—

w imieniu citiworks AG przez C. Haellmigka, Rechtsanwalt,

—

w imieniu Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit als Landesregulierungsbehörde przez R. Hubera, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Flughafen Leipzig/Halle GmbH przez R. Wagnera oraz J. Kloosa, Rechtsanwälte,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę, oraz J. Möllera działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu polskiego przez E. Ośniecką-Tamecką, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez V. Jackson, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez A. Henshawa, barrister,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez B. Schimę, działającego w charakterze pełnomocnika,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 96/92/WE (Dz.U. L 176, s. 37).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania dotyczącego skargi wniesionej przez citiworks AG (zwaną dalej „citiworks”) na decyzję, na mocy której Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit als Landesregulierungsbehörde (minister stanu Saksonii ds. gospodarki i pracy, działający w charakterze właściwego na szczeblu landu organu regulacyjnego, zwany dalej „organem regulacyjnym”) uznał, że zarządzany przez Flughafen Leipzig/Halle GmbH (zwaną dalej „FLH”) system zaopatrzenia w energię stanowi „sieć wewnętrzną” w rozumieniu § 110 ust. 1 pkt 1 Gesetz über die Elektriztäts und Gasversorgung (Energiewirtschafstsgesetz) [ustawy o zaopatrzeniu w energię elektryczną i gaz] z dnia 7 lipca 2005 r. zwanej „ustawą o racjonalnym gospodarowaniu energią” (BGB1. 2005 I, s. 1970, zwanej dalej „EnWG”).

3

W rozumieniu art. 1 dyrektywy 2003/54:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia wspólne reguły dotyczące wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i dostaw energii elektrycznej. Ustala ona reguły odnoszące się do organizacji i funkcjonowania sektora energetycznego, dostępu do rynku, kryteriów i procedur mających zastosowanie w zaproszeniach do składania ofert i przyznawania zezwoleń, a także działania systemów”.

4

Motywy 4–7 oraz motyw 26 dyrektywy 2003/54 mają następujące brzmienie:

[…]

5

Artykuł 2 dyrektywy 2003/54 zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

[…]

[…]

[…]

[…]”.

6

Artykuł 3 ust. 8 dyrektywy 2003/54, zatytułowany „Obowiązek świadczenia usługi publicznej i ochrona odbiorców”, stanowi:

„Państwa członkowskie mogą zadecydować o niestosowaniu przepisów art. 6, 7, 20 i 22, w zakresie, w jakim ich stosowanie [może] stanowi[ć] prawn[ą] lub faktyczn[ą] przeszkod[ę] w wykonywaniu zobowiązań nałożonych na przedsiębiorstwa energetyczne w ogólnym interesie gospodarczym i [jeżeli] nie wpłyn[ie] [to] na rozwój handlu w stopniu sprzecznym z interesem Wspólnoty. Do interesów Wspólnoty zalicza się, między innymi, konkurencję w odniesieniu do uprawnionych odbiorców zgodnie z niniejszą dyrektywą i art. 86 traktatu”.

7

Artykuł 20 rzeczonej dyrektywy, zatytułowany „Dostęp strony trzeciej”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają wdrożenie systemu dostępu strony trzeciej do systemu przesyłowego i dystrybucyjnego opartego na opublikowanych taryfach, mającego zastosowanie do wszystkich uprawnionych odbiorców i stosowanego obiektywnie, bez dyskryminacji w odniesieniu do użytkowników systemu. Państwa członkowskie zapewniają, że te taryfy lub metody stosowane do ich obliczania są zatwierdzane przed ich wejściem w życie zgodnie z art. 23, a także zapewniają publikację tych taryf i metod — w przypadku gdy tylko metody zostają zatwierdzone — przed ich wejściem w życie.

2.   Operator danego systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego może odmówić dostępu, jeśli nie dysponuje konieczną zdolnością. Odmowa musi być właściwie umotywowana, w szczególności mając na względzie art. 3. Państwa członkowskie zapewniają, że w miarę potrzeb i gdy ma miejsce odmowa dostępu, operator systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego przedstawia istotne informacje o środkach, jakie byłyby konieczne dla wzmocnienia sieci. Strona żądająca takich informacji może być obciążona uzasadnioną opłatą odzwierciedlającą koszt przygotowania takich informacji”.

8

Artykuł 26 tejże dyrektywy, zatytułowany „Odstępstwa”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie, które są w stanie wykazać, że po wejściu w życie niniejszej dyrektywy istnieją poważne problemy w działaniu ich małych systemów wydzielonych, mogą wnieść o odstępstwo od stosownych przepisów rozdziałów IV, V, VI, VII […], w związku z przebudową, modernizacją i rozszerzeniem istniejących zdolności; odstępstwo takie może być przyznane państwom członkowskim przez Komisję. Komisja informuje państwa członkowskie o tych wnioskach przed podjęciem decyzji z zachowaniem poufności. Decyzja taka jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej […].

[…]”.

9

EnWG została przyjęta w celu dokonania transpozycji dyrektywy 2003/54.

10

Paragraf 3 pkt 16 i 17 tej ustawy definiuje systemy zaopatrzenia w energię jako „systemy zaopatrzenia w energię elektryczną i gaz operujące na jednym lub kilku poziomach napięcia lub ciśnienia” oraz systemy zaopatrzenia w energię służące zaopatrzeniu ogólnemu jako „systemy zaopatrzenia w energię, które są przeznaczone do dystrybucji energii do osób trzecich i które z uwagi na rozmiary nie są z założenia przeznaczone wyłącznie do zaopatrywania określonych lub możliwych do określenia już w chwili utworzenia sieci odbiorców końcowych, tylko mogą zasadniczo służyć do zaopatrywania każdego odbiorcy końcowego”.

11

Paragraf 3 pkt 18 tej ustawy definiuje przedsiębiorstwo będące operatorem systemu zaopatrzenia w energię jako osobę fizyczną lub prawną obsługującą system zaopatrzenia w energię.

12

Część 3 EnWG obejmuje w szczególności § 20 i 21. Wskazany § 20 ust. 1 zdanie pierwsze stanowi, że operatorzy systemów zaopatrzenia w energię „zobowiązani są udzielić dostępu do systemu każdej osobie na podstawie obiektywnych kryteriów i bez dyskryminacji oraz mają obowiązek opublikować w Internecie warunki dostępu do systemu, wraz z wzorami umów i wysokością opłat”.

13

Paragraf 21 ust. 1 EnWG stanowi:

„Warunki dostępu do systemu i opłaty muszą być adekwatne, niedyskryminacyjne, przejrzyste i nie mogą być mniej korzystne niż stosowane przez operatorów systemów zaopatrzenia w energię w porównywalnych przypadkach z tytułu świadczeń wewnątrz ich przedsiębiorstwa lub na rzecz powiązanych lub połączonych z nimi przedsiębiorstw, z którymi się rozliczają faktycznie lub księgowo”.

14

Paragraf 110 ust. 1 EnWG reguluje przesłanki uzyskania statusu sieci wewnętrznej i określa związane z tym skutki prawne, stanowiąc co następuje:

„Część 2 i 3 oraz § 4, 52 i 92 nie znajdują zastosowania do działania systemów zaopatrzenia w energię znajdujących się:

o ile system zaopatrzenia w energię nie służy ogólnemu zaopatrywaniu w rozumieniu § 3 pkt 17 i operator sieci wewnętrznej lub osoba przez niego upoważniona dysponuje zasobami personalnymi, technicznymi i gospodarczymi pozwalającymi trwale zapewnić wykorzystywanie systemu zgodnie z przepisami niniejszej ustawy”.

15

Citiworks jest spółką prawa niemieckiego prowadzącą działalność obejmującą zaopatrzenie w energię. Od początku 2004 r. dostarcza ona energię elektryczną do oddziału DFS Deutsche Flugsicherung GmbH znajdującego się w porcie lotniczym Leipzig/Halle. Ta ostatnia spółka jest w pełni własnością państwa federalnego i odpowiada za kontrolę ruchu powietrznego w Niemczech.

16

FLH jest spółką zarządzającą portem lotniczym Leipzig/Halle. W związku z tym odpowiada ona za utrzymanie systemu zaopatrzenia w energię, który zaspokaja zarówno jej własne zapotrzebowanie na energię elektryczną, jak i zapotrzebowanie 93 innych przedsiębiorstw prowadzących działalność na obszarze portu lotniczego (zwanego dalej „systemem będącym przedmiotem postępowania przed sądem krajowym”). W 2004 r. ilość energii elektrycznej dostarczonej za pomocą tego systemu wynosiła w sumie około 22200 MWh, z czego 85,4 % stanowiło zużycie własne FLH.

17

FLH złożyła wniosek o uznanie systemu będącego przedmiotem postępowania przed sądem krajowym za sieć wewnętrzną w rozumieniu § 110 EnWG. W ramach badania tego wniosku w dniu 20 stycznia 2006 r. organ regulacyjny zwrócił się do citiworks o zajęcie stanowiska.

18

Decyzją z dnia 12 lipca 2006 r. organ regulujący uwzględnił wniosek FLH. Citiworks zaskarżyła tę decyzję do Oberlandesgericht Dresden.

19

Citiworks podniosła przed tym sądem, że § 110 EnWG jest niezgodny z art. 20 dyrektywy 2003/54.

20

W tej sytuacji Oberlandesgericht Dresden postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy § 110 ust. 1 pkt 1 [EnWG] jest zgodny z art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 […] w zakresie, w jakim na mocy § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG wyłącza się stosowanie ogólnych przepisów dotyczących dostępu do sieci (§ 20–28a EnWG) w odniesieniu do tak zwanej sieci zakładowej również wówczas, gdy wolny dostęp do sieci nie powoduje nadmiernych utrudnień?”.

21

Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach odesłania prejudycjalnego Trybunał nie może wypowiadać się w przedmiocie zgodności przepisów krajowych z prawem wspólnotowym, może jednak przedstawić kryteria wykładni prawa wspólnotowego, które umożliwią sądowi krajowemu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu (zob. w szczególności wyroki z dnia 21 września 2000 r. w sprawie C-124/99 Borawitz, Rec. s. I-7293, pkt 17; z dnia 8 czerwca 2006 r. w sprawie C-60/05 WWF Italia i in., Zb.Orz. s. I-5083, pkt 18 oraz z dnia 24 stycznia 2008 r. w sprawie C-257/06 Roby Profumi, Zb.Orz. s. I-189, pkt 11).

22

Sąd krajowy w przedłożonym pytaniu dąży zasadniczo do ustalenia, czy wykładni art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwia się on obowiązywaniu przepisu takiego jak § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG, który zwalnia niektórych operatorów systemów zaopatrzenia w energię z obowiązku pozostawienia stronom trzecim swobodnego dostępu do tych systemów z uwagi na fakt, że znajdują się one na przynależnym im terenie zakładowym i służą głównie do przesyłania energii wewnątrz własnego przedsiębiorstwa lub powiązanego z nim przedsiębiorstwa, przy czym nie zostało wykazane, że swobodny dostęp stron trzecich do sieci nie powoduje nadmiernych utrudnień.

23

Citiworks uważa, że art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 sprzeciwia się obowiązywaniu § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG. Jednym z podstawowych celów tej dyrektywy jest bowiem zapewnienie dostawcom energii swobodnego dostępu do systemów zaopatrzenia w energię, tak aby klienci mogli swobodnie wybrać swych dostawców.

24

Krajowy przepis, który stanowi odstępstwo od zasady swobodnego dostępu stron trzecich do systemów zaopatrzenia w energię byłby sprzeczny z tym celem. Żaden z przepisów dyrektywy 2003/54 nie zezwala państwom członkowskim na swobodne określenie przypadków, w których mogą ustanowić odstępstwa od tej zasady.

25

Citiworks podnosi ponadto, że § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG znajduje zastosowanie automatycznie, jeżeli tylko spełnione są ustanowione w nim przesłanki.

26

FLH twierdzi na wstępie, że przedłożone pytanie jest niedopuszczalne, gdyż ma charakter hipotetyczny. Pytanie to powołuje się bowiem na nieistniejące brzmienie § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG, jako że przepis ten nie odwołuje się do pojęcia „nadmiernych utrudnień”. Ponadto pytanie jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu.

27

Co do istoty, FLH, organ regulacyjny oraz rząd niemiecki i rząd Zjednoczonego Królestwa uważają, że system będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym nie jest ani systemem przesyłowym ani systemem dystrybucyjnym i w związku z tym nie jest objęty zakresem zastosowania dyrektywy 2003/54. Taki system jest systemem wewnętrznym utworzonym przez przedsiębiorstwo w celu zaspokojenia własnego zapotrzebowania na energię, który charakteryzuje się niskim zużyciem i nie wpływa na konkurencję. Paragraf 110 ust. 1 pkt 1 EnWG stanowi jedynie wyraz swobodnego uznania, jaki pozostawiono ustawodawcy niemieckiemu przy dokonywaniu transpozycji dyrektywy 2003/54. Ponadto dostarczanie energii elektrycznej stanowi działalność uzupełniającą wobec głównej działalności FLH, którą jest zarządzanie portem lotniczym.

28

Rząd niemiecki twierdzi, że system będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym stanowi „instalację odbiorcy”, która zapewnia dystrybucję energii w ramach instalacji zamkniętej. Obsługujące ją przedsiębiorstwo nie podlega obowiązkom nałożonym na operatorów systemów dystrybucyjnych na mocy dyrektywy 2003/54.

29

Rząd polski twierdzi, że § 110 ust. 1 pkt 1 jest niezgodny z dyrektywą 2003/54. Dyrektywa ta ustanawia system odstępstw wynikających ze szczególnych okoliczności, który wyklucza odstępstwa o charakterze ogólnym.

30

Komisja uważa, że art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 sprzeciwia się obowiązywaniu § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG. System będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym stanowi system dystrybucyjny w rozumieniu tej dyrektywy, w związku z czym należy zapewnić swobodny dostęp do tego systemu. Komisja przypomina, że zasada swobodnego dostępu stron trzecich do systemów zaopatrzenia w energię ma podstawowy charakter i że odstępstwa od tej zasady mogą być dopuszczone wyłącznie w jasno określonych przypadkach. W związku z tym rozmiar systemu jest uwzględniany jedynie w odniesieniu do kwestii dotyczących rozdziału operatorów systemów dystrybucyjnych, jak wynika to z art. 15 ust. 2 in fine dyrektywy 2003/54.

31

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem to do rozstrzygającego spór sądu krajowego, który winien wziąć odpowiedzialność za wyrok, który ma być wydany, należy ocena — w świetle szczególnych okoliczności sprawy — zarówno konieczności wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym dla potrzeb wydania przezeń orzeczenia, jak i istotności zadawanych Trybunałowi pytań (zob. w szczególności wyroki z dnia 15 grudnia 1995 r. w sprawie C-415/93 Bosman, Rec. s. I-4921, pkt 59 oraz z dnia 15 czerwca 2006 r. w sprawie C-466/04 Acereda Herrera, Zb.Orz., s. I-5341, pkt 47).

32

Tym niemniej Trybunał uznał, że nie może odpowiadać na zadane przez sąd krajowy pytanie, gdy oczywistym jest, że wykładnia lub ocena ważności normy wspólnotowej, o którą wnioskuje sąd krajowy, nie ma żadnego związku z okolicznościami lub przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym lub gdy problem jest hipotetyczny (zob. ww. wyroki w sprawie Bosman, pkt 61 i w sprawie Acereda Herrera, pkt 48).

33

Sąd krajowy, w sprawie będącej przedmiotem toczącego się przed nim postępowania, bada zarzut dostawcy energii elektrycznej, który twierdzi, że art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 sprzeciwia się obowiązywaniu przepisu prawa krajowego, który zwalania niektórych operatorów systemów zaopatrzenia w energię z obowiązku pozostawienia swobodnego dostępu do ich systemów.

34

Zdaniem sądu krajowego, omawiany przepis prawa krajowego stanowi, że rzeczone wyłączenie znajduje zastosowanie do systemów zaopatrzenia w energię niezależnie od wystąpienia nadmiernych trudności, podczas gdy przesłanka ta obowiązuje w odniesieniu do systemów usługowych, o których mowa w § 110 ust. 1 pkt 2 EnWG.

35

Sąd krajowy rozważa w rezultacie, czy art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 sprzeciwia się takiemu systemowi odstępstw, który zwalnia z obowiązku pozostawienia stronom trzecim swobodnego dostępu do niektórych systemów zaopatrzenia w energię elektryczną, bez konieczności wzięcia pod uwagę zdolności technicznych tych systemów.

36

Wynika z tego, że przedłożone pytanie jest istotne, nie ma charakteru hipotetycznego i jest w związku z tym dopuszczalne.

37

Dla potrzeb udzielenia odpowiedzi na przedłożone pytanie należy dokonać wykładni art. 20 dyrektywy 2003/54 w świetle celów oraz przepisów tej dyrektywy, w celu zbadania, czy system będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym objęty jest zakresem zastosowania tej dyrektywy i czy rzeczony art. 20 sprzeciwia się obowiązywaniu przepisu takiego jak § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG, który zwalania z obowiązku pozostawienia stronom trzecim swobodnego dostępu do niektórych systemów zaopatrzenia w energię.

38

Należy przypomnieć, że dyrektywa 2003/54 uchyliła i zastąpiła dyrektywę 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 1996 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. 1997, L 27, s. 20). Z motywów 1 i 2 dyrektywy 2003/54 wynika, że została ona przyjęta z uwagi na występujące braki w uregulowaniach, w celu doprowadzenia do utworzenia rynku wewnętrznego energii elektrycznej w następstwie wprowadzenia w życie dyrektywy 96/62. Celem dyrektywy 2003/54 jest zatem polepszenie działania tego rynku.

39

Zgodnie z motywem 5 dyrektywy 2003/54 jedna z podstawowych przeszkód w osiągnięciu w pełni działającego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego związana jest z kwestiami dotyczącymi dostępu do sieci, problemami taryfikacji i różnymi stopniami otwarcia rynku w poszczególnych państwach członkowskich.

40

Motywy 6 i 7 rzeczonej dyrektywy stanowią, że niedyskryminacyjny przejrzysty i uczciwie wyceniony dostęp do sieci jest konieczny dla zapewnienia właściwego działania konkurencji i posiada podstawowe znaczenie dla zakończenia procesu tworzenia rynku wewnętrznego energii elektrycznej.

41

Dyrektywa 96/92 przewidywała w art. 16–20 system negocjowanego dostępu do systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej. Prawodawca wspólnotowy postanowił odejść od tego systemu, w celu pogłębienia otwarcia rynku wewnętrznego energii elektrycznej, jak wynika z projektu dyrektywy przedstawionego przez Komisję w dniu 13 marca 2001 r. [COM(2001) 125 wersja ostateczna, Dz.U. C 240 E, s. 60].

42

Należy w związku z tym przypomnieć, że Trybunał w ramach wykładni art. 7 ust. 5 i art. 16 dyrektywy 96/92 podkreślił ogólny charakter zasady niedyskryminacji między użytkownikami systemów (zob. podobnie wyrok z dnia 7 czerwca 2005 r. w sprawie C-17/03 VEMW i in., Zb.Orz., s. I-4983, pkt 42–46).

43

Motyw 4 dyrektywy 2003/54 przypomina, że całkowicie otwarty rynek pozwala odbiorcom na swobodny wybór ich dostawców, a dostawcom zapewnia swobodę zaopatrywania swoich odbiorców. Jak słusznie podkreślił rzecznik generalny w pkt 72 swojej opinii, te dwa prawa są ze sobą nierozerwalnie związane. Aby odbiorcy mieli zapewnioną swobodę wyboru dostawcy niezbędne jest, aby dostawcy mieli prawo dostępu do różnych systemów przesyłowych i dystrybucyjnych doprowadzających energię elektryczną do odbiorcy.

44

Z powyższych uwag wynika, że swobodny dostęp stron trzecich do systemów przesyłowych i dystrybucyjnych stanowi jeden z zasadniczych środków, które państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić w życie w celu zakończenia procesu tworzenia rynku wewnętrznego energii elektrycznej.

45

Zasada swobodnego dostępu, zgodnie z art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54, znajduje zastosowanie do systemów przesyłowych i systemów dystrybucyjnych energii elektrycznej. Artykuł 2 pkt 3 i 5 tej dyrektywy zawiera definicje pojęć „przesyłanie” i „dystrybucja”. Przesyłanie jest zdefiniowane jako transport energii elektrycznej przez połączoną sieć bardzo wysokiego i wysokiego napięcia w celu dostawy do odbiorców końcowych lub do dystrybutorów. Dystrybucja oznacza transport energii elektrycznej systemami dystrybucyjnymi wysokiego, średniego i niskiego napięcia w celu dostarczania jej do odbiorców. Przesyłanie i dystrybucja nie obejmują dostaw. Pojęcie „dostawa” jest zdefiniowane w art. 2 pkt 19 dyrektywy 2003/54 jako sprzedaż energii elektrycznej odbiorcom.

46

Z definicji tych wynika, po pierwsze, że system przesyłowy jest systemem połączonym, który służy doprowadzaniu energii elektrycznej bardzo wysokiego i wysokiego napięcia, przeznaczonej do sprzedaży odbiorcom końcowym lub dystrybutorom i, po drugie, że system dystrybucyjny jest systemem, który służy doprowadzaniu energii elektrycznej wysokiego, średniego lub niskiego napięcia, przeznaczonej do sprzedaży odbiorcom hurtowym i odbiorcom końcowym.

47

Z niektórych uwag przedłożonych Trybunałowi wynika, że system będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym nie jest ani systemem przesyłowym, ani systemem dystrybucyjnym i w związku z tym, nie jest objęty zakresem zastosowania dyrektywy 2003/54. Po pierwsze, stanowi on wewnętrzny prywatny system i nie wpływa na konkurencję z uwagi na niskie zużycie oraz, po drugie, obsługa tego systemu jest wyłącznie działalnością uzupełniającą wobec głównej działalności jaką jest zarządzanie portem lotniczym.

48

Jeśli chodzi, po pierwsze, o charakter systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w rozumieniu dyrektywy 2003/54 oraz ilość energii elektrycznej transportowanej za pomocą rzeczonych systemów, należy zauważyć, że jedyne kryterium odróżnienia między przesyłaniem oraz dystrybucją stanowi napięcie tej energii elektrycznej.

49

W rozumieniu bowiem art. 2 pkt 3 i 5 tej dyrektywy, system przesyłowy dotyczy energii elektrycznej bardzo wysokiego i wysokiego napięcia, a system dystrybucyjny zapewnia transport energii elektrycznej wysokiego, średniego lub niskiego napięcia. Dyrektywa 2003/54 odwołuje się do zużycia energii elektrycznej wyłącznie w celu zdefiniowania pojęć „małego systemu wydzielonego” i „mikrosystemu wydzielonego”, które uzasadniają przyznanie odstępstw od niektórych obowiązków przewidzianych w tej dyrektywie. Prawodawca wspólnotowy nie zamierzał zatem wykluczyć niektórych systemów przesyłania lub dystrybucji z zakresu zastosowania dyrektywy 2003/54 z uwagi na ich rozmiar lub zużycie energii elektrycznej.

50

Należy zauważyć, że § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG nie definiuje systemów objętych zakresem jego zastosowania w zależności od ich zużycia energii elektrycznej. Przepis ten odnosi się bowiem do systemów znajdujących się „na przestrzennie przynależnym im terenie zakładowym i służąc[ych] głównie do przesyłania energii wewnątrz własnego przedsiębiorstwa lub powiązanego z nim przedsiębiorstwa”.

51

Jeśli chodzi, po drugie, o zarządzanie i przeznaczenie systemów przesyłowych i dystrybucyjnych, dyrektywa 2003/54 stanowi, w odniesieniu do obydwu rodzajów systemów, że energia elektryczna jest transportowana w celu jej dostarczania, z wyłączeniem samych dostaw, oraz że operator jest odpowiedzialny za działanie, konserwację i rozwój systemu na danym obszarze, w celu zapewnienia długoterminowej sprawności systemu.

52

Ponadto art. 13 dyrektywy 2003/54 wymaga, aby właściciele lub podmioty odpowiedzialne za systemy dystrybucyjne wyznaczyli operatorów tych systemów. Z tego przepisu ani z żadnego innego przepisu tej dyrektywy nie wynika, że wyłącznie przedsiębiorstwa, działające jako operator systemu dystrybucyjnego i dla których jest to działalność podstawowa, są zobowiązane do pozostawienia swobodnego dostępu do systemów.

53

Należy zauważyć w tej kwestii, że § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG, dla potrzeb zdefiniowania systemów objętych zakresem jego zastosowania, nie zawiera żadnej wzmianki dotyczącej podstawowego lub uzupełniającego charakteru działalności zarządzania systemem zaopatrzenia w energię prowadzonej przez operatora.

54

Z postanowienia odsyłającego i uwag przedłożonych Trybunałowi wynika, że system będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym zaopatruje w energię elektryczną samą FLH i 93 inne przedsiębiorstwa, wszystkie znajdujące się na obszarze portu lotniczego Leipzig/Halle. Zużycie tego systemu w 2004 r. wynosiło 22200 MWh, z czego 3800 MWh stanowiło zużycie przedsiębiorstw innych niż FLH. Zgodnie z postanowieniem odsyłającym szacunkowe zużycie tych przedsiębiorstw w 2007 r. miałoby wynosić 8000 MWh. Wynika z tego, że FLH nie obsługuje systemu przesyłowego, gdyż transportowana energia elektryczna nie jest energią elektryczną bardzo wysokiego i wysokiego napięcia, lecz obsługuje system transportujący energię elektryczną w celu dostarczania jej odbiorcom, który należy uznać za system dystrybucyjny energii elektrycznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 dyrektywy 2003/54.

55

Artykuł 20 ust. 1 tej dyrektywy powierza państwom członkowskim zadanie przyjęcia środków koniecznych dla wdrożenia systemu dostępu stron trzecich do systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych. Wynika z tego, że zgodnie z art. 249 WE, państwa członkowskie mają swobodę wyboru formy i środków, które mają być podjęte w celu wdrożenia takiego systemu. Jednakże, biorąc pod uwagę znaczenie zasady swobodnego dostępu do systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych, taki zakres swobody nie zezwala państwom członkowskim na odejście od wskazanej zasady poza przypadkami, w których dyrektywa 2003/54 przewiduje wyjątki lub odstępstwa.

56

Przepis taki jak § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG byłby zgodny z dyrektywą 2003/54 wyłącznie, jeżeli objęty byłyby zakresem zastosowania tych wyjątków lub odstępstw.

57

Po pierwsze, art. 20 ust. 2 dyrektywy 2003/54 stanowi, że operator systemu dystrybucyjnego może odmówić dostępu do swego systemu, jeśli nie dysponuje konieczną zdolnością, z zastrzeżeniem, że uzasadni taką odmowę. Ta możliwość odmowy oceniania jest jednak w każdym poszczególnym przypadku i nie zezwala państwom członkowskim na ustanowienie takich odstępstw w sposób ogólny bez dokonania, w stosunku do każdego operatora, konkretnej oceny braku zdolności technicznej systemu do zaspokojenia zgłaszanego przez strony trzecie zapotrzebowania na dostęp do tego systemu.

58

Po drugie, art. 3 ust. 8 dyrektywy 2003/54 umożliwia państwom członkowskim niestosowanie art. 20 tej dyrektywy, jeżeli takie stosowanie może stanowić przeszkodę w wykonywaniu zobowiązań nałożonych na przedsiębiorstwa energetyczne w ogólnym interesie gospodarczym i jeżeli niestosowanie go nie wpłynie na rozwój handlu w stopniu sprzecznym z interesem Wspólnoty.

59

Należy dodać, że art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy 2003/54 dotyczy obowiązków świadczenia usługi publicznej, które państwa członkowskie mogą nałożyć na przedsiębiorstwa działające w sektorze energii elektrycznej w ogólnym interesie gospodarczym. Z motywu 26 tej dyrektywy wynika, że wymogi dotyczące usługi publicznej mają być interpretowane na poziomie krajowym.

60

Z art. 3 ust. 8 dyrektywy 2003/54 wynika, że państwa członkowskie mogą ograniczyć prawo dostępu stron trzecich do systemów przesyłowych i dystrybucyjnych dla zagwarantowania usługi publicznej w zakresie energii elektrycznej. Jednakże w tym celu państwa członkowskie muszą, po pierwsze, zbadać, czy nieograniczone prawo dostępu do systemów może stanowić przeszkodę w wypełnianiu przez operatorów systemów ich obowiązków w zakresie usługi publicznej oraz, po drugie, sprawdzić, czy takie wypełnianie obowiązków nie może być zrealizowane za pomocą innych środków, które nie naruszałyby prawa dostępu do systemów, będącego jedynym z praw ustanowionych w dyrektywie 2003/54.

61

Należy zauważyć, że odstępstwo od zasady swobodnego dostępu do systemów zaopatrzenia w energię elektryczną, ustanowione w § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG nie jest uzasadnione ryzykiem, że operatorzy systemów objętych zakresem zastosowania tego przepisu nie będą mogli wypełnić swych obowiązków w zakresie usługi publicznej, z powodu tego swobodnego dostępu. Odstępstwo to jest uzasadnione jedynie uwarunkowaniami geograficznymi i prawnymi obszaru, na którym rzeczone systemy są wykorzystywane. Rząd niemiecki nie twierdzi również, że Republika Federalna Niemiec przyjęła § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG w celu wykonania art. 3 ust. 8 dyrektywy 2003/54.

62

Po trzecie, art. 26 ust. 1 wskazanej dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie, które są w stanie wykazać, że w działaniu małych systemów wydzielonych występują poważne problemy, mogą wnieść o przyznanie odstępstwa od stosowania niektórych przepisów dyrektywy 2003/54, w szczególności jej art. 20.

63

Jednakże odstępstwa te wymagają wyrażenia zgody przez Komisję w postaci decyzji opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Takie odstępstwa zostały przyznane Republice Cypru na mocy decyzji z dnia 25 września 2006 r. (Dz.U. L 270, s. 72) oraz Republice Malty na mocy decyzji z dnia 28 listopada 2006 r. (Dz.U. L 332, s. 32). Należy stwierdzić, że Republika Federalna Niemiec nie zwróciła się do Komisji o wydanie decyzji przyznającej odstępstwo na podstawie art. 26 ust. 1 dyrektywy 2003/54 ani żadnej takiej decyzji ze strony Komisji nie otrzymała.

64

Wynika z tego, że § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG nie jest objęty zakresem zastosowania któregokolwiek z wyjątków lub odstępstw od zasady swobodnego dostępu do systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych energii elektrycznej przewidzianych w dyrektywie 2003/54.

65

Z ogółu powyższych uwag wynika, że wykładni art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54 należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwia się on obowiązywaniu przepisu takiego jak § 110 ust. 1 pkt 1 EnWG, który zwalnia niektórych operatorów systemów zaopatrzenia w energię z obowiązku pozostawienia stronom trzecim swobodnego dostępu do tych systemów, z uwagi na fakt, że systemy te znajdują się na przynależnym im terenie zakładowym i służą głównie do przesyłania energii wewnątrz własnego przedsiębiorstwa lub powiązanych z nim przedsiębiorstw.

66

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 20 ust. 1 dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 96/92/WE należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwia się on obowiązywaniu przepisu takiego jak § 110 ust. 1 pkt 1 Gesetz über die Elektriztäts und Gasversorgung (Energiewirtschafstsgesetz) [ustawy o zaopatrzeniu w energię elektryczną i gaz] z dnia 7 lipca 2005 r., który zwalnia niektórych operatorów systemów zaopatrzenia w energię z obowiązku pozostawienia stronom trzecim swobodnego dostępu do tych systemów, z uwagi na fakt, że systemy te znajdują się na przynależnym im terenie zakładowym i służą głównie do przesyłania energii wewnątrz własnego przedsiębiorstwa lub powiązanych z nim przedsiębiorstw.