansowe funduszu sporządza się w celu uwzględnienia operacji księgowych, które nie zostały uwzględnione w sprawozdaniu finansowym funduszu sporządzonym przez EBI (zob. dokument roboczy służb Komisji), co prowadzi do różnicy pomiędzy łączną wartością aktywów funduszu w sprawozdaniu finansowym sporządzonym przez EBI (2 343 091 110,14 EUR) a łączną wartością aktywów funduszu wskazaną w nieskonsolidowanym sprawozdaniu finansowym (2 107 985 583 EUR). Nieskonsolidowane sprawozdanie finansowe uwzględnia wszystkie ewentualne zaległe płatności wraz z należnymi odsetkami od opóźnionych płatności (pełny odpis aktualizujący na dzień 31.12.2015) oraz innymi rozliczeniami międzyokresowymi 3 do czasu pełnej spłaty kwot należnych funduszowi. W ten sposób powstaje pełne sprawozdanie finansowe funduszu na koniec roku, które może zostać włączone do skonsolidowanego sprawozdania finansowego UE. Aktywa obrotowe w nieskonsolidowanym sprawozdaniu finansowym obejmują również tymczasową należność od EBI w kwocie 22 016 265 EUR z tytułu wykorzystanych gwarancji jeszcze niewypłaconych oraz powiązanych z tym kwot, w przypadku których EBI pozostaje wierzycielem Syrii do czasu wypłacenia gwarancji. Zobowiązania krótkoterminowe obejmują zobowiązanie wobec EBI w kwocie 22 763 789 EUR z tytułu wykorzystanych gwarancji jeszcze niewypłaconych oraz powiązanych z tym kwot.

Fundusz Gwarancyjny: Nieskonsolidowany bilans

Bilans nieskonsolidowany sporządza się celem jego uwzględnienia w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym UE. Główne pozycje wyjaśniono w informacji dodatkowej do bilansu.

Bilans – Aktywa

Bilans – Pasywa

Informacja dodatkowa do bilansu:

„Należności krótkoterminowe” obejmują kwoty pożyczek uruchomionych, ale jeszcze niewypłaconych (płatność w okresie styczeń–marzec 2016 r.), oraz powiązane z nimi kwoty.

Różnica między „Zyskami zatrzymanymi” wykazanymi w pozycji kapitał własny a sytuacją finansową funduszu przedstawioną w dokumencie roboczym służb Komisji wynika z kolejnych spłat z tytułu wykorzystanych gwarancji i kar pieniężnych do funduszu.

Pozycja „Zobowiązania krótkoterminowe” obejmuje wezwania do zapłaty z tytułu wykorzystanych gwarancji niewypłaconych na dzień bilansowy oraz powiązane z tym kwoty, naliczone opłaty windykacyjne należne EBI, prowizję należną EBI z tytułu zarządzania funduszem i opłaty za audyty.

Fundusz Gwarancyjny: Nieskonsolidowany rachunek wyników

Podobnie jak w przypadku bilansu, nieskonsolidowany rachunek wyników sporządza się celem jego uwzględnienia w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym UE.

Informacja dodatkowa do rachunku wyników

„Koszty finansowe” obejmują straty z tytułu trwałej utraty wartości pożyczek będących przedmiotem subrogacji, związane z niewykonaniem zobowiązania (zob. sekcja 4.1)

3.Wypłaty z funduszu i wpłaty na rzecz funduszu

W niniejszej sekcji wyjaśniono przepływy finansowe funduszu.

3.1.Podstawa prawna wpłat na rzecz funduszu z budżetu ogólnego

Rozporządzenie zapewnia efektywność wykorzystania środków budżetowych poprzez finansowanie funduszu na podstawie aktualnej kwoty gwarantowanych pożyczek pozostających do spłaty. Gdy rośnie kwota niespłaconych zobowiązań, rośnie również wkład z budżetu UE wymagany do utrzymania kwoty docelowej funduszu.

Kwota docelowa wynosi 9 % łącznych wymagalnych zobowiązań kapitałowych Wspólnot, wynikających z każdej operacji, powiększonych o niespłacone należne odsetki, z uwzględnieniem wszystkich rodzajów operacji poza terytorium UE (pożyczki EBI, pomoc makrofinansowa i pożyczki Euratom). Różnica między kwotą docelową a wartością aktywów netto funduszu spowoduje wypłatę z linii budżetowej 01 03 06 „Finansowanie Funduszu Gwarancyjnego” na rzecz funduszu lub wpłatę z funduszu do budżetu w przypadku nadwyżki.

3.2.Wpłaty z budżetu ogólnego lub do budżetu ogólnego podczas roku budżetowego

3.2.1.Finansowanie funduszu

Na podstawie kwoty nieuregulowanych operacji objętych gwarancjami wynoszącej na dzień 31 grudnia 2013 r. 23 609,2 mln EUR, kwotę 144,4 mln EUR zapisano w linii budżetowej 01 03 06 „Finansowanie Funduszu Gwarancyjnego” w zestawieniu wydatków z budżetu ogólnego Unii Europejskiej na 2015 r. Kwotę tę przekazano w ramach jednej transakcji z budżetu do funduszu w lutym 2015 r.

3.2.2.Odsetki z inwestycji dokonywanych z aktywów płynnych funduszu

Polityka inwestycyjna

Aktywa płynne funduszu są inwestowane zgodnie z zasadami zarządzania określonymi w załączniku do porozumienia, ze zmianami 4 . Zgodnie z tymi zasadami 20 % aktywów funduszu musi być inwestowane w instrumenty krótkoterminowe (o terminie zapadalności wynoszącym maksymalnie jeden rok). Instrumenty krótkoterminowe obejmują papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu, niezależnie od ich terminu zapadalności, oraz papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu i nieprzekraczającym jednego roku okresie pozostającym do terminu zapadalności, niezależnie od ich początkowego terminu zapadalności. W celu zapewnienia równowagi pomiędzy różnymi instrumentami zapewniającymi wymaganą płynność, co najmniej 100 mln EUR jest inwestowane w instrumenty rynku pieniężnego, w szczególności w depozyty bankowe.

Do 80 % aktywów funduszu może zostać zainwestowane w portfel obligacji o okresie pozostającym do terminu zapadalności wynoszącym maksymalnie dziesięć lat i sześć miesięcy od daty płatności. Średni termin zapadalności wszystkich inwestycji dokonywanych z aktywów funduszu nie może przekraczać pięciu lat. Inwestycje w obligacje powinny spełniać określone kryteria, w tym dotyczące płynności, jakości kredytowej, kwalifikowalności kontrahentów oraz limitów koncentracji. Aby zapewnić stosowną dywersyfikację ryzyka łączna kwota inwestowana w obligacje jednego emitenta nie może przekraczać 10 % łącznej nominalnej wartości portfela.

Wyniki funduszu

Panujące w 2015 r. warunki makroekonomiczne i bardzo akomodacyjna polityka pieniężna doprowadziły do spadku stóp oprocentowania, często do ujemnego poziomu.

W 2015 r. fundusz osiągnął bezwzględną stopę zwrotu w wysokości +0,47 %, a tym samym wyniki funduszu były lepsze od wskaźnika odniesienia o 0,9 punktu bazowego. Wskaźnikiem odniesienia na potrzeby pomiaru wyników funduszu jest zbiorczy wskaźnik, na który składają się głównie indeksy iBoxx (w szczególności indeksy EUR Eurozone Sovereign i EUR Collateralized Covered) oraz Euribid w przypadku ekspozycji krótkoterminowych). 

Dodatni wynik funduszu w 2015 r. wynika głównie ze spadku krótkiego końca krzywych rentowności (więcej informacji na temat zdarzeń, które miały miejsce w ciągu tego roku, można znaleźć w sekcji 1.4.2 „Wyniki” dokumentu roboczego służb Komisji).

3.2.3.Przychody z operacji finansowych

W 2015 r. dochód z tytułu odsetek od środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych oraz od papierów wartościowych i naliczonych przychodów z tytułu pożyczek będących przedmiotem subrogacji wyniosły łącznie 40 109 123 EUR i rozkładały się w następujący sposób:

3.2.4.Przychody i koszty z działalności operacyjnej

Wynik z działalności operacyjnej wyniósł -1 113 894 EUR, co obejmuje prowizję należną EBI z tytułu zarządzania funduszem w wysokości 861 228 EUR, inne koszty operacyjne (głównie opłaty za przechowywanie) w wysokości 190 955 EUR, opłaty za audyty zewnętrzne w wysokości 39 500 EUR, niezrealizowane zyski z tytułu różnic kursowych na pożyczkach będących przedmiotem subrogacji w wysokości 477 789 EUR oraz naliczone opłaty windykacyjne EBI w wysokości 500 000 EUR (tj. w uzgodnionej maksymalnej kwocie).

4.Zobowiązania funduszu

Zobowiązania funduszu odpowiadają sumie wszystkich jego zobowiązań finansowych.

4.1.Płatności z tytułu niewykonania zobowiązania

Wezwania do zapłaty z Funduszu Gwarancyjnego w związku z niewykonaniem zobowiązania

W związku z pogarszającą się sytuacją w Syrii Rada do Spraw Zagranicznych, Parlament Europejski i Rada podjęły w 2011 r. pewne decyzje dotyczące tego państwa. W szczególności zakazały one EBI dokonywania jakichkolwiek wypłat w związku z istniejącymi umowami pożyczek, a także zawiesiły umowy dotyczące pomocy technicznej EBI dla państwowych projektów w Syrii. Wspomniane środki ograniczające zostały następnie zawarte w rozporządzeniu Rady (UE) nr 36/2012 z dnia 18 stycznia 2012 r., z późniejszymi zmianami.

W związku z powyższym od maja 2011 r. EBI nie prowadzi nowych operacji finansowania, a wszystkie bieżące wypłaty oraz pomoc techniczna dla Syryjskiej Republiki Arabskiej zostały zawieszone od listopada 2011 r. do odwołania.

Podczas gdy we wcześniejszych latach Syria w pełni i terminowo obsługiwała pożyczki udzielone przez bank, od listopada 2011 r. EBI odnotowuje zaległości w spłacie pożyczek udzielonych Syrii. W związku z powyższym i zgodnie z umową gwarancyjną między UE a EBI Bank wystosował do dnia 31 grudnia 2015 r. 29 wezwań do zapłaty z Funduszu Gwarancyjnego UE na łączną kwotę 225,1 mln EUR. Płatności z tytułu 3 ostatnich wezwań (22,1 mln EUR) są należne w pierwszym kwartale 2016 r.

Zdarzenia po dniu sprawozdawczym

Do lutego 2016 r. wystosowano kolejne wezwanie do płatności z tytułu niewykonania zobowiązań w Syrii na łączną kwotę 7,8 mln EUR.

4.2.Wynagrodzenie EBI

Na wynagrodzenie EBI składają się prowizja z tytułu zarządzania funduszem oraz opłaty windykacyjne. Prowizja z tytułu zarządzania funduszem pokrywa koszty związane z zarządzaniem funduszem. Opłaty windykacyjne pokrywają ponoszone przez EBI koszty działań podejmowanych w celu odzyskania wierzytelności w przypadkach niewykonania zobowiązania objętych gwarancją UE dla operacji finansowania prowadzonych przez EBI poza Unią.

Drugie porozumienie dodatkowe do porozumienia z dnia 8 maja 2002 r. przewiduje, że wynagrodzenie otrzymywane przez EBI jest ustalane przez zastosowanie odpowiedniego degresywnego rocznego wskaźnika prowizji do poszczególnych transz aktywów funduszu. Wynagrodzenie to jest obliczane na podstawie średniej rocznej wartości aktywów funduszu.

Wynagrodzenie EBI za 2015 r. zostało ustalone na kwotę 861 228 EUR i zostało zaksięgowane w rachunku wyników oraz w bilansie (po stronie pasywów) jako rozliczenia międzyokresowe.

Opłaty windykacyjne należne EBI są obliczane na podstawie porozumienia o odzyskiwaniu należności podpisanego przez Komisję i EBI w lipcu 2014 r. Na koniec 2015 r. skumulowane naliczone opłaty windykacyjne wyniosły 1 560 285 EUR.

(1) Dz.U. L 145 z 10.6.2009, s. 10. rozporządzenie to ujednoliciło i uchyliło rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 2728/94 z dnia 31 października 1994 r. ustanawiające Fundusz Gwarancyjny dla działań zewnętrznych.

(2) Rozporządzenie stanowi, że pokrywane przez fundusz operacje dotyczące krajów przystępujących są nadal objęte gwarancją unijną po przystąpieniu tych krajów do UE. Od dnia przystąpienia przestają one jednak stanowić działania zewnętrzne UE i są pokrywane bezpośrednio z budżetu ogólnego Unii Europejskiej, a nie, jak dotychczas, z funduszu.

(3) Inne rozliczenia międzyokresowe obejmują m.in. różnice kursowe oraz opłaty windykacyjne należne EBI.

(4) Zmienionym porozumieniem dodatkowym nr 1 z dnia 23 września 1996 r., porozumieniem dodatkowym nr 2 z dnia 8 maja 2002 r., porozumieniem dodatkowym nr 3 z dnia 25 lutego 2008 r. i porozumieniem dodatkowym nr 4 z dnia 9 listopada 2010 r.